De trendwatcher #8 - Geven is het nieuwe krijgen

Even voorstellen...

Na twintig jaar uitgever te zijn geweest, was het tijd voor een nieuwe stap. Hoeveel boeken heb ik wel niet geacquireerd; en altijd met het onderbuikgevoel ‘dit gaat het worden’. Ik had er behoefte aan dat onderbuikgevoel wat concreter te maken; van ‘ik voel het gewoon’ naar een onderbouwing (met cijfers) en verklaringen voor het waarom. En zo ben ik trendwatcher geworden, of liever gezegd: bookwatcher. Na een uitdagende opleiding aan de Rozenbrood Trendacademy in Amsterdam, heb ik geleerd om de signalen die ik spot – in mijn geval boeken - te duiden en te analyseren, zodat ik kan voorspellen welke boeken ertoe gaan doen, en op welke behoeftes van de lezer die inspelen.

Ik studeerde af op de toekomst van het papieren boek; en die ziet er – kort gezegd – best goed uit. Dure boeken, niche-uitgaven, kleine boekjes, heruitgaven van klassiekers, zolang ze inspelen op waardes en behoeftes als rust, personalisatie, jeugdsentiment, verbinding en schoonheid, blijft er een markt voor. We zijn dol op papier, we verzamelen weer graag de boeken die we mooi vinden en we delen boeken. En dat is toch goed nieuws voor een boekenfreak als ik.

Als trendwatcher is beeld voor het eerst in mijn leven belangrijker voor me geworden dan woord. Dat betekent dat ik onbevangen moet kijken en niet meteen iets mag vinden van wat ik zie. Best lastig voor iemand die altijd zijn mening klaar heeft. Helemaal uit mijn comfortzone begon ik twee jaar terug aan een compleet nieuwe carrière, maar ondertussen is dit nieuwe kijken al bijna een tweede natuur geworden.

Bookwatcher dus. Ik begeef me tussen de boeken, de boekenvakkers en de lezers, maar ik kijk om ze heen en door ze heen op zoek naar de boekentrends van morgen. Want een trendwatcher is een soort archeoloog: ik zoek scherven. Scherven, die me naar de toekomst leiden.

Voor iedereen die denkt, maar uitgevers acquireren toch boeken en wij kiezen toch gewoon titels die bij ons passen? Helemaal waar, maar daarbij laten jullie je onbewust leiden door trends, waardes en behoeftes. Ik leg die voor jullie bloot en geef en passant boekentips die daar op aansluiten.

Op een regenachtige dag baan ik me een weg van een zompig parkeerterrein, via een modderig pad, richting de troosteloze hallen van de Vlaamse Boekenbeurs. De toegangsprijs van de beurs (10 euro) staat in schril contrast met de huidige trend waarbij geven voor nemen gaat, en veel merken juist geliefd zijn, omdat ze af en toe iets moois weggeven. Een beetje Vlaams gezin moet rekenen op zo’n 60 euro voor parkeerkosten, entreetickets, garderobe en toiletbezoek. Wie verwacht daar veel extra’s voor te krijgen, komt bedrogen uit. Elk drankje wordt berekend en gratis ‘hebbedingetjes’ zijn er nauwelijks. Als je flink wat spendeert, mag je een beurstas kopen voor een euro, en bij een enkele uitgeverij krijg je bij aankoop van twee boeken een magazine, een button of een ballon. Nu zijn de ballonnen van uitgeverij Clavis erg leuk, hondjes en eendjes die over de grond waggelen, maar na een paar jaar kennen we ze wel.

Zou dit beleid om een flink bedrag te vragen aan lezers die daarvoor boeken mogen kopen tegen de vaste prijs, het teruglopende bezoekersaantal verklaren? Of wordt het beursconcept sleets en de webshop steeds populairder? Positief is dat de aanwezige auteurs en illustratoren veel goed maken. Ze signeren, maken een praatje met hun fans en Geronimo en Bram Botermans zijn nooit te beroerd om vriendelijk te lachen voor de zoveelste selfie met een lezer.

Maar wat is er verrassend en innovatief ten opzichte van de voorgaande jaren? Jullie trendwatcher speurde de vier hallen af en raakte maar bij één uitgeefgroep geïnspireerd. Verder zorgden overkoepelende instanties en kleine charmante samenwerkingsverbanden voor een enkele verrassing. Hieronder staan ze voor je op een rij. En zoals jullie van me gewend zijn, stip ik her en der een must-buy-boek aan.

Platanen en verhalen

Voeg de organisatie Creatief schrijven en Stadshout bij elkaar en je krijgt het initiatief Dwarsboom. We zien steeds vaker dat het hout van gekapte bomen een nieuwe bestemming krijgt; hetzij als designobject, hetzij als praktisch tuinbankje of tafelblad. Dit getuigt van respect voor de natuur en nieuwsgierigheid naar de geschiedenis die een boom met zich meedraagt. Op de Leien in Antwerpen werd een plataan gekapt en die boom is de basis voor Dwarsboom. Iedere beursbezoeker wordt uitgedaagd om in zes woorden zijn verhaal te vertellen. De dagwinnaars van deze Six Word Story-wedstrijd krijgen een uniek plaat-aantje waarin hun verhaal en naam is gebrand. Dat is nog best lastig: vertel jij je verhaal maar eens in zes woorden. Een tweet van 140 tekens is soms al moeilijk! Toch hangen er prachtvoorbeelden, zoals: ‘Een schrijver is een letter-lijk.’ Deze mini-stories passen goed in een tijd waarin we de aandachtsspanne van een goudvis hebben gekregen en nog maar heel weinig lezen op een dag, en dan liefst nog op onze telefoon. Zelf werd ik erg blij van deze houten stand, waarin van alles gebeurt, wordt gelachen en waar het verhaal van een oude boom en de verhalen van lezers zich samenvoegen.

