Debuteren in 2024: hoe is dat nu echt?
Week van de Debutant
Afgelopen maandag trapten we de Week van de Debutant af met het openen van de wildcardverkiezing van de Hebban Debuutprijs 2024. Van 15 tot en met 21 april zetten we op Hebban de debuterende auteur in het zonnetje. Deze zeven dagen schenken we extra veel aandacht aan wat het betekent om te debuteren. We sluiten de week af met de bekendmaking van de longlist van de Hebban Debuutprijs 2024.
Let op: in de wildcardverkiezing kunnen in 2023 verschenen literaire fictiedebuten worden genomineerd. In dit artikel geven we aandacht aan in 2024 verschenen debuten.
Hoe een allereerste roman ontstaat, is voor iedere schrijver anders. Sommigen horen in hun gedachten een verteller praten, anderen zien een specifieke vorm voor zich en weer anderen beginnen vanuit een bepaald personage. Een vaag idee gaat langzaam borrelen en neemt steeds vastere vormen aan. Sylvia de Boer, die al ervaren is in het schrijven van kinderboeken, begon voor haar eerste roman Als vissen in de diepzee met een locatie. 'Ik begin nooit met een concreet plan, maar altijd met een plek,' zegt ze. 'In dit geval was het de flat waar ik zelf van mijn tweede tot negende gewoond heb. Ik heb ons gezin eruit gehaald, net als alle spullen, en heb nieuwsgierig afgewacht wie erin zou trekken. Dat bleek een vrouw met vier kinderen. Al schrijvend leerde ik ze kennen, ik hoefde alleen maar goed te "luisteren". Zo is een verhaal schrijven voor mij een organisch en verrassend proces.'
Maria Kager, die debuteerde met De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf, putte ook inspiratie uit een plek die een belangrijke rol speelde in haar jeugd. 'Net als hoofdpersoon Frida ben ik opgegroeid in het huis naast de koepelgevangenis in Haarlem,' vertelt ze. 'Net als de vader van Frida was mijn vader gevangenisdirecteur. Hij vertelde veel en graag over wat hij meemaakte op werk: ontsnappingen, zelfdodingen, gijzelingen, bijzondere gedetineerden ... Ik kon dus veel uit mijn jeugd putten. Daarnaast heb ik van alles verzonnen, vervormd, in tijd en ruimte verplaatst en heb ik veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het Nederlandse gevangeniswezen. De combinatie van herinneren, verbeelden en onderzoeken maakte het boek heerlijk om te schrijven.'
'Ik merk dat mijn boek mensen raakt, soms tot huilens toe, en dat het nazindert. Een mooier geschenk kan ik niet wensen.'
Ook recentere herinneringen zorgden voor inspiratie. Bij Lena Kurzen ontstond het idee voor diens roman Schuilhuisje tijdens de pandemie. 'Ik las een interview met een relatietherapeut die gevraagd werd of er door de coronacrisis nieuwe relatieproblemen ontstaan,' vertelt die. 'De therapeut zei van niet, maar benoemde dat corona wel een snelkookpan is voor al bestaande problemen die onder het oppervlak schuilen. Daardoor dacht ik: wat als ik een stel neem, wiens relatie niet helemaal lekker gaat, en ik laat ze samen veel tijd doorbrengen in een klein huis. Zo ontstond een kort verhaal dat is verschenen in het magazine Papieren Helden en later het eerste hoofdstuk werd van mijn roman.'
Vaak gaan er jaren overheen voordat een idee ook echt op papier gezet wordt. Frederik Hautain had het eerste zaadje voor wat nu zijn debuut Hij komt terug is, al in 2010. 'De eerste notities voor een verhaal waarin de dood centraal stond dateren uit dat jaar,' legt hij uit. 'Ik kwam toen uit een periode waarin ik worstelde met het verlies van mijn grootmoeder, met wie ik een heel goede band had. Het verwerken van dat verlies riep een hoop existentiële vragen op. Hij komt terug is uiteindelijk een heel ander verhaal geworden dan ik toen voor ogen had, maar het centrale idee – de dood die een jongeman treft en hoe die daarmee omgaat – is hetzelfde gebleven.'
