Dit is de vakjury van de Renate Dorrestein Prijs 2024

Mijn naam is Franca Treur, schrijfster van verhalen, columns en romans als Dorsvloer vol confetti en Hoor nu mijn stem. Toen ik debuteerde was Renate Dorrestein een van de eerste schrijvers die mijn boek las en me liet weten dat ze ervan genoten had. Het is magisch hoe ze zich ook na haar dood nog inspant voor nieuw schrijftalent.

Schrijftip: Laat je gerust inspireren door je eigen sociale omgeving, maar wees selectief, gebruik vooral dat wat je nog nooit ergens in een roman of verhaal bent tegengekomen.

Na mijn eindexamen grafisch vormgeving aan de kunstacademie in Arnhem belandde ik als zelfstandig ontwerper al snel letterlijk tussen de boeken. Mijn liefste wens was het ontwerpen van boeken en omslagen – boekverzorging zoals ik het zelf noem – en die bal ging rollen. Voorheen studeerde ik al Nederlandse taal- en letterkunde en mijn liefde voor boeken was ook in dat opzicht groot. Inmiddels ben ik veel jaren en heel veel omslagen verder, voor romans, poëzie, alsook non-fictie, en ik ben er nog niet op uitgekeken. Een van mijn mooiere opdrachten was de geïllustreerde uitgave van Renate Dorrestein Het duister dat ons scheidt, met de prachtige prenten van illustrator Sylvia Weve. Het werd een Best Verzorgd Boek in 2019 en meer kun je als boekontwerper niet wensen.

Schrijftip: Terwijl ik nadacht over een schrijftip moest ik vanzelfsprekend denken aan een titel waarvoor ik onlangs het omslag maakte: Ga je nu eindelijk dat boek schrijven - of blijf je erover praten? van Kaat Vrancken, kinderboekenschrijver en docente Creatief Schrijven in Genk (België). Mijn beste tip is misschien wel simpelweg dit boek, vol inspirerende tips en oefeningen en vooral met veel aandacht voor schrijfplezier (!) Als boekvormgever bracht het me op de vergelijking tussen het ontwerpen van een verhaal en het ontwerpen van een boekomslag. Vaak begin ik bijna ongemerkt aan een nieuw omslag en voor ik het weet is een zoektocht begonnen. Soms gebeurt er al veel in mijn hoofd, soms is het een kwestie van heel lang duwen en trekken en schuiven en kiezen tot het moment dat alles op de juiste manier samenvalt. Soms denk ik dat het me 'dit keer' niet lukt, maar eigenlijk altijd ontstaat er op zeker moment een flow, waarin ik weet dat ik goed zit en alles op zijn plek valt. Vormplezier noem ik dat nu, zoals schrijfplezier bij schrijvers. Het is het beste dat je kan overkomen.

Mijn naam is Debbie van der Zande, ik ben redacteur bij Hebban.nl en zit nu voor de tweede keer in de vakjury van de Renate Dorrestein Prijs. Ik heb een grote liefde voor korte verhalen, in allerlei genres. Jureren van kort werk in de fantastische genres doe ik al decennia (dit is een wat pijnlijke onthulling) en mede daarom is het nu erg verrassend, spannend en leuk om ook literaire korte verhalen te mogen beoordelen. De diverse genres nodigen uit tot het vertonen van heel verschillende kunsten. Bij spannende verhalen weet je zeker dat er een spannend element in zit, bij fantastische verhalen weet je dat er een speculatief of bovennatuurlijk element om de hoek komt kijken, bij literaire verhalen heb je eigenlijk niet dit vaste uitgangspunt. Alles kan, alles mag, als het maar heel, heel goed is.

Schrijftip: Een literair verhaal hoeft niet de spanning te hebben van een verhaal voor de Goeken Prijs of de fantastische elementen van een verhaal voor de Harland Prijs, maar je literaire verhaal voor de Renate Dorrestein Prijs mág natuurlijk wel spanning bevatten of fantasierijk zijn. In elke schrijfwedstrijd rond algemene verhalen of literaire verhalen komen altijd veel autobiografische schrijfsels binnen, die niet zo heel veel literaire kenmerken hebben. Literatuur betekent niet: doe maar zo zwaarmoedig mogelijk over diep persoonlijke ervaringen. Een eindeloze gedachtereeks over een psychologisch inzicht of een filosofisch idee maakt nog geen goed literair verhaal. Zorg dat je weet welke elementen een goed verhaal bevat, maak dat er iets gebeurt, stuw je lezer voort door je verhaal, breng je personage tot leven.

