De volwassen lezer met een jeugdig hart

In september 2017 schreef kinderboekenrecensent Bas Maliepaard al een treffende column in Trouw toen de prestigieuze Woutertje Pieterse Prijs voor het beste jeugdboek dreigde te verdwijnen omdat sponsor Bruna zich terugtrok. Hoewel de prijs dit voorjaar alsnog uitgereikt werd (aan Lampje van Annet Schaap), paste het nieuws volgens Maliepaard in de jarenlange trend waarin de waardering voor jeugdliteratuur terugloopt. Ook de aandacht voor jeugdliteratuur in de media wordt steeds minder groot. Die verdient meer serieuze aandacht, betoogt hij. Hij verwijst daarbij naar de woorden van kinderboekenauteur Sjoerd Kuyper, die in zijn Annie M.G. Schmidt-lezing in 2009 zei:

‘Het belang van jeugdliteratuur ontstijgt de boekenkast. Kinderboeken kunnen, als ze met de juiste instelling geschreven zijn, met het hart van een kind en de hand van een volwassene, van kinderen mooie grote mensen maken.’

Maliepaard voegt daar zelf nog aan toe: ‘Het kinderboek is een veelzijdige kunstvorm die het verdient om gezien te worden. Er verschijnen fantastische boeken die niet zelden een veel breder publiek dan alleen kinderen aanspreken. De makers ervan zijn bovendien vaak talentvolle kunstenaars, die boeiend over hun werk kunnen vertellen.’

Verlies je in een jeugdboek  

Kinder- en jeugdboeken die een breder publiek aanspreken, die zijn er inderdaad. Volgens Joke Duyols, lid van de Hebban Jeugdliteratuur Club en leerkracht in groep 4 (‘daar tracht ik de kinderen te injecteren met boekenliefde’), kunnen volwassenen prima kinderboeken lezen. ‘Al is het dan voornamelijk beroepsgebonden, dat wil niet zeggen dat ik er niet van geniet. Kinderboeken bevatten veelal interessante thema’s met de nodige diepgang. De illustraties zijn vaak prachtig, soms kunst op zich. Alleen al bladeren in zo’n boek met prachtige illustraties vind ik geweldig. Als afwisseling met zwaardere literatuur kan een jeugdboek zorgen voor wat ontspanning. Je zou ook kunnen lezen uit nostalgie.’  

Medeclublid Sanne de Graaf (‘moeder van twee zoons van 5 en 7 die allebei hartstikke druk zijn met zelf lezen’) sluit zich daarbij aan. ‘Ook voor volwassenen is het heerlijk om de harde werkelijkheid te vergeten en je even kind te voelen. Jeugdboeken zijn vaak heel magisch, juist door de goede dosis fantasie die er in verweven zit. Prachtige illustraties geven het vaak weer wat extra's, en maken dat een boek er ook nog eens mooi uit ziet om naar te kijken. Dat vind je in boeken voor volwassenen niet terug.’  

Voor diegenen die zich wel eens willen wagen aan een jeugdboek heeft Hebban Jeugdliteratuur Clublid Katy Hurkmans (docent, student onderwijswetenschappen en moeder van twee kinderen van 6 en 8) advies. Volgens haar is het belangrijk dat de volwassen lezer een weloverwogen keuze maakt. ‘Kies wat aansluit bij je eigen leesvoorkeuren. Er zijn veel kwaliteitsvolle verhalen waar ook oudere lezers van kunnen genieten en er zitten soms echte literaire pareltjes bij en afhankelijk van de leeftijdscategorie waarop de auteur mikt, kunnen die boeken best complex zijn. Jeugdliteratuur kaart net zoals andere boeken heel diverse thema’s aan en kent verschillende genres. Er is voor elk wat wils.’      

Bekijk de wereld door de ogen van een kind  

Wilma van Raamsdonk, als Senior Pojectleider werkzaam bij Passionate Bulkboek, organisator van o.a. De Jonge Jury, de Dag van de Literatuur en de Dag van het Literatuuronderwijs, is ervan overtuigd dat ook jeugdboeken (12+) en YA (15+) door volwassenen gelezen kunnen worden. ‘Jazeker! De bekende leesbevorderaar Aydan Chambers legt het iedere keer uit: jongeren ontdekken ‘het boek’ als ze zichzelf of hun wereld daarin herkennen. Daarom bevatten jeugdliteratuur en YA alle aspecten van jongeren in hun turbulente puberjaren. Die herkenbare actualiteit maakt het ook aantrekkelijk voor volwassenen.’  

Dat het niet alleen leuk, maar vooral ook goed is om regelmatig vanuit een jeugdig perspectief te lezen, heeft daar ook mee te maken. ‘Juist die actualiteit, het vangen van de huidige tijdsgeest maar dan bezien door de generatie die er nu mee opgroeit, dat maakt het werk van de huidige jeugdliteraire auteurs aantrekkelijk voor volwassenen. Dat geldt natuurlijk al helemaal voor de ouders van de jongeren. Voor mezelf sprekend stellen jeugdliteraire boeken mij gerust, want net als mijn moeder in de jaren 70, houdt menig ouder van een hedendaagse puber zijn of haar hart vast bij de wereld zoals die nu is. Maar wie er in opgroeit, leert daarmee om te gaan. In de jeugdliteraire boeken bekijk je de samenleving van nu vanuit het perspectief van de jongeren die ermee leren leven.’  