Schrijfproces
De een begint met een lege pagina voor zich, de ander werkt eerst de hele plot uit en een derde legt een puzzel van apart geschreven scènes. Iedere auteur heeft een eigen schrijfproces, al moeten debutanten uitvogelen welke manier het beste voor hen werkt. Rosanna ten Have kreeg hier hulp bij van haar docenten aan de opleiding Creative Writing. Haar debuutroman Badje 3 is voortgekomen uit haar afstudeerwerk. 'Ik wist dat mijn eindwerk proza zou worden, maar voordat ik eraan ging werken moest mijn idee goedgekeurd worden,' vertelt ze. 'Het enige wat ik in snelheid kon bedenken was "zwembad", zonder goede uitleg of duidelijk plan. Ik heb een fascinatie voor zwembaden: ik vind ze vies, ik voel me er bekeken en ongemakkelijk en ik houd niet zo van zwemmen. Mijn docenten reageerden enthousiast, misschien omdat ze wisten dat ik een twijfelaar ben. Zo ben ik gaan geloven dat "zwembad" een goed idee is en uiteindelijk is daar mijn debuut uit ontstaan.'
'Eerst was er niets, toen heel lang iets dat nog niets was en ineens was er iets.'
Kinderboekenschrijver Jonas Boets heeft al tientallen titels op zijn naam staan, maar voor zijn eerste roman moest hij zijn schrijfproces heruitvinden. 'Meestal gaat het schrijven bij mij heel vlot, maar bij Man van vele oorlogen ging het toch heel anders,' zegt hij. 'Het heeft zo'n zeventien jaar geduurd voordat het idee effectief een roman werd. Ik was niet al die jaren continu aan het schrijven, maar er kwam gewoon altijd iets tussen: een jeugdboek dat af moest, een nieuwe job, een verbouwing, een trouwfeest, de geboorte van mijn kinderen. Tijdens de pandemie lukte het me om het toch eens te voltooien.'
Ook Milouska Meulens combineerde het schrijven van kinderboeken met haar debuutroman Moederland. 'Het proces duurde daardoor langer dan ik had verwacht,' vertelt ze, 'maar op een andere manier had ik het niet gekund. Ik vergelijk debuteren met een bevalling, een geboorte, ook al is dat misschien cliché. Eerst was er niets, toen heel lang iets dat nog niets was en ineens was er iets.'
Het gewone leven
Maar weinig auteurs kunnen rondkomen van alleen hun schrijven en als onbekende debutant heb je nog helemaal geen zicht op inkomsten uit je boek. Debutanten schrijven hun eerste roman dus vrijwel altijd naast hun 'gewone' werkzame leven en hun privéleven. 'Naast het schrijven moest ik werken voor geld,' zegt Rosanne ten Have, 'en in de eindsprint beviel ik van een dochter. Als het schrijven niet lukt, kan dat alles overnemen. Dat er geen deadline was, vond ik ook lastig. Ik kan dingen namelijk heel goed uitstellen als ik er ontevreden over ben. Uiteindelijk moest het boek gewoon af. Gelukkig ging het veel beter toen ik eenmaal die knop had omgezet.'
Ook Frederik Hautain moest zijn boek zien te schrijven naast zijn baan als communicatieprofessional. 'Wel had ik een vaste schrijfdag per week,' vertelt hij, 'maar uiteraard kom je er daar niet mee. Dus was ik vaak al heel vroeg uit de veren of schreef ik 's avonds laat door. Soms beide. Toen ik eenmaal echt in de flow van het verhaal zat, lukte dat. Daarnaast had ik nog twee zonen op te voeden, en die stellen het nog steeds goed, dus ik denk dat mijn sociale leven tijdens het schrijven niet al te slecht is verlopen.'
