De Leesclubassistent | Swing Time

Het boek: Swing Time

Als jong meisje raakt de naamloos blijvende ik-verteller bevriend met Tracey die bij haar in de buurt woont in de multiculturele Londense wijk Willesden. Ze hebben beiden een zwarte en een witte ouder en delen een passie voor dansen.

Maar hun levens ontwikkelen zich in zeer verschillende richtingen. De ik-verteller wordt persoonlijk assistente van een wereldberoemde popzangeres en belandt onder andere in West-Afrika, waar haar werkgeefster ter eigen meerdere eer en glorie een ontwikkelingsproject start.

Voor haar meer talentvolle vriendin, die naar de theateropleiding ging, leek een mooie carrière weggelegd, maar twintig jaar na hun kindertijd is ze verbitterd en boos nog steeds woonachtig in de arme wijk waarin ze opgroeide.

De auteur: Zadie Smith

Zadie Smith (Londen, 1975) is de dochter van een op haar vijftiende uit Jamaica naar Engeland gekomen vrouw en een blanke Engelse man die dertig jaar ouder was. Ze groeide op in Willesden, waar haar moeder als sociaal werkster een belangrijke rol speelde. Als kind was de jonge Zadie al gek op lezen. Vanwege haar goede studieresultaten werd ze met een beurs toegelaten op de universiteit van Cambridge, bepaald geen vanzelfsprekend iets voor iemand die opgroeide in Willesden. Een bijverdienste in haar studietijd vormde het zingen in een nachtclub.

Ze debuteerde in 2000 als romanschrijfster met White Teeth. Het boek werd overladen met prijzen, kreeg juichende recensies, verscheen in veel landen in vertaling en werd bewerkt tot televisieserie. Van de weeromstuit nam de schrijfster zelf geleidelijk wat afstand van de roman door interviewers voor te houden dat het boek heus niet zo heel goed was.

In 2002 vertrok Smith naar Amerika om een jaar les te geven aan Harvard University. Ze verbleef nadien ook nog twee jaar in Italië. Samen met de dichter Nick Laird, met wie ze twee kinderen heeft, vestigde ze zich in 2010 in New York, maar ze keert nog steeds regelmatig terug naar Londen.

Dankzij romans als On Beauty (2005) en NW (2012) en talrijke scherpzinnige essays waarin ze graag haar eigen opvattingen onderzoekt door tegenargumenten te verzinnen, geldt Smith inmiddels als een van de meest vooraanstaande Engelstalige auteurs. Net als White Teeth en NW zal ook Swing Time bewerkt worden voor televisie.

Meer over Zadie Smith
Uitgebreid portret van Zadie Smith en haar werk (bijgewerkt tot 2013) bij de British Council (Engelstalig).

Discussietips

1. De ik-figuur blijft naamloos. In een interview zei Smith: ‘Ik wilde een verteller die elke lezer zelf actief kan invullen, zelfs zelf moet invullen.’ Welk beeld heb je van de ik-figuur gekregen? In hoeverre voelde je je betrokken bij haar?

2. Welke verschillen en overeenkomsten zijn er tussen de ik-figuur en Tracey?

3. Welke rol spelen hun moeders in hun leven? In hoeverre stimuleren of belemmeren zij hun dochters?

4. Hoe verklaar je dat in de verhalen die de ik en Tracey als kinderen samen schrijven, Tracey altijd wil dat de heldin een blond meisje met blauwe ogen is en de slechterik een zwarte man?

5. Waarom verpest de ik met opzet haar toelatingsexamen voor een ‘betere’ middelbare school?

6. Onderaan pagina 122 denkt de ik na over het verschijnsel vriendschap en besluit zij met de vragen: ‘Wat gaf ik aan Tracey? Wat gaf zij aan mij?’ Hoe beantwoord jij deze vragen?

7. Als de ik Tracey gaat ophalen voor het dansprogramma van hun oude dansschool, waar ze als vrijwilliger aan zullen meewerken (p. 258), treft ze haar in de badkamer en heeft ze het idee dat ze gehuild heeft. Wat denkt de ik dat er met Tracey gebeurd is, volgens jou?

8. Tracey stuurt de ik-figuur een brief waarin ze beweert dat ze de vader van de ik in een vreemde seksueel getinte situatie heeft aangetroffen. Waarom doet ze dit? Denk je dat ze dit echt gezien heeft? Wat bepaalt je mening?

9. Welke betekenis geef je aan de bewerkte foto die Tracey via internet verspreidt na een concert van Aimee (p. 364-365), met de tekst: ‘Komt dit je bekend voor?’

10. Waarom gaat de ik een (seksuele) relatie met Lamin aan, zonder gevoelens voor hem te hebben?

11. Tracey besteedt veel tijd aan het digitaal pesten van anderen, met name de verteller en haar moeder. Wat beweegt Tracey?

12. De roman springt heen en weer in de tijd. Welk effect heeft dat? Hoe waardeer je het?

13. Een ander element dat met het tijdsverloop te maken heeft is dat diverse keren naar een gebeurtenis verwezen wordt waarover pas achteraf opheldering gegeven wordt. Zo geeft de eerste zin van de roman bijvoorbeeld aan dat de vertelster een ingrijpende gebeurtenis achter de rug heeft. Het duurt vervolgens lang voor je als lezer te weten komt wat er is gebeurd. Hoe heb je deze aanpak ervaren?

14. Wat denkt de ik-figuur in Afrika te vinden. Hoe wordt er tegen haar aan gekeken?

15. Recensent Dirk-Jan Arensman (Het Parool, 10 november 2016) schrijft dat Smith in de beschrijving van de relatie van de ik met Tracey onder andere de vragen opwerpt in hoeverre je gebonden en verplicht bent aan de mensen die je zogenaamd voorbij bent gestreefd. En of die afstand überhaupt nog wel te overbruggen is. Hoe denk jij over deze zaken?

16. Op welke manieren speelt het begrip ‘schaduw’ een rol in de roman?

17. Wat zegt de roman over de relatie tussen (huids)kleur en identiteit?

18. De scènes die spelen in Afrika worden door recensenten wat verschillend beoordeeld. Wat is jouw mening?

19. Welk beeld schetst Smith van de activiteiten van Aimee in Afrika en haar beweegredenen daarvoor?

20. Op de laatste pagina is de ik op weg naar Tracey en komt de gedachte bij haar op dat ze ‘misschien wel iets anders te bieden had, iets eenvoudigers, eerlijkers’. Hoe interpreteer je dit en het slotbeeld waarin de ik Tracey en haar kinderen op het balkon ziet dansen?

Overige tips

1. Zadie Smith leest de proloog uit Swing Time tijdens een avond voor het John Adams Institute in Amsterdam, te zien bij Parmando TV.

2. De scène uit Swing Time (1936) met ‘black faced’ Fred Astaire die Smith beschrijft in de proloog van de roman. 

De Leesclubassistent

Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!

Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.

Eerdere leesclubtips
Penelope Fitzgerald - De Engelenpoort
Ian McEwan - Notendop
Marijke Schermer - Noodweer
Vrouwkje Tuinman - Afscheidstournee