SciFi Friday: De zeven beste aliens

Waar fantasyverhalen nog wel eens gebruik willen maken van ‘standaardwezens’ zoals elfen, dwergen, orks en draken en horror erg houdt van zombies, heksen, vampiers en weerwolven, is er in sciencefictionboeken nauwelijks overlap tussen aliens uit verschillende universa. Dat levert een groot aantal unieke buitenaardse wezens op, waar we er hier zeven voor je op een rijtje hebben gezet. Ken je er meer, die minstens zo gaaf zijn als deze zeven? Laat het ons weten in de reactievelden onder dit artikel.  

Het protomolecuul

We beginnen met een recente boekenserie, die ook in het Nederlands is vertaald: The Expanse van James Corey. In dit verhaal komt een akelige bezoeker aan ons zonnestelsel – die miljarden jaren geleden in een ijsblok gevangen raakte – door ruimtekolonisatie alsnog vrij. Het protomolecuul vertoont zich in allerlei vormen, afhankelijk van de staat waarin het is (gebracht). Dat varieert van virus- of kankerachtige groeisels in een menselijk lichaam, tot zelfstandig bewegende monsterachtige wezens en tot gigantische structuren in de ruimte. Het is de big bad van de serie, de grote bedreiging, die geheel eigen doelstellingen heeft, al is het zich er zelf niet bewust van. De opkomst van het protomolecuul heeft vergaande gevolgen, niet alleen voor de personages van The Expanse, maar voor de gehele mensheid.

The Expanse is een boekenserie die valt onder de harde sciencefiction en het subgenre spaceopera, gemengd met een stevige snuf horror.  

De zevenpoten

Van veel kleinere bladzijdenomvang, maar ook in het Nederlands vertaald, is ‘Het verhaal van jouw leven’, een novelle in de bundel De verhalen van jouw leven en anderen van Ted Chiang. Mysterieuze ruimtereizigers met zeven poten en ogen rondom arriveren van de ene op de andere dag op aarde. Ze observeren de mensheid en praten gretig met ons. Maar wat ze komen doen is onduidelijk, ze vertellen erg weinig en we moeten erg ons best doen om hun twee talen (de een gesproken, de ander geschreven) te begrijpen. De hoofdpersonen doen erg hun best en ontdekken wat er zo bijzonder aan deze wezens is. Maar of ze dat verder helpt?

In het verhaal worden de zevenpoten niet erg spectaculair neergezet, maar in de verfilming Arrival is dat wel het geval: majestueuze wezens, met enorme hoofden en manipulatoren, waarmee ze woorden in de lucht kunnen spuwen.

‘Het verhaal van jouw leven’ valt eerder onder de kop zachte sciencefiction, vanwege de aandacht voor linguïstiek en minder voor technologie en natuurkunde. Ted Chiang besteedt erg veel aandacht aan het doordenken van de consequenties van het anders zijn van de zevenpoten.  

De oceaan van Solaris

In het klassieke sciencefictionboek Solaris van de Poolse schrijver Stanislaw Lem onderzoeken menselijke wetenschappers een wel heel vreemde wereld. De planeet die ze proberen te doorgronden wordt bedekt door een oceaan van geleiachtige vloeistof, die blijkt te leven en intelligentie lijkt te bezitten. Een intelligente oceaan, die op zijn beurt zijn onderzoekers onderzoekt. De oceaan doet dat door herinneringen en fantasieën van de onderzoekers tot leven te wekken. Dat heeft nogal wat impact op de geestestoestand van de aanwezige mensen, om het zacht uit te drukken.

Deze roman is drie keer verfilmd en staat bekend om zijn trage, maar gestage psychologische opbouw.

Solaris valt ook onder de zachte sf, waarbij psychologie belangrijker is dan hoe alles fysiek werkt.  

De Prador

In de Polity-serie voert de Britse auteur Neal Asher de roofzuchtige Prador op. Dit zijn schaaldier-aliens die lijken op krabben die zo groot zijn als een tank. In tegenstelling tot de drie aliens hierboven, weten we door de vele boeken die in de Polity spelen best veel van de Prador.

Ze zijn geëvolueerd op een onherbergzame planeet waar agressie de enige manier was om de concurrentie voor te blijven. Er zijn verschillende stadia in het leven van een Prador, met aan de top de volledig intelligente ouders, die hun nakomelingen met feromonen en technologie onder de duim houden. Een Prador-ouder houdt zichzelf met technologie in leven, ook als zijn poten en zelfs zijn ogen uit beginnen te vallen. Elk Prador-kind heeft de drang om zijn ouder te vervangen, dus de ouders eten regelmatig hun opstandige kinderen op. De krachtigste kinderen worden uitgerust met wapensystemen en pantsers en fungeren daadwerkelijk als tanks in de strijd. De Prador hechten heel veel waarde aan hun pantser en zijn daarom wetenschappelijk ver gevorderd in materiaaltechniek, wat hen een groot voordeel geeft bij hun eerste aanval op de mensheid in het boek Prador Moon.