Sylvia de Boer is naast (kinderboeken)schrijver ook schilder in het dagelijks leven. 'Ik zag schrijven als mijn werk, net als schilderen,' licht ze toe. 'Wel is schrijven intenser, ik had de neiging de deur dicht te houden en lekker door te werken. Toch was het een bevredigend proces en ik hoop dat er in de toekomst een goede verdeling komt tussen schrijven en schilderen.'
'Ik koos de uitgeverijen die ik mooi vond of waarbij ik dacht dat mijn manuscript in hun aanbod zou passen'
Zoektocht naar een uitgever
Als het manuscript na jaren ploeteren eindelijk af is, volgt een nieuwe grote opgave: een uitgever vinden. Veel uitgeverijen hebben opnamestops op ongevraagde manuscripten, de zogenoemde slush piles puilen al uit en er is moordende concurrentie. Toch komt het een enkele keer nog voor dat je als debutant wat te kiezen hebt. Het overkwam Lene Beelen. 'Toen mijn manuscript van Tussenhuids af was, heb ik het eigenlijk gewoon per mail naar verschillende uitgeverijen gestuurd,' vertelt ze. 'Ik koos de uitgeverijen die ik mooi vond of waarbij ik dacht dat mijn manuscript in hun aanbod zou passen. Er waren er twee geïnteresseerd, dus uiteindelijk kon ik kiezen.'
Maria Kager had al verhalen gepubliceerd, waardoor haar zoektocht anders verliep. 'Ik ben begonnen met het schrijven van korte verhalen en essays,' zegt ze, 'en stuurde deze in voor schrijfwedstrijden of literaire tijdschriften. Toen ik in 2021 genomineerd werd voor de Joost Zwagerman Essayprijs ben ik in contact gekomen met enkele redacteuren van uitgeverijen. Op die manier ben ik bij mijn huidige uitgever terechtgekomen.'
Voor Frederik Hautain bestond zijn zoektocht vooral uit wachten. 'Op aanraden van een bevriend auteur klopte ik met het eerste deel van het manuscript aan bij een literair agentschap in Nederland,' legt hij uit. 'Zij wilden me graag representeren, dus ging ik met hen in zee. Het lukte hen alleen niet om een uitgever te vinden. Ik dacht dat ik het boek voor niets geschreven had. In het voorjaar van 2022 deed ik mee aan een verhalenwedstrijd en mijn verhaal viel in de smaak. Het werd gepubliceerd en daardoor kwam ik op de radar van mijn huidige uitgeverij. Ik stuurde hen mijn manuscript en kort daarna kreeg ik te horen dat ze het wilden publiceren.'
'Je kunt maar één keer debuteren en dat maakt het heel spannend.'
Worstelingen
Een writer's block, geen tijd kunnen vinden of alweer een redactieronde: tijdens het schrijven van een roman hebben auteurs met allerlei worstelingen te kampen. Zo vond Lena Kurzen het lastig dat een boek schrijven zo'n lang proces is. 'Van het eerste idee tot de laatste correcties: het duurt erg lang,' zegt die. 'Ondertussen was ik allang met een volgend boek bezig, waardoor het soms lastig was om mijn aandacht goed te verdelen tussen de boeken en ervoor te zorgen dat de verhalen in mijn hoofd niet door elkaar gingen lopen.'
Jonas Boets moest ondanks al zijn ervaring met jeugdliteratuur, toch van nul beginnen bij zijn zoektocht naar een uitgever voor zijn roman. 'Net als iedereen moest ik het boek rondsturen en hopen dat ze de eerste hoofdstukken zouden lezen,' vertelt hij. 'Die anonieme manier van insturen vond ik het lastigste aan het proces. Je komt vaak bij een algemeen mailadres, je hebt geen idee of iemand je mail of eerste hoofdstukken zal lezen. Ik houd meer van een ouderwetse mondelinge pitch. Daarom heb ik op een gegeven moment de stoute schoenen aangetrokken en een afspraak gevraagd bij een nieuw fonds van een uitgeverij. Dankzij die pitch is het gelukt.'
