De vertaler vertelt: Ariane Schluter over 'Daddy'
Hoe is Daddy van Emma Cline vertaald? Ariane Schluter legt uit hoe zij te werk ging.
Deze column verscheen eerder op de website van uitgeverij Lebowski.
Ik sprong een gat in de lucht toen Tjadine Stheeman me begin dit jaar vroeg om samen met haar Daddy van Emma Cline te vertalen. Tjadine was mijn docente geweest op de Vertalersvakschool en mijn mentor bij mijn eerste professionele boekvertaling. Tussen neus en lippen door had ik wel eens laten vallen dat ik een enorme fan was van De meisjes – het debuut van Emma Cline dat Tjadine had vertaald. Groot was dus mijn vreugde toen ze me vroeg voor Daddy. We verdeelden de verhalen, zij vijf en ik vijf, en opgetogen ging ik aan het werk. Cline schrijft smeuiige dialogen met rijke personages, een kolfje naar mijn hand. Het is een verrukkelijke sport om de nuances te zoeken in de afzonderlijke verhalen. Want het is nogal een verschil of de vader uit het verhaal ‘Een generaal met pensioen heeft niets meer te doen’ aan het woord is, of het meisje in ‘De nanny’ dat een affaire heeft gehad met een filmster, de vader van haar oppaskind.
'We zijn blij met elkaars vertalingen en allebei onder de indruk van Emma Clines schrijfkunst.'
Over die generaal gesproken, de titel kostte meteen nogal wat denkwerk. ‘What can you do with a general’, noemt Cline het verhaal. Een ironische verwijzing naar een typisch Amerikaans kerstliedje, een niks-aan-de-hand-deuntje, maar ondertussen is de zin erna ‘when he stops being a general’. De verwijzing is duidelijk, vader heeft na zijn autoritaire opvoeding zijn gezag verloren in het gezin. Maar voor de gemiddelde Nederlandse lezer is het liedje volslagen onbekend, je kunt niet verwachten dat hij of zij het op youtube gaat opzoeken (doen!), dus hoe vertaal je dat dan zonder de ironie te verliezen. Ik wilde de associatie met het leger erin houden – wat immers autoriteit impliceert – maar ook het gevoel van een songtekst. Vandaar dat ik uiteindelijk koos voor rijm: ‘Een generaal met pensioen heeft niets meer te doen’.
De eerste maanden werkten Tjadine en ik ieder voor zich. Omdat het afgeronde verhalen zijn, hoef je niet alles op elkaar af te stemmen: het idioom is per verhaal verschillend, afhankelijk van welk personage er aan het woord is. Maar natuurlijk heb je onderweg zo je twijfels, dingen waar je niet helemaal uitkomt. Dan is het heerlijk om even te kunnen sparren. Ik herlas De Meisjes en bestudeerde Tjadines vertaling ervan om te begrijpen hoe zij zich daarin heeft verhouden tot Emma Clines kenmerkende schrijfstijl. Een paar weken voordat we moesten inleveren bij de persklaarmaker stuurden we elkaar onze verhalen. Daar reageerden we gedetailleerd op via de mail en vlak voor de inleverdatum kwamen we nog een middag samen. We hadden afgesproken in een coronaproof restaurant in Amsterdam. Ik was best zenuwachtig, want dit is per slot van rekening pas mijn derde boek en Tjadine is gepokt en gemazeld in het vertalersvak, maar het viel mee. We zijn blij met elkaars vertalingen en allebei onder de indruk van Emma Clines schrijfkunst. Het zijn prachtige verhalen. Als geen ander is Cline in staat om in kort bestek een wereld op te roepen. Voor mij is het leuk dat ze ook af en toe de arena van de filmindustrie induikt. In mijn andere beroep, dat van actrice, heb ik daar wel mee te maken en het is prettig om te weten dat je het juiste jargon hanteert.
'Je bent tijdens het vertalen schatplichtig én persoonlijk, een unieke kunstvorm.'
Vertalen is een magisch proces. Ook al meen je het boek te kennen door het lezen van de brontekst, toch ontvouwt zich onder je ogen een nieuw boek. Het is vergelijkbaar met het spelen van een rol: ook daar ‘vertaal’ je een bestaande tekst, interpreteer je en probeer je zo goed mogelijk dat wat de schrijver heeft gewild weer te geven. Je bent tijdens het vertalen schatplichtig én persoonlijk, een unieke kunstvorm.
Ik vind het buitengewoon knap hoe Cline ervoor zorgt dat je in het hoofd van de personages belandt. De ghostwriter in ‘Menlo Park’ die geen idee heeft dat hij weer in dezelfde valkuil trapt, die geen bewustzijn heeft over zijn eigen handelen, de vader in ‘Op het spoor’ die meer bezig is met een vader te lijken dan een vader te zijn – Cline fileert hun gedrag genadeloos maar beschrijft hen ook met mededogen. Het is een feest om dat te mogen vertalen.
Ariane Schluter (1966) is een Nederlandse actrice. Schluter ging naar de Toneelacademie Maastricht, speelde bij verschillende theatergezelschappen en was langere tijd verbonden aan Het Nationale Toneel. Ook speelde ze in veel verschillende films en tv-series. Tweemaal won ze de prestigieuze Theo d'Or toneelprijs. Naast haar werk als actrice werkt ze als literair vertaler vanuit het Engels. Eerder vertaalde ze Alles wat ik niet kan zeggen van Emilie Pine.
Naar het vertalerskanaal