Boek tijd voor een boek

Een groep Vlaamse leesbevorderings-organisaties, speelt in op het gegeven dat we steeds minder tijd aan boeken besteden -- gemiddeld lezen we nu 11 minuten per dag een boek, volgens het tijdsbestedingsonderzoek. Verenigd in boektijdvooreenboek roepen ze ons op om langer in een boek te duiken, door middel van een beurstas, niet-storen-deurhangers en boekenleggers met teksten als ‘Moment, nog één hoofdstukje.’ Overigens lezen we in totaal gemiddeld 43 minuten per dag, volgens hetzelfde onderzoek; waarschijnlijk gaan die overgebleven 32 leesminuten naar onze mobieltjes. Daar speelt Uitgeverij Clavis dan weer leuk op in door bij een Young Adult-titel als De vergiftigde gave een telefoonhoesje mee te sealen met daarop de tekst: ‘So many books, so little time.’

Omdat ieder kind recht heeft op een mooi verhaal

Een ander samenwerkingsverband van onder meer Libelle, nodigt de bezoeker uit om donor te worden: boekendonor welteverstaan. Je koopt een kinderboek of neemt er een mee naar de beurs en zet hem in de boekenkast van de stand van Libelle gebaar. Zij zorgen dat de boeken bij de juiste arme kinderen terecht komen. Zelf mag je als trotse boekdonor op de kiek en kom je op het prikbord te hangen tussen de vele polaroids met andere lachende gulle gevers. Geven is het nieuwe krijgen, zullen we maar zeggen.

Papierschepperij

In de trend van herwaardering van het oude ambacht zien we een ouderwetse papierschepper live aan het werk. Zo worden we er weer even aan herinnerd waar ons boek vandaan komt. Van die boom, die we al eerder zagen, natuurlijk; maar hout is nog geen papier. Daar gaat kleverig, geduldig handwerk aan vooraf. Van het grof-geschepte papier dat overblijft, zijn ansichtkaarten gemaakt, die op de stand worden verkocht.

Marked

In het kader van globalisering en business-to-consumer heeft uitgeverij Lannoo de community Marked opgericht. Houd je van duurdere boeken over interieur, mode, fotografie, food en kunst, dan is dit de community voor jou. De boeken worden in het Engels gepresenteerd, maar van een aantal uitgaven bestaan ook Nederlandstalige versies. De catalogus is meer een trendmagazine, dan een klassieke boekenfolder. Prachtig beeld, pakkende teksten en heel erg gericht op esthetiek. Een waarschuwing is wel op zijn plaats: deze brochure maakt zeer hebberig.

Stolpen en planten

Via het intrigerende merk Marked loop je verder de Lannoo-stand in. En dit is dan de enige uitgeefstand die echt inspireert. De planten en stolpen met opgezette diertjes in menselijke posities en andere beestjes-op-sterk water, doen denken aan de stand van vorig jaar die helemaal rondom het boek Wonders are collectible was ingericht. Maar er is een verschil: het bombastische behang van 2016 heeft plaatsgemaakt voor licht fris hout. Weer die verbinding tussen hout en het papieren boek. Op dezelfde houten vloer spotten we koeienkoppen en zwart-witte koetjes op kinderhoogte. Een leuke knipoog naar de fans van de Boomhut. In De waanzinnige boomhut van 78 verdiepingen staat op elke pagina een stukje van een koe, wat het boek naast een leesboek, tot één groot zoekboek maakt.

De titels van Lannoo die dit keer vooral de aandacht trekken, zijn The Sweetest Taboo en No man’s land. Twee boeken die erg tot nadenken stemmen, en waarbij het bijna onmogelijk is om ze niet te kopen, terwijl je ze helemaal niet op je lijstje had staan. Het eerste boek van Frieke Janssens toont zeer esthetisch gestylde kinderen in een retro kleurstelling. Blozende, mooie kinderen met slechts een dissonant: ze roken sigaretten of sigaren. Vrolijke rookwolkjes omhullen hun gezichtjes. Dat schuurt. Hoe kan iets waar we zo fel tegen zijn, zo mooi geportretteerd zijn. Onwillekeurig denken we terug aan het verleden waarin het normaal was dat kinderen al jong werkten en rookten, en aan de landen waar kinderen nu nog steeds roken. Het tweede boek van Henk van Rensbergen gaat uit van het toekomstscenario waarin de mens is uitgestorven, maar het dier nog niet. Als we Stephen Hawking mogen geloven, is de menselijke soort er bijna geweest. Zou het mogelijk zijn dat dieren ons overleven? En hoe zou dat eruit zien? De fotografie toont luxe kamers en verlaten gebouwen, die ooit door mensen werden bewoond, en waar nu een dier huist. Vervreemdend, beangstigend, en tegelijkertijd prachtig.

Lees verder op pagina 2