Debuutprijswinnaar Thomas Rueb: ‘De papieren werkelijkheid is altijd anders’

Door Nicole van der Elst

Als ik Rueb een paar dagen na de uitreiking ontmoet, is de glimlach nog niet van zijn gezicht verdwenen. ‘Ik was zo blij toen ik hoorde dat ik de prijs had gewonnen. Ik heb veel nagedacht over de manier waarop ik het verhaal van Laura wilde vertellen en het is zo fijn dat dit ook door anderen wordt gewaardeerd. Er hoeft geen letter meer aan het boek geschreven te worden, maar het verhaal blijft mij op deze manier iets teruggegeven.’      

'Er hoeft geen letter meer aan het boek geschreven te worden, maar het verhaal blijft mij op deze manier iets teruggegeven.'

Leren debuteren

Wat er zou gebeuren na de verschijning van het boek? De auteur vertelt dat hij hier helemaal niet mee bezig was. ‘Drie weken voordat Laura H. uitkwam, was ik nog druk met de laatste pagina’s. Het was zo’n strakke deadline dat het leek alsof het boek er opeens was. Toen pas had ik de tijd om na te denken. Wat hoop ik dat er met dit verhaal gaat gebeuren? Negen van de tien nieuwe boeken verdwijnen immers in stilte, zonder dat er veel aandacht voor is.’ Nu er bijna een jaar is verstreken, kan hij met meer rust terugkijken op het eindresultaat. ‘De eerste paar weken na verschijning zag ik op elke pagina wel een komma die ik op een andere plek had gewild. Ik sloeg het boek snel weer dicht, maar dat is nu anders. Ik kijk met meer afstand naar de ontstaansgeschiedenis en het schrijfproces, omdat het boek is geworden wat ik ervan had gehoopt.’  

'Collega’s zagen mij mompelen en rommelen aan mijn bureau, zonder dat het resultaat in de krant verscheen. Zij dachten: wat is die jongen in godsnaam aan het doen?’ 

Het grote verschil met het schrijven van krantenartikelen is volgens de auteur vooral de tijd die hij voor Laura H. heeft genomen. ‘Het was ook goed om een paar dagen niets op papier te krijgen, waardoor ik kon nadenken over hoe het eindresultaat zou moeten worden. Het was voor mij heel bevrijdend om zo lang met een verhaal bezig te zijn. Als journalist ervaar je veel meer druk. Als jij niet snel dat ene artikel schrijft, gaat er een concurrent mee aan de haal.’
Dat schrijfproces klinkt allemaal heel relaxed, maar door een collega werd hij gekscherend het spook van de opera genoemd. ‘Ik heb een gedeelte van het boek geschreven naast mijn baan. Op een krantenredactie zijn er mensen met dag- en avonddienst, maar ik was op een gegeven moment altijd aanwezig. Collega’s zagen mij mompelen en rommelen aan mijn bureau, zonder dat het resultaat in de krant verscheen. Zij dachten: wat is die jongen in godsnaam aan het doen?’  

Informatie vergaren

‘Die jongen’ was bezig met een reconstructie van het verhaal van Laura H., het meisje dat in de zomer van 2016 met haar twee kinderen uit het kalifaat ontsnapte. Rueb volgt in het boek haar spoor, van de vroegste kindertijd tot aan de uitkomst van het strafproces. Daarvoor interviewde hij mensen uit haar omgeving, kreeg hij de beschikking over haar duimdikke strafdossier, maar sprak hij ook met Laura zelf. ‘Na het eerste interview met haar vader begon ik het proces te volgen voor de krant. Ik ben naar alle rechtszittingen gegaan, maar Laura was altijd afgeschermd. Ze zei aanvankelijk ook niets, waardoor niemand een beeld van haar kreeg.’  

'Tijdens die gesprekken vertrouwden ze mij veel intieme en soms zelfs belastende informatie toe. Na al die interviews kreeg ik het gevoel dat ik het leven van Laura, maar ook van Ibrahim, begon te begrijpen. Toen kwam pas de realisatie: dit moet een boek worden.’

De enige oplossing was om alle paden af te gaan die wel te bewandelen waren, want mensen uit haar omgeving wilden wel hun verhaal vertellen. ‘Haar vader, oma en ook de zussen van Ibrahim, de man met wie Laura richting het kalifaat vertrok, waren bereid om met mij te praten. Tijdens die gesprekken vertrouwden ze mij veel intieme en soms zelfs belastende informatie toe. Na al die interviews kreeg ik het gevoel dat ik het leven van Laura, maar ook van Ibrahim, begon te begrijpen. Toen kwam pas de realisatie: dit moet een boek worden.’

