Deniz Kuypers: 'Literatuur is overzichtelijker dan het leven'

In Het ruisen van de wereld komt Moss zijn jeugdliefde Dani tegen bij een begrafenis, maar van haar oogverblindende schoonheid is weinig meer over. Ook Moss heeft in de afgelopen jaren emotionele schade opgedaan: zijn huwelijk is net op de klippen gelopen en hij worstelt met een depressie. Tijdens een etentje praten ze elkaar bij over hun leven, maar kun je na zoveel jaar op de oude voet verdergaan? Of is het beter om herinneringen niet op te rakelen?


In Het ruisen van de wereld vormt de natuur een belangrijk decor. Het meer, de bergen en de sneeuw creëren een bepaalde sfeer. Moet jij zulke plekken in de natuur opzoeken voordat je erover kan schrijven?
"Lake Tahoe is ongeveer drie uur rijden vanaf San Francisco. Ik kom daar vaak. In de bergen in het algemeen eigenlijk. Er gaat een zekere mystiek van uit: de strenge seizoenen, de strijd die de mens dagelijks moet leveren om op zo’n ruige plek te wonen. Ik zou er zelf graag willen wonen, al is dat natuurlijk een bekende misvatting: de stadsmens die denkt in de natuur rust en ruimte te kunnen vinden. Daar gaat Het ruisen van de wereld ook deels over."

Kun je wat meer vertellen over de drie verschillende delen waaruit de roman bestaat? 1. De laatste verdwijning, 2. Een nieuw leven, 3. De tijdreizigers.
"Het boek speelt zich af in de loop van een avond, een nacht en de daaropvolgende dag. Elk deel van de roman correspondeert met een deel van de dag."

Zowel in Dagen zonder Dulci als Het ruisen van de wereld voelen de hoofdpersonages zich nergens écht thuis. Is het jouw doel om zoiets als ‘ontheemding’ te thematiseren in je romans?
"John Irving zei: "een schrijver kiest zijn obsessies niet, zijn obsessies kiezen hem." Ik koos niet bewust voor het thema ‘ontheemding’ in beide boeken, maar het is wel een gevoel waar denk ik veel mensen tegenwoordig mee kampen, ikzelf ook. De wereld is te hard afgesteld – dat staat ergens in het boek. Reclames op tv, billboards, social media. Het is of we met z’n allen op een enorm plein zo hard mogelijk om aandacht staan te roepen. We zoeken voortdurend bevestiging dat we interessant zijn, dat we er toedoen. Waar kun je nog alleen zijn? Waar kun je jezelf nog zijn? Bestaat zoiets eigenlijk wel, ‘jezelf zijn’, want wie zijn we eigenlijk zonder al dat geruis om ons heen?"

Sinds twaalf jaar woon je in San Francisco. Wordt jouw literaire schrijftalent daar ook opgemerkt?
"Mijn Amerikaanse agent heeft veel interesse op weten te wekken bij uitgevers hier, voor Dagen zonder Dulci. Nu is het afwachten of en wanneer het boek er ook daadwerkelijk komt."

Je schrijft je boeken in eerste instantie in het Engels, maar vertaalt ze zelf naar het Nederlands. Voor welke dilemma’s sta je tijdens het vertalen?
"Tijdens het schrijven had ik bepaalde stemmen in mijn hoofd. Hoe zet je die om in een andere taal? De kleine eigenaardigheden, het ritme? Dat is het moeilijkste aan vertalen. Tegelijkertijd heb ik het voordeel dat het mijn eigen werk is dat ik vertaal, en dat ik dingen kan veranderen. Vertalen is voor mij de eerste stap in het redigeerproces."

Uit Het ruisen van de wereld: 'We geloofden allebei dat literatuur orde gaf aan een leven dat verder betekenisloos was'. Deel jij deze mening met hoofdpersonage Moss en zijn vroegere leraar, Coleman?
"Ik zal een gok doen naar wat Moss en Coleman hiermee bedoelen, namelijk dat het leven betekenisloos is en dat de mens er betekenis (of op zijn minst orde) aan geeft door middel van literatuur, maar ook liefde, werk, etc. Alles om je leven een soort doel te geven, een kader om je aan vast te houden."

In deze roman worden belangrijke levensvragen gesteld. Over hoe je iemand gelukkig kan maken als je dat zelf niet bent, of over de eindigheid van het leven en de oneindigheid van de dood. Vind je dat literatuur zulke vraagstukken aan de kaak moet stellen?
"Een boek moet allereerst natuurlijk gewoon een goed verhaal vertellen, maar literatuur doet ook meer, het geeft je een beeld van hoe de wereld in elkaar steekt. Verhalen hebben een duidelijk begin en einde; personages kunnen in een redelijk korte tijd een grote karakterontwikkeling ondergaan; daden hebben duidelijk gevolgen. Oftewel, literatuur is overzichtelijker dan het leven, en juist daarom moet het grote vragen stellen. Om ons iets te leren wat we in het dagelijks leven over het hoofd zien. Daarnaast verbindt literatuur ons aan andere mensen: aan de schrijver, aan zijn of haar personages, aan andere lezers. Van lezen word je empathischer."

Uit Het ruisen van de wereld: 'Hemingway wist hoe je moest leven. Of wilde hij alleen maar dat we dat dachten? Hij joeg immers een kogel door zijn kop. Het leven is maar wat voor verhaal je ervan maakt.' Hemingway wordt meerdere keren aangehaald in dit boek. Is zijn werk een belangrijke inspiratiebron voor jou?
"De voornaamste reden dat hij in mijn boek wordt genoemd, is omdat het me intrigeert dat iemand die zo van het leven hield toch de wereld wilde verlaten. Dat inspireerde me meer dan Hemingways werk, al hou ik erg van A Moveable Feast en zijn korte verhalen."

Wie inspireerden je dan wel?
"Ik voel me niet geïnspireerd door andere schrijvers, eerder uitgedaagd. Om betere zinnen op papier te zetten, betere verhalen. Een paar van mijn favoriete schrijvers zijn Philip Roth, Jim Harrison, Louise Erdrich, Marilynne Robinson, Rick Bass en Cormac McCarthy."

Je kan je romans naar eigen zeggen altijd blijven herschrijven. Dat klinkt perfectionistisch. Kan je wel tevreden zijn met je boeken als je het gevoel hebt dat het altijd beter zou kunnen?
"Ik probeer mezelf met elk boek uit te dagen: dieper te gaan, hogere eisen te stellen. Zo groei je als schrijver. Dat mijn volgende boek beter moet worden, betekent niet dat mijn vorige boeken niet goed genoeg waren. Het waren de beste boeken die ik op dat moment kon schrijven."

Zijn er al plannen voor een derde roman?
"Inmiddels ben ik alweer twee jaar met iets nieuws bezig, tussen de revisies van Het ruisen van de wereld door. Dus een derde roman komt er zeker."