De trendwatcher #9 - Menstruatie en Menopauze: De laatste taboes op de schop

Even voorstellen...

Na twintig jaar uitgever te zijn geweest, was het tijd voor een nieuwe stap. Hoeveel boeken heb ik wel niet geacquireerd; en altijd met het onderbuikgevoel ‘dit gaat het worden’. Ik had er behoefte aan dat onderbuikgevoel wat concreter te maken; van ‘ik voel het gewoon’ naar een onderbouwing (met cijfers) en verklaringen voor het waarom. En zo ben ik trendwatcher geworden, of liever gezegd: bookwatcher. Na een uitdagende opleiding aan de Rozenbrood Trendacademy in Amsterdam, heb ik geleerd om de signalen die ik spot – in mijn geval boeken - te duiden en te analyseren, zodat ik kan voorspellen welke boeken ertoe gaan doen, en op welke behoeftes van de lezer die inspelen.

Ik studeerde af op de toekomst van het papieren boek; en die ziet er – kort gezegd – best goed uit. Dure boeken, niche-uitgaven, kleine boekjes, heruitgaven van klassiekers, zolang ze inspelen op waardes en behoeftes als rust, personalisatie, jeugdsentiment, verbinding en schoonheid, blijft er een markt voor. We zijn dol op papier, we verzamelen weer graag de boeken die we mooi vinden en we delen boeken. En dat is toch goed nieuws voor een boekenfreak als ik.

Als trendwatcher is beeld voor het eerst in mijn leven belangrijker voor me geworden dan woord. Dat betekent dat ik onbevangen moet kijken en niet meteen iets mag vinden van wat ik zie. Best lastig voor iemand die altijd zijn mening klaar heeft. Helemaal uit mijn comfortzone begon ik twee jaar terug aan een compleet nieuwe carrière, maar ondertussen is dit nieuwe kijken al bijna een tweede natuur geworden.

Bookwatcher dus. Ik begeef me tussen de boeken, de boekenvakkers en de lezers, maar ik kijk om ze heen en door ze heen op zoek naar de boekentrends van morgen. Want een trendwatcher is een soort archeoloog: ik zoek scherven. Scherven, die me naar de toekomst leiden.

Voor iedereen die denkt, maar uitgevers acquireren toch boeken en wij kiezen toch gewoon titels die bij ons passen? Helemaal waar, maar daarbij laten jullie je onbewust leiden door trends, waardes en behoeftes. Ik leg die voor jullie bloot en geef en passant boekentips die daar op aansluiten.

"Here is to strong women
May we know them
May we be them
May we raise them"

Dit keer een trenddossier dat de mannen wellicht liever aan zich voorbij laten gaan. En dat is jammer. Want ook jij hebt een moeder en wellicht een zus, een vriendin, een vrouw of vrouwelijke collega’s in je team. Het kan nuttig zijn om even door te lezen, zodat je ziet wat hen elke maand weer beweegt, en om te testen of jij wellicht een van de laatste mannen bent, die geen pak maandverband of doos tampons durft te kopen.

Het heeft in de Westerse wereld nog best lang geduurd tot de menstruerende vrouw niet meer als onrein werd gezien. Voor de Rooms-katholieke kerk kwam het omslagpunt pas in 1983 toen de kerkelijke wetboeken werden herzien en de vrouw meer rechten kreeg. In sommige culturen wordt de vrouw in haar maandelijkse periode nog steeds als onrein gezien, en mag ze niet naar het gebedshuis of niet naast haar man slapen. En er zijn vast nog wel mensen te vinden die nog steeds geloven dat een ongestelde vrouw in de keuken het eten bederft. Maar ook al wordt de menstrueerde vrouw al een tijd niet meer als onrein gezien, er hing tot voor zeer kort nog een flinke taboesfeer rondom de maandstonden. Geen vrouw die er open over sprak (niemand hoefde immers te weten dat je ongesteld was) en geen man die er graag mee geconfronteerd werd. ‘Die tampons op het lijstje, die haal je maar mooi zelf.’

De Feminization trend heeft ertoe bijgedragen dat dit taboe zo goed als verdwenen is. Waar de emancipatie op de werkvloer en in het onderwijs zegeviert, en de vrouw door bijna iedereen in Nederland als gelijkwaardig aan de man wordt gezien, wordt ook open en vrijuit gesproken over typische vrouwenzaken. Waar de menstruatie vroeger een kwaal was, en de ongestelde vrouw een zwak schepsel, ligt de nadruk vandaag de dag op gewoon doorgaan tijdens die periode: lekker feesten, sporten en werken. Maandverband- en tamponmerken spelen daar volop op in: het verband wordt allemaal kleiner, zodat het je niet in de weg zit, aangepast aan het type lingerie dat je draagt en aan de heftigheid van je maandstonde, en voor mannen een ‘toonbaar’ product om mee te nemen tijdens het boodschappen doen.