Asher is sowieso een crack in het bedenken van gave aliens, denk bijvoorbeeld aan de Jain (een uitgestorven ras met extreem vergevorderde technologie, die het universum nog steeds onveilig maakt), hooders (tot levende wezens gedevolueerde oorlogsmachines), Dragon (een levend ruimteschip met een volkomen eigen blik op de wereld) en het Spatterjay virus (dat alle wezens dat het besmet zo goed als onsterfelijk maakt).

Alle boeken van Neal Asher vallen midden in de harde sf en het spaceopera subgenre, met extreem veel actie en regelmatig wat horror er in verwerkt.  

De Primes

Peter F. Hamilton brak (zeker in Nederland) door met zijn The Nights Dawn-trilogie. Maar hij kwam in de Commonwealth-boeken pas echt op gang, zeker qua echt ándere aliens.

De Primes bestaan uit de slaafse motiles en de overheersende, intelligente immotiles, die zichzelf vormen door motiles samen te laten smelten. Dat levert steeds meer denkkracht op, waardoor deze wezens zich tot de dominante en later zelfs enige soort op hun planeet ontwikkelden. De Primes zijn bijzonder agressief en aan het begin van Pandora’s Star zijn ze allemaal opgesloten in hun eigen zonnestelsel door een dysonsfeer die door onbekende, andere aliens om hen heen geplaatst zijn. De mens weet die barriere te slechten, met erg, heel erg nare gevolgen…

Hamilton wijdt halverwege het boek Pandora’s Star een honderdtal pagina’s aan het beschrijven van de fysiologie en psychologie van deze wezens en vooral hun angstaanjagende primus inter pares MorningLightMountain. Dat maakt deze wezens tegelijkertijd te doorgronden en totaal alien in hun wereldbeeld.

De Commonwealth-boeken en de vervolgen erop in de Void-serie zijn duidelijk harde sciencefiction van het spaceopera-soort.  

Zandwormen

Als er buitenaardse levensvormen iconisch voor een boekenserie zijn, dan zijn dat de zandwormen van Arrakis wel voor de Duin-serie van Frank Herbert. Deze monsters kunnen honderden meters lang worden en leven in de planeetoverdekkende woestijnen van Duin (de inheemse naam voor Arrakis). Water is giftig voor zandwormen en ze vallen alles wat zich in hun territorium waagt aan. Dat kan niet alleen voor nietsvermoedende woestijnwandelaars fataal zijn, maar zelfs voor de immense oogstmachines die gebruikt worden om de kostbare substantie melange uit het zand te zeven. In de verfilmingen (een speelfilm en een tv serie tot nu toe) zien de zandwormen er uit als gigantische, gesegmenteerde wormen, met een driehoekige bek. Op boekomslagen worden hun bekken ook wel weergegeven als met naar binnen gerichte tanden afgezette ronde muilen. In de Duin-boeken – waar de zandwormen de enige aliens zijn overigens – wordt de levenscyclus van de wezens uitstekend uit de doeken gedaan, waardoor in boek 4 de God-Keizer zichzelf grotendeels tot zandworm weet te transformeren.

Ook in de Heiland-serie die Frank Herbert samen met Bill Ransom schreef komen interessante aliens voor.

Duin wordt onder zachte sf geschaard, ondanks dat er allerlei technologische en natuurkundige vindingen van belang zijn voor het verhaal (denk aan stilpakken, de werking van ornithopters, genetica en dergelijke). Maar de focus ligt op ecologie, religie, (massa)psychologie en politiek, waardoor het zachte label wel terecht is. Het is lastig om Duin in een subgenre te vangen. Soms wordt het wel spiceopera genoemd, of epische sf.  

De Shoal

In Stealing light voert de Britse auteur Gary Gibson de Shoal op: intelligente vissen, die het monopolie hebben op sneller dan licht reizen. Ze lijken op een soort manshoge maanvissen, die – als ze luchtademende wezens bezoeken – reizen in een bol, gevuld met water. Ze zijn veel verder in de technologische ontwikkeling dan de mensheid, die het toch ook niet heel onaardig doet, met een eigen zonnestelsel dat volledig gekoloniseerd is. Maar de mensheid – en trouwens alle andere wezens behalve de Shoal – mist het vermogen om sneller dan het licht te reizen. De Shoal zijn er enorm op gebrand om hun monopolie te handhaven en daar zetten ze onder andere hun geheim agent Trader-In-Faecal-Matter-Of-Animals voor in. Lees zijn naam/ titel nog eens en dan snap je ongeveer hoe de Shoal tegenover mensen staat. Ze manipuleren er op los en ze kijken niet op een (massa)moordje meer of minder… maar als je er achter komt waarom ze zo obsessief hun monopolie bewaken, dan wordt er veel duidelijk.

Ook de Shoal-serie valt onder de harde sf en het spaceopera subgenre. Het lijkt er op dat daar de beste aliens te vinden zijn (of dat ik dat gewoon het meeste lees, dat kan ook).  

Op zoek naar meer leuke, gave en interessante aliens? Probeer dan ook eens The long way to a small angry planet van Becky Chambers of de Culture-boeken van Iain M. Banks, of de boeken van Larry Niven, of, of…

Maar we zijn natuurlijk vooral erg benieuwd naar de geweldige aliens die we in dit stuk gemist hebben. Dus laat een beschrijving van jouw favoriet(en) achter in de reactievelden hieronder, graag met het boek waar ze in voorkomen erbij.