Mooie momenten
Ondanks alle worstelingen, levert het schrijven van een roman ook allerlei mooie momenten op. Lena Kurzen vond het schrijven zelf het mooiste van het hele proces. 'Vooral het schrijven van de eerste versie,' zegt die. 'Ik was elke dag weer benieuwd waar het verhaal naartoe zou gaan.'
Lene Beelen vond juist het loslaten van de roman mooi. 'Je deelt eindelijk iets met lezers waar je lang aan hebt gewerkt,' zegt ze. 'Ik merk dat mijn boek mensen raakt, soms tot huilens toe, en dat het nazindert. Een mooier geschenk kan ik niet wensen.'
Voor Rosanna ten Have was debuteren mooi en lastig tegelijk. 'Je kunt maar één keer debuteren en dat maakt het heel spannend,' zegt ze. 'Ik wilde het beste van mezelf laten zien, maar voor mij werkt dat eerder verlammend dan motiverend. Tegelijkertijd is dat ook een mooi proces, want ik leerde vertrouwen hebben in wat ik kan. Als ik erover nadenk, ben ik trots en tevreden, het is geworden wat ik voor ogen had.'
'Er was vreugde en opluchting, maar ook de rouw van het loslaten van iets dat maandenlang alleen van mij was.'
Boek in handen
Het allermooiste, na al die pieken en dalen, is dat je toch uiteindelijk je eigen boek in handen hebt. Voor alle debutanten was dat een bijzondere ervaring. 'Het is niet alleen gelukt om het boek af te schrijven, maar het wordt ook nog gelezen,' zegt Maria Kager. 'Mijn debuut is goed ontvangen en dat maakt het een geweldige ervaring. Ik geniet ontzettend van de mooie recensies, de interviews, de optredens in boekwinkels en het ontmoeten van lezers. Ik ging ervan uit dat mijn boek min of meer onopgemerkt zou blijven, dus dit voelt als een enorme bonus.'
Milouska Meulens heeft geen ander woord dan 'overweldigend' voor het verschijnen van haar eerste roman. 'Er was vreugde en opluchting, maar ook de rouw van het loslaten van iets dat maandenlang alleen van mij was,' legt ze uit. 'Debuteren is ook nog onzeker en maakt me soms bang. Wat als ik de enige ben die het goed vindt? Krijgt mijn uitgever de investering in mij wel terug? Heb ik mensen teleurgesteld? Ik voelde een draaikolk aan emoties en gedachten.'
Zelfs voor Jonas Boets is zijn romandebuut nog heel speciaal. 'Ook al heb ik ondertussen al meer dan vijftig kinderboeken gepubliceerd, deze roman is toch iets heel anders,' zegt hij. 'Het voelt echt opnieuw als debuteren. Ik moest op zoek naar een uitgever, een nieuw publiek. Ik was heel benieuwd wat mensen ervan zouden vinden, of ze het "literair" genoeg vonden.'
Lene Beelen vindt het vooral bijzonder dat haar boek een eigen leven is gaan leiden. 'Ik zie niet wie het boek leest en wanneer,' zegt ze. 'Recensies en persoonlijke berichten komen als een verrassing. Ondertussen gaat mijn leven gewoon door, dus het heeft ook iets ontastbaars.'
De debuten van 2024
Naast Sylvia de Boer, Maria Kager, Lena Kurzen, Frederik Hautain, Rosanna ten Have, Jonas Boets, Milouska Meulens en Lene Beelen, debuteren er nog veel meer schrijvers dit jaar. Ben je nieuwsgierig naar de Nederlandstalige literaire debuten die je in 2024 kunt verwachten? In onderstaande lijst vind je alle al verschenen én aangekondigde debuten terug.
