De Leesclubassistent | Probeer om te keren
Over het boek
In het dorp Leem, dat aan de vooravond staat van de viering van het honderdjarig bestaan, woont Alma met haar man Arthur en haar verstandelijk beperkte dochter Michelle, die bijna 21 is. Als de roman begint, is het precies twee jaar geleden dat er iets met Michelle is gebeurd en sindsdien is haar toestand sterk achteruitgegaan. De zorg voor Michelle valt Alma zwaar, maar ze ziet het als haar taak in het leven en heeft weinig oog voor andere mogelijkheden die er voor Michelle zouden kunnen zijn.
De achttienjarige Eline, die werkt in de lokale kantoorboekhandel, kan juist heel goed overweg met Michelle, die ze in de winkel laat helpen. Anders dan haar leeftijdgenoten is Eline niet ‘uitgevlogen’ om te gaan studeren of te gaan reizen. Ze heeft die ambitie niet. Eline heeft een relatie met de veel oudere Fred.
Dan duikt Bauke weer op in het dorp. Hij was twee jaar geleden degene die de verdwenen Michelle terugbracht, maar direct daarna verdween hij. Zijn terugkeer beïnvloedt het leven van zowel Alma als Eline.
Probeer om te keren draait niet alleen om de hierboven genoemde personages en de onderlinge relaties, maar is ook een scherp portret van het leven in een dorp waarin mensen elkaar steeds tegenkomen, elkaar helpen maar ook over elkaar praten.
Over de auteur
Marijn Sikken (Utrecht, 1990) studeerde aan de Schrijversvakschool in Amsterdam. In 2011 won ze zowel de jury- als de publieksprijs van de schrijfwedstrijd Write Now! Haar korte verhalen verschenen onder meer in De Titaan, Passionate Platform, Kluger Hans, Tirade en De Optimist, waar ze inmiddels zelf redactielid van is.
Sikken schreef columns over het leven met reuma voor onder meer Youth-R-Well.com, de online community voor jonge reumapatiënten. Daarnaast schrijft ze voor de website Literair Nederland. Probeer om te keren is haar debuutroman.
Discussievragen
1. Alma en Eline kun je wel de belangrijkste personages in de roman noemen. Welk beeld heb je van elk van hen gekregen? Welke ontwikkeling maken ze door in de roman?
2. Daarnaast treden er in de roman flink wat andere personages op. Welke raken je het meest? Waarom?
3. Welk beeld heb je gekregen van de relaties tussen: - moeders en dochters (Alma en haar dochters, Eline en haar moeder) - geliefden (Alma en Arthur, Eline en Fred en Eline en Bauke) - concurrenten (Eline en Marjolijn, Fred en Bauke)
4. Welke rol spelen bijfiguren als Frank en de dames Barbara en Heleen? Slaagt Sikken er voor jou in om dergelijke bijfiguren diepgang te geven? Waarom wel of niet?
5. Al op de eerste pagina staat een verwijzing naar het feit dat er twee jaar geleden iets met Michelle gebeurd is. Er volgen er meer. Welk effect hebben die verwijzingen voor jou?
6. Alma is, als voormalig badjuf, wel gewend aan eigenaardigheden van menselijke lichamen. ‘Alleen aan Michelles lichaam stoort ze zich’ (p. 8). Waarom? 7. De roman opent op de dag dat het twee jaar geleden is dat er iets met Michelle is gebeurd. Is zij zich daar zelf van bewust volgens jou? Waarop baseer je je mening?
8. In het interview met VPRO Boeken zegt Marijn Sikken dat ze de titel Probeer om te keren heeft gekozen omdat de beide keren dat deze aanwijzing van het navigatiesysteem klinkt in het boek een sleutelmoment markeert (p. 46 en 195). Wat is de betekenis van deze scènes?
9. ‘Het doet nooit genoeg pijn’, denkt Eline als ze seks heeft met Fred (p. 50). Waarom wil ze die pijn?
10. ‘Hoe kun je –‘ zegt Arthur tegen Alma op het terras waar ze samen gegeten hebben en door Bauke bediend zijn. Vervolgens loopt hij weg. Hoe verklaar je zijn gedrag?
11. Welke uitleg geef je aan Alma’s droom waarin ze een mier is (p. 105-106)?
12. Waarom is Bauke zo geïnteresseerd in Elines relatie met Fred? En waarom gaat Eline met Bauke naar bed?
13. Eline reageert geïrriteerd op vragen van mensen waarom ze niet vertrekt uit Leem en zegt dat ze tevreden is. Denk je dat dat zo is? Waarop baseer je je mening?
14. Alma’s herinneringen aan wat haar grootvader haar over vogels vertelde (p. 153-154) hebben binnen de roman uiteraard een symbolische lading. Alma deelt haar gezinsleden in naar soorten vogels, maar wat voor vogel is Eline? En Fred en Bauke?
15. ‘Ze moet mij niet’, zegt Alma tegen Eline als ze haar plaats in de brandweerwagen afstaat tijdens het konvooi (p. 181). ‘Dat is het niet’, antwoordt Eline. Wat is het wel?
16. Op enkele momenten in de roman beschrijft Sikken in twee opeenvolgende hoofdstukken dezelfde gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages. Wat is het effect? Hoe heb je deze techniek ervaren?
17. Waarom is Eline ontdaan over de ‘optie’ dat Michelle naar een tehuis/zorgboerderij zal gaan (p. 188)?
18. Op pagina 192 ventileert Eline haar gedachten over het dorp. Die contrasteren nogal met het beeld dat de burgemeester in zijn toespraak schetst (p. 201). De flaptekst stelt de vraag: is een dorp een solidaire gemeenschap, of beperkt de sociale controle je vrijheid? Hoe zie jij Leem? In hoeverre geeft de roman een goed beeld van het leven in een dorp, volgens jou?
19. Tijdens het feest is er een korte scène (p. 221-222) waarin een nieuw personage opduikt (Greet). Ze spreekt kort met Alma en blijkt de moeder van Bauke te zijn. Wat is de betekenis van deze scène denk je?
20. De omslagillustratie (een zwembad) lijkt vooral een verwijzing naar Alma’s gewoonte om voor openingstijd te gaan zwemmen. Is het voor jou een bij de roman passend beeld? Waarom wel of niet?
21. In haar recensie op de website Tzum stelt Marloes Otten dat ‘de beschrijvingen de goed gevonden dialogen overheersen’. Hoe denk jij hierover? En hoe beoordeel/waardeer je de meer beschrijvende scènes en de dialogen? In hoeverre vind je de auteur sterker op een van beide terreinen?
22. Hoe ervaar je Sikkens schets van mensen met een handicap en de moeilijkheden die dat voor familieleden met zich meebrengt?
Achtergronden en tips
Column van Marijn Sikken op Hebban in de reeks ‘Zo Zondag’.
Radiointerview bij BNN, met camera in de studio
Gesprek met Marijn Sikken in VPRO Boeken 16 april 2017
De Hebban Proza Pitch van Marijn in Barts Boekenclub:
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.
Binnenkort leesclubtips bij:
Dave Eggers - Helden van de grens
Benedict Wells - Het einde van de eenzaamheid
Eerdere leesclubtips
Penelope Fitzgerald - De Engelenpoort
Ian McEwan - Notendop
Marijke Schermer - Noodweer
Zadie Smith - Swing Time
Vrouwkje Tuinman - Afscheidstournee
Colson Whitehead - De Ondergrondse Spoorweg