Het lezen van een jeugdboek is dus niet alleen goed voor je zoon of dochter, maar kan ook het leven van een volwassene verrijken. ‘Kinderen hebben een andere kijk op de dingen en dat kan verfrissend zijn,’ zegt Joke. ‘Door ze vanuit dat jeugdig perspectief te bekijken kan je ook als volwassene een andere kijk krijgen op thema’s, begripvoller reageren, empathie ervaren…’. Sanne is het volledig eens met haar collega-clublid. ‘Kinderen denken anders dan volwassenen, zien de wereld anders, maar vaak zo logisch. Daar kunnen volwassenen nog van leren!’

Samen lezen is leuker  

Natuurlijk kun je een jeugd- of kinderboek als volwassene helemaal alleen verslinden, maar het boek samen met je kind of kleinkind lezen kan nog een extra nieuwe ervaring opleveren. Hebban-gebruiker Antoinette van Steeg leest zeer regelmatig een jeugdboek samen met haar dochters (13 en 15). ‘Door als volwassene jeugdboeken te lezen kun je je voorstellen hoe de inhoud door kinderen ervaren kan worden en hoe dit bespreekbaar gemaakt kan worden op het niveau van het kind. En hoe leuk is het als het kind met een ouder een boek kan bespreken? Het leert het kind zijn woordenschat en (belevings-)wereld uit te breiden en de ouder stimuleert het kind ook nog eens door hetzelfde te lezen.’  

‘Samen hetzelfde boek lezen is net als bingewatchen,’ vertelt Van Raamsdonk. ‘Je hebt het al heel snel over “Waar ben jij in het verhaal?”, “Wat zou hij/zij nu doen?”, “Die vriend blijkt zo’n vriend niet te zijn, let maar op…” en daarmee dus ook over alle opgroeiworstelingen, angstige ogenblikken, hedendaagse minder fijne elementen in het jonge leven van je eigen puber. Naast samen hetzelfde boek lezen, raad ik overigens ook het voorlezen aan. Er is geen leeftijd waarop iemand niet meer voorgelezen wilt worden. Denk maar aan literaire festivals waar volle zalen volwassenen ook nog steeds voorgelezen worden.’  

Sanne beaamt het belang van voorlezen. Samen lezen is niet alleen voorbehouden aan ouders met grotere kinderen die het lezen al onder de knie hebben. ‘Heeft een kind moeite met lezen, of vindt het lezen niet leuk? Het leert heel veel van degene die voorleest. Kinderen leren door te zien en doen na wat volwassenen doen. Doe het voor, laat een kind meelezen, laat zien waar je bent met lezen en bespreek de betekenis van moeilijke woorden. Door om de beurt een stukje te lezen, wordt lezen misschien wel leuk en gaat een langere tekst ineens heel snel! Tot slot; hoe fijn is het om voor het slapen gaan veilig bij elkaar te kruipen en te verdwijnen in een prachtig verhaal?’  

Ook Katy pakt regelmatig een moment om samen met haar kind tot rust te komen voor bedtijd. ‘Niet alleen het lezen is dan leuk, maar ook tegen elkaar aankruipen en nog even knuffelen, samen verdwijnen in een andere wereld. Samen lezen geeft ook de mogelijkheid om te praten over dingen die in het boek voorkomen en bepaalde zaken te kunnen kaderen en vragen te kunnen beantwoorden. Bovendien zijn kinderen die zien lezen ook sneller geneigd om zelf te lezen.’

Katinka, de dertienjarige dochter van Hebban-lezer Antoinette, vindt het erg leuk om samen met haar moeder een boek te lezen. ‘In eerste instantie omdat er altijd een thema besproken wordt. Nu ze met mij geregeld samen een boek leest kan ze het boek bespreken en vertellen waarom ze het leuk, of juist minder leuk, spannend, interessant en begrijpelijk vond.’ De inhoud vindt Katinka het allerleukste om te bespreken tijdens het lezen. ‘Ze legt het boek aan de kant en vertelt dan met enthousiasme wat ze gelezen heeft. Met illustraties is ze minder bezig, mits deze enorm grappig zijn.’ Volgens Katinka kijkt ze door het samen lezen geregeld anders naar een boek. ‘Zij heeft de inhoud dan anders geïnterpreteerd dan ikzelf. Ze leert hierdoor anders lezen, zegt ze zelf.’    

Wil je het samen lezen zelf wel eens proberen met jouw (klein-)zoon of (klein-)dochter? Of bespreek je graag een jeugdboek met andere volwassen lezers? Dat kan! Schrijf je nu in voor de leesclub met De jongen in de schaduw van Janet Wees.  

Klik door naar pagina 2 voor extra boekentips van onze ervaringsdeskundigen.