Waar de menstruatie vroeger een kwaal was, en de ongestelde vrouw een zwak schepsel, ligt de nadruk vandaag de dag op gewoon doorgaan tijdens die periode: lekker feesten, sporten en werken. 

Toch werd in de campagnes van onder meer Libresse tot voor kort nog altijd blauwe inkt gebruikt, om te demonstreren hoeveel hun maandverband kon opvangen. Dat is pas onlangs veranderd: Libresse gebruikt nu echt bloed en lanceerde de campagne #bloodnormal. Zo’n verandering in maatschappelijk denken begint vaak in de kunst. In 2015 verzamelde het kunstenaarsechtpaar Lewis menstruatiebloed van haar, dat vervolgens door hem op de macrofotografische gevoelige plaat werd vastgelegd. Op hun site beauty in blood zijn de prachtige dieprode patronen en vormen te bekijken – voor wie tegen bloed kan. Op dat moment was hun project heftig en werd er driftig over gediscussieerd of dit nu echt nodig was. Maar een paar jaar na de kunst volgden de massa en in haar kielzog de maandverbandenfabrikant. Op de Libresse site valt te lezen dat er op dit moment 3 miljoen vrouwen wereldwijd menstrueren en kun je emoji’s vinden om met een gerust hart naar je vrienden te appen dat jij daar op dit moment een van bent.

Wie niet meer menstrueert, komt in de menopauze. Nog zoiets waar we niet graag over spraken. Was dat niet iets met opvliegers en ongewenste droogte op plaatsen die vochtig horen te zijn? Het onderwerp was bepaald niet sexy en de overgang was een groot taboe. Nu een steeds groter gedeelte van de bevolking 50+ is en de genoemde feminization trend een frisse wind blaast, zien we de voordelen van de overgang in, richten we ons op gezonde menopauze-voeding en wordt weer duidelijk dat een vrouw die minder zorghormonen heeft en ouder wordt, ook een bepaalde wijsheid te bieden heeft.

Waar een verandering is geweest in de maatschappij, vinden we over het algemeen de sporen terug in het boekenlandschap. Ik zet de meest opvallende en recente boeken over menstruatie en menopauze voor je op een rij.

1. Saskia van Ommen: Hoe overleef ik mijn menstruatie? (Printpublishers)

Met haar initiatieven #praatmeeoverjecyclus en #weerlekkerinjevel laat Saskia van Ommen zien dat het tijd is om over onze menstruatie te praten. Ze schreef het boek, dat ze zelf had willen lezen toen ze 12 was. Alle aspecten van de menstruatie en de vrouwelijke cyclus worden besproken. Met handige tips welke fase van je cyclus geschikt is voor dat lastige gesprek, die date of die sollicitatie en welke weken je beter kunt gebruiken om bijvoorbeeld op te ruimen en achterstallig werk te verrichten. Daarnaast vertelt ze welke voeding past bij welk moment van de maand. Moeder van een dochter die elk moment kan gaan menstrueren? Lees dit boek zelf, en laat het daarna achteloos op tafel liggen.

2. Pauline Ottervanger & Wilma Smit: Wat elke vrouw moet weten (Kosmos)

In maart verschijnt bij Kosmos een boek van de grappigste gynaecologen van Nederland. Recht-voor-zijn-raap zijn deze dames en het is hun missie dat elke vrouw in Nederland volledig bekend is met haar cyclus en lichaam, en het ontdekt als er iets mis is met haar voortplantingsorganen. Dat voor hun de menopauze totaal geen taboe is, bewezen ze al met hun boeken Menoproof en Menoblues. Een boek voor vrouwen van 0 tot 100 – en hun mannen.

3. Francine Oomen: Oomen stroomt over (Nijgh en Van Ditmar)

Ook Francine Oomen schreef het boek dat ze zelf graag had gelezen voor de overgang begon. Een eerlijk en persoonlijk verhaal over de overgang die je als een enorme golf overspoelt, alles wat je tot aan de menopauze en daarna te wachten staat en vooral: hoe je er rijker uitkomt.

4. Isa Hoes en Medina Schuurman: Te lijf (Ambo Anthos) 

In 2016 verscheen Te lijf van Isa Hoes en Medina Schuurman. Twee vrouwen die er, ook gezien hun carrière, altijd goed uit willen zien, en stabiel en sterk door het leven willen gaan. En welke vrouw wil dat nu niet? Een rijk geïllustreerd boek van twee sterke voorbeeldvrouwen die met een enorme dosis humor en kracht de overgang uit de taboesfeer trekken.

Meer artikelen van trendwatcher Martine Koelemeijer lees je hier.