Enigszins nerveus legde hij dit voorstel voor aan Eugene, de vader van Laura. De auteur had daarnaast nog een vraag. ‘De volgende keer dat je bij haar in de gevangenis op bezoek gaat, zou je dan willen vragen of ze haar verhaal aan mij zou willen vertellen?’ Toen Rueb van Laura groen licht kreeg, stelde haar advocaat ook haar hele strafdossier beschikbaar. ‘Dat zijn honderden pagina’s met intieme informatie, zoals psychologisch onderzoeken, IQ-scores en gesprekken met jeugdzorg,’ vertelt hij.    

Ondanks deze schat aan informatie had de auteur nog steeds niet met Laura zelf gesproken. Hij kende haar hele dossier van voor tot achter, maar het duurde nog maanden voordat de eerste ontmoeting plaatsvond. ‘Door wat andere mensen over haar hadden verteld en alles wat ik zelf had gelezen, dacht ik haar te kennen. Dat beeld klopt natuurlijk nooit, want een papieren werkelijkheid is altijd anders dan de echte werkelijkheid. Opeens moet je die twee beelden over elkaar heen schuiven. Je kunt iemand niet leren kennen op basis van hoe andere mensen over je spreken. Je moet iemand in de ogen kunnen kijken en tijd met elkaar doorbrengen. Als je ziet hoe iemand op kleine dingen reageert, begin je echt te snappen hoe diegene in elkaar steekt.’   

Verhalenverteller

‘Ze is echt een open boek en heeft een heel goed visueel geheugen. Ze kon mij daardoor al heel snel meenemen in wat ze had meegemaakt. Dit was een uitgelezen kans om het verhaal te vertellen zonder filter, zodat je als lezer van heel dichtbij ervaart wat zij heeft meegemaakt.’

Tijdens de vele gesprekken met Laura kwam hij erachter dat ze een geweldige verteller is. ‘Ze is echt een open boek en heeft een heel goed visueel geheugen. Ze kon mij daardoor al heel snel meenemen in wat ze had meegemaakt. Dit was een uitgelezen kans om het verhaal te vertellen zonder filter, zodat je als lezer van heel dichtbij ervaart wat zij heeft meegemaakt.’ Hier schuilt echter ook een gevaar in , want Rueb wilde geen biografie van Laura H. schrijven. ‘We hebben vanaf het begin een duidelijk afspraak gemaakt. Dit wordt mijn boek over jouw zaak, maar ik ga zelf ook onderzoek doen. Als ik dingen tegenkom die niet kloppen, schrijf ik dat ook op.’    

Voor het checken van informatie reisde de journalist onder andere af naar Irak. ‘De enige manier om te verantwoorden dat ik in dit boek zo dicht op haar huid zit, is om een aantal dingen honderd procent zeker te weten. Vooral rondom haar ontsnapping uit het kalifaat bestonden er nog veel vraagtekens, vandaar dat ik besloot om zelf naar Mosul af te reizen.’ Het moment dat hij in de Iraakse stad voor het huis van Laura en Ibrahim stond, was overweldigend. ‘Het was een plek waar ik zoveel over had nagedacht en opeens stond ik er echt. Tegelijkertijd voelde ik ook opluchting. Doordat ik bepaalde plaatsen met eigen ogen kon zien en aanraken, maakte dit het verhaal van Laura nog echter.’  

Het idee voor het boek kreeg Rueb letterlijk door zijn collega in de schoot geworpen. Ondanks dat er nog een aantal onduidelijkheden over Laura’s zaak zijn, vindt hij het ook fijn om weer met andere verhalen bezig te zijn. ‘Dit kwam op mijn pad en ik besloot gaandeweg dat het een boek moest worden. Nu wil ik heel graag weer een boek schrijven, maar ben ik veel meer bezig om verschillende verhalen te wegen. Is dit een boek, of niet? Ik begin nu met lege pagina’s waar ik een verhaal op wil hebben. Er is eigenlijk maar een ding dat ik zeker weet over mijn volgende tweede boek: ik ga er de Hebban debuutprijs niet mee winnen.’      

• Hebban Debuutprijs 2019 voor ‘Laura H.’ van Thomas Rueb
• Hebban bespreekt: Laura H. van Thomas Rueb
• Hebban Live @Broese in twaalf foto's
• Op de shortlist van de Hebban Debuutprijs 2019: Laura H.