De Leesclubassistent | Vallen is als vliegen van Manon Uphoff
Over het boek
De ik-verteller in deze roman, die zichzelf aanduidt als MM of ‘Ondergetekende’, is een schrijfster die in een crisis is beland nadat ze in haar laatste roman veel autobiografische details heeft prijsgegeven, waar haar partner zich door verraden voelde.
Wanneer haar oudste zus Henne, die al bijna uit haar leven is verdwenen, van de trap valt en overlijdt, doet dat de woede in haar ontbranden over het verleden dat zij met haar zussen heeft gedeeld. Een verleden dat bepaald wordt door hun vader die zijn dochters misbruikt heeft.
Als schrijfster heeft ze ‘geen andere mogelijkheid meer dan terug te keren naar een geschiedenis die ik dacht te zijn ontvlucht’.
Over de auteur
Manon Uphoff (1962) studeerde Algemene Literatuurwetenschap en werkte vanaf 1992 enkele jaren als docent Nederlands als Tweede Taal voor ze zich in 1996 geheel aan het schrijven ging wijden.
In 1993 debuteerde ze in het tijdschrift De Tweede Ronde met het verhaal Poep. Dat is ook opgenomen in haar succesvolle debuutbundel Begeerte (1995), die onder andere werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. Haar twee jaar later verschenen eerste roman, Gemis, werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. Naast korte verhalen, romans en non-fictie schreef Uphoff een aantal novellen. Een daarvan, De vanger (2002) werd bewerkt tot televisiefilm.
Vallen is als vliegen werd genomineerd voor de Bookspot Literatuurprijs 2019 en staat op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs, waarvan de winnaar op 22 juni bekendgemaakt wordt. Dit najaar verschijnt een goedkope herdruk van het boek, dat komend seizoen bij enkele honderden leesclubs in Groningen, Drenthe en Overijssel op het programma staat. Ter gelegenheid van Uphoffs 25-jarig schrijverschap verschijnt deze zomer ook een goedkope herdruk van haar debuut Begeerte.
YouTube
Bespreking van Vallen is als vliegen op Floris leest.
Discussietips
1. De vertelster is het ‘lievelingetje’ van de Minotaurus. Welke redenen zie je daarvoor?
2. Wat zegt het boek over de vraag in hoeverre het gedrag van HEHH tegenover zijn dochters planmatig, vooropgezet is?
3. Er zijn diverse passages die het seksueel misbruik concreet beschrijven. Hoe heb je het lezen daarvan ervaren?
4. Hoe zie je de rol van de moeder van MM?
5. Hoe beziet de ik-figuur op latere leeftijd haar moeder?
6. In hoeverre vind je de ouders zelf slachtoffer?
7. Wat betekent het voor MM dat haar vader, als zij volwassen is en hem op zijn daden aanspreekt, alles vergeten schijnt te zijn?
8. ‘Ik werd niet vernederd, ik werd tot vlamhete zonnekoningin gemaakt’ (p. 100). Hoe verklaar je deze uitspraak van de ik-figuur?
9. Uphoff gebruikt diverse keren en op verschillende manieren het beeld van een labyrint. Wat drukt dat uit voor jou? Volgens MM zit de Minotaurus ook opgesloten in het labyrint. Hoe interpreteer je dat?
10. Op welke wijze(n) hebben ‘De Wet van de Gelijkheid’ en ‘De Wet van het Contact’ (p. 110-111) een rol gespeeld in de familiegeschiedenis?
11. In het hoofdstuk ‘Toddiewoddies herberg’ onderzoekt de ik-figuur het fenomeen slachtofferschap en haar eigen omgang daarmee. Welke stellingen/conclusies vallen je op?
12. Hoe verklaar je het gedrag van Toddie tegenover haar echtgenoot?
13. Welke ‘knip in mijn bewustzijn’ (p. 134) wordt aangebracht bij de ik-figuur als in 1975 haar moeder in het sanatorium is opgenomen? Welke gevolgen heeft dat voor haar gedrag?
14. Was Hennes levenseinde haar capitulatie of haar wraak? (p. 147), vraagt de vertelster zich af. Wat is jouw indruk?
15. ‘Wanneer onze werkelijkheid haaks staat op ons verlangen en onze hoop, beschikken we over verschillende strategieën’ (p. 157). Welke strategie(ën) heeft de ik-figuur gehanteerd? En haar zussen?
16. Hoe heb je de talrijke verwijzingen naar boeken, films en beeldende kunst ervaren?
17. ‘Het was een enorme worsteling, om voor dit onderwerp een krachtige verbeelding te vinden die het persoonlijke overstijgt, waarin er rijkdom is van taal en vorm en beelden’, zegt Uphoff in een gesprek met NRC Handelsblad (22-3-2019). Hoe heb jij die taal, vorm en beelden ervaren?
18. De wereld van haar jeugd was ook ‘een grandioos universum’ zegt de auteur in hetzelfde interview. Wat voor gevolgen heeft dat voor haar verhaal?
19. ‘Ik wil mijn ogenschijnlijk specifieke verhaal graag optillen boven het niveau van het individuele poppetje. Het verhaal is voor de Holbeiners in het boek heel persoonlijk, maar verre van uniek’, zegt Manon Uphoff in een interview in Trouw (15-3-2019). Is ze er voor jou in geslaagd om er een universeel verhaal van te maken? Waarom wel of niet?
YouTube
Manon Uphoff leest voor uit Vallen is als vliegen op het kanaal van de Bibliotheek West-Achterhoek.
Achtergronden
1. Video: Manon Uphoff vertelt over Vallen is als vliegen in VPRO Boeken.
2. Podcast: de redactie van Tzum bespreekt Vallen is als vliegen.
3. Interview met Manon Uphoff op de website De Nuk (De Nieuwe Utrechtse Krant).
4. Juryrapport van de Libris Literatuur Prijs en Bookspot Literatuurprijs (pdf).
5. In Boekenpost nr. 167 (mei/juni 2020) vind je een leesclubdossier rond Vallen is als vliegen met daarin een interview met Uphoff en een uitgebreide analyse van de roman.
6. Bespreking van Vallen is als vliegen op De Reactor: Vlaams-Nederlands platform voor literatuurkritiek.
7. Recensies van Hebban-leden van Vallen is als vliegen.
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij heel verschillende boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub! Wie is De Leesclubassistent?
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Daarnaast werkt hij mee aan Boekenpost, het tijdschrift voor alle boekenliefhebbers dat ook veel informatie biedt voor leesclubs, en Boekblad, het vakblad voor boekhandel en uitgeverij.
Leesdossiers-kanaal
Frank Hockx is De Leesclubassistent. Via dit kanaal helpt hij lezers boeken te vinden die uitermate geschikt zijn voor leesclubs én gidst hij scholieren door de wereld van het Lezen voor de Lijst door middel van uitgebreide leesdossiers over populaire romans.
