Dossier Dan Brown

Dan Brown werd geboren op 22 februari 1964 als zoon van een leraar wiskunde en een muzikale moeder, gespecialiseerd in religieuze muziek. De jonge Dan Brown kwam al vroeg in aanraking met zowel religie als wetenschap, de belangrijkste ingrediënten van zijn succesthrillers. Brown zelf studeerde Engelse literatuur en kunstgeschiedenis aan het Amherst College in Massachusetts, waar hij in 1986 zijn diploma behaalde. Na zijn studie Spaans in Sevilla trad Brown in de voetsporen van zijn vader en begon met lesgeven. Ondertussen werkte hij aan zijn muzikale carrière als singer-songwriter en ontmoette hij Blythe Newlon, de vrouw met wie hij later in het huwelijksbootje zou stappen. Muzikaal talent had hij zeker (hij produceerde vier albums en werd in de wandelgangen ‘de nieuwe Barry Manilow’ genoemd) maar hij was geen performer. Op het podium kwam Brown niet goed uit de verf. In 1993 keerde hij terug naar Phillips Exeter Academy om Engelse les te gaan geven.

Een jaar later, tijdens een vakantie op Tahiti, las Brown Doomsday conspiracy. Het was Sidney Sheldons boek dat Brown op het idee bracht om zelf te gaan schrijven. ‘Ik las het boek uit en dacht: “Hey, I can do that”.’

Zijn eerste stapjes als auteur zette hij samen met Blythe. Met haar schreef hij in 1995 onder pseudoniem Danielle Brown 187 Men to avoid: a guide for the romantically frustrated woman. Ondanks het magere succes, smaakte het naar meer. In 1996 stopte hij met lesgeven om zich volledig op het schrijven te storten. Twee jaar later verscheen zijn eerste thriller, Digital fortress, en werkte hij aan Angels & Demons, het boek waarin Robert Langdon voor het eerst zijn opwachting maakte.

Bij thriller nummer vier was het echt raak. De Da Vinci code, wederom met professor Robert Langdon in de hoofdrol, belandde direct na verschijning in 2003 hoog in de New York Times bestsellerlijst en zou ruim twee jaar lang de top 15 blijven domineren. De hardcover editie van De Da Vinci code stond in totaal 144 weken in de lijst der lijsten. Het boek verscheen in 51 talen en wereldwijd werden er meer dan 81 miljoen exemplaren van verkocht.

De Da Vinci code werd goed ontvangen door lezers, maar door de media veelal bekritiseerd vanwege Browns “onhandige proza” en zijn duidelijk “antikatholieke houding”. De verwachte kritiek uit orthodox-christelijke kringen laakte de theologische en kunsthistorische speculaties in het boek. Nooit eerder was een thriller aanleiding voor zoveel reacties. Want niet alleen artikelen en internetsites, maar hele boeken verschenen er die de betrouwbaarheid van Browns research in twijfel trokken, zijn bronnen en veronderstellingen. Maar wie denk dat Dan Brown de hele levensgeschiedenis van Jezus Christus eigenhandig overhoop heeft geschopt komt bedrogen uit. ‘In De Da Vinci code vind je maar weinig of niets terug dat niet al eerder in de afgelopen vijfentwintig jaar door alternatieve historici in de een of andere vorm wereldkundig gemaakt is,’ zo stelt de Koninklijke Bibliotheek in een dossier over het boek op haar website. ‘Maar nog niet eerder in de vorm van een thriller, evenwel, en dus nog niet eerder direct gericht op een breed (en vaak uitermate conservatief) Amerikaans publiek. De thematiek betreffende de “bloedlijn” van Christus, de rol die daarin gespeeld werd door de Merovingische koningen, de tempeliers, het geheimzinnige genootschap Prieuré de Sion en de priester Bérenger Saunière van het Zuid-