Met het leesvirus ben ik als kind al 'besmet' (geen vaccin helpt) en sinds bijna veertig jaar werk ik in de wereld van het boek. Eerst bij een organisatie die vooral de Nederlandse bibliotheken ondersteunt, waar ik onder andere de redactie deed van het eerste tijdschrift voor lezers en leesclubs, met de titel BoekDelen. Een vervolg op het werk aan dat tijdschrift kwam er twee jaar geleden, toen ik hoofdredacteur werd van Boekenpost. Behalve voor dat blad werk ik als eindredacteur ook voor Boekblad Magazine, het vaktijdschrift voor boekhandel en uitgeverij. Op Hebban verzorg ik de spot De Leesclubassistent, waar ik samen met (oud)-medewerkers van BoekDelen en Boekenpost tips voor leesclubs publiceer bij afzonderlijke titels.

Schrijftip: Mijn schrijftips zijn die van een lezer, aan eigen schrijfsels heb ik me nooit gewaagd. Ik hoop dat we het als jury ontzettend moeilijk krijgen omdat we alleen maar heel goede verhalen lezen. Verhalen die op een bepaalde manier spannend zijn, waardoor ik ze niet kan wegleggen: door een sterke plot met fantastische twist aan het slot, door de sfeertekening, door het uitdiepen van een personage of de spanningen tussen personages. Schrijf niet met een auteur als voorbeeld, hou de beperkte lengte in het oog (dus kom tijdig ter zake) en laat je verhaal nalezen, want iedereen heeft zijn eigen blinde vlekken. Ik wens alle deelnemers veel succes!

In de periode dat ik communicatiewetenschappen studeerde aan de University of Iowa (met een minor in film), maakte Renate Dorrestein deel uit van het fameuze International Writers' Program van diezelfde universiteit. Renate en ik móéten in die tijd weleens langs elkaar heen zijn gelopen – in Prairy Lights, de allerleukste boekhandel, of in de tuin van Kurt Vonnegut, waar elk jaar een groot feest werd gegeven, of gewoon in de universiteitsbibliotheek, waar ik voor een kleine bijverdienste boeken terug op de plank mocht zetten. Ik heb haar echter niet herkend, en het zou een mirakel zijn geweest als zij destijds zou hebben geweten wie ík was. Het voelt als een enorme gemiste kans om niet even met haar van gedachten te hebben kunnen wisselen. Inmiddels zit ik in het laatste jaar van de Schrijversvakschool. Daar (her)ken ik de schrijvers die er lesgeven wel. En ik vind het heerlijk om met hen, en met mijn medestudenten, te kunnen praten over boeken en verhalen en het schrijfproces. Schrijven heb ik altijd al gedaan, in elke mogelijke vorm. Ik heb onder andere scenario’s geschreven, was redactielid van een landelijk tijdschrift, heb een (amateur)toneelbewerking van Alice in Wonderland gemaakt, schreef muziekteksten voor een koor en werk nu al zo’n veertien jaar als vertaler. Allemaal even leuk om te doen, maar de grote droom is toch wel die roman die ik wil schrijven. En die komt eraan!

Schrijftip: Schrijf vooral een verhaal dat jóú raakt. Doe je dat niet, en probeer je dus bij de lezer een gevoel op te roepen dat je zelf niet hebt, dan ziet die lezer daar zo doorheen. Dat is misschien wel de belangrijkste tip: onderschat je lezer niet. En hou hem of haar niet aan het lijntje. Als je iets aan je lezer wilt vertellen, maar dat overduidelijk steeds blijft uitstellen, bouw je geen spanning op maar frustratie. Verder: varieer! Zie je verhaal als een muziekstuk. Een goed verhaal heeft een prettig ritme. Door het hardop aan jezelf voor te lezen, merk je meteen waar dat ritme hapert of saai wordt. Gebruik lange en korte zinnen, varieer in zinsvolgorde, let op de klank van de woorden die je kiest.