De werkelijkheid van een schrijversleven

Het merendeel van klas A21 zuchtte bij het horen van de opdracht van hun lerares Nederlands. ‘Kies een boek dat thuishoort in de boekenkast met het gele label en maak een boekverslag aan de hand van de instructies op het stencil.’

De stoelpoten schraapten over de vloer en enkele A4-tjes waaiden weg door het rumoer. De tieners vochten nog net niet voor hun plek bij de boekenkast. ‘Nee, ik wil Het Gouden Ei lezen. Geef hier, ik had hem het eerst!’

Een 13-jarig meisje wachtte op haar beurt. Te terughoudend om zich met haar ellebogen naar voren te werken zodat er misschien nog een boek naar haar gading uitgekozen kon worden. Even zakte de moed haar in de schoenen en hoopte ze dat er meerdere exemplaren van bepaalde boeken in de collectie van de mediatheek stonden. Tot haar blik afdwaalde naar een boek met de titel Een hart van steen. Uit nieuwsgierigheid haalde ze het boek van de plank en bekeek het; een zwart-wit foto van een moeder die haar dochter stevig vasthield. De unheimische titel in combinatie met het intieme beeld zorgde ervoor dat het meisje het boek opensloeg.

“Het is doodstil in de tuin. Het begint al te schemeren. De vogels zwijgen en geen zuchtje wind doet de bomen ruisen. Langzaam sta ik op en ga naar binnen. Mijn voetstappen weerklinken in de lege gang. Voor de kelder blijf ik staan. Dit is de enige plek in huis die ik tot nu toe doelbewust heb vermeden. Maar hier moet ik zijn, wil ik er ooit in slagen de draad weer op te pakken: op dezelfde plaats waar die vijfentwintig jaar geleden afbrak.”

Nadat ze nog enkele passages van het boek had gelezen, sprak ze voor zichzelf de titel nog een paar keer uit. Daarna liep ze naar haar lerares. ‘Ik wil graag Een hart van steen lezen voor deze opdracht,’ zei ze en ze hield het boek met twee handen vast alsof het haar antwoord kracht bijzette.
‘Maar dit boek komt niet uit de juiste kast,’ en de lerares tikte op het rode label. ‘Dit is een roman die je in de bovenbouw mag lezen.’
‘Ik moet weten hoe dit afloopt.’
Het meisje schreef op de lijst dat Een hart van steen het boek was dat ze inleverde voor de opdracht.

De leerling die zo nodig een boek uit de andere kast moest pakken, was ik. Toen ik in de tweede klas van het VWO mijn eerste kennismaking met een roman van Renate Dorrestein had, leek het alsof er iets in mij zei dat ik op zoek moest gaan naar meer. Ik was blij met de nieuwe vondst en het vooruitzicht dat er nog zoveel te ontdekken viel omdat Dorrestein al veel meer geschreven had. Niet eerder had ik zo’n tornado aan gevoelens meegemaakt tijdens het lezen van een roman; het gevoel dat je de handelingen en verklaringen van personages in twijfel trekt en je ervoor waakt dat je niet op het verkeerde been wordt gezet, terwijl je een aantal bladzijdes verder verlichting vindt in de humorvolle stijl en absurde situaties.

Aan het begin van haar laatstverschenen boek Dagelijks werk legt de schrijfster uit hoe in 2016 de blijdschap voor een nieuw idee voor een roman werd overschaduwd door de diagnose slokdarmkanker. Koortsachtig maakte ze notities voor haar manuscript met de werktitel Het Noorder Kinderhuis tot ze besloot eerlijk voor zichzelf te zijn. Met het besef dat ze waarschijnlijk tijd te kort zou komen om het manuscript te voltooien en haar ‘arme personages’ dan aan hun lot overgelaten zouden worden, besloot ze alle biografen een stap voor te zijn door zelf de regie in handen te nemen. Het vergt lef om op deze manier de realiteit onder ogen te zien en ze begon aan het opruimen van haar werkkamer.

Het boek leest eigenlijk als een ‘trip down memory lane’ waarin openhartig teruggeblikt wordt op de hoge toppen en diepe dalen in haar schrijverscarrière. Onbewust is de lezer een stille getuige hoe ze haar werkkamer opruimde en welke herinneringen er daarmee bovenkwamen. Hoe Dorrestein in haar beginjaren over thema’s durfde te schrijven die over het algemeen vermeden werden door vrouwelijke schrijvers en de controverse die het soms opriep. De pijnlijke herinnering toen ze in 2012 werd getroffen door een ‘writer’s block’ en de angst had nooit meer een fatsoenlijke roman te schrijven, om vervolgens als een feniks uit as te herrijzen en zichzelf opnieuw uit te vinden. Ontroerend zijn de blogposts die ze schreef tijdens de periode dat ze gastschrijver was aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en het ludieke experiment ‘Schrijf een levensverhaal op een bierviltje’ uitvoerde met studenten.

Bij het lezen betrapte ik mezelf regelmatig op het zoeken naar een post-it omdat het boek volstaat met bijzondere citaten die je doen reflecteren over het lezen (en schrijven) van fictie, maar ook over de mens. Dat het leven echt de moeite waard is, zolang je wel het besef met je meedraagt dat jijzelf daarvoor je best zal moeten doen. Dagelijks werk is een ‘échte Dorrestein’ zoals te lezen is op de goudkleurige achterflap. Een bijzonder waardige afsluiting van de schrijfster die ervoor leefde om haar lezers mee te nemen naar een andere wereld.

Het afscheid is niet definitief, haar verhalen en wijsheden zullen altijd voortleven. Met Dagelijks werk keek Dorrestein voor een laatste keer in de spiegel voor ze haar lezers moest achterlaten. ‘Lezers kunnen heel goed zonder mij,’ was de kop boven het NRC-interview van april 2018. Na het lezen van dit boek is er maar een weerwoord; we zullen er niet aan gewend raken om zonder jou verder te gaan, Renate.

Dagelijks werk is verschenen bij uitgeverij Podium. Auteursfoto in header: Ruud Pos, verstrekt door uitgeverij Podium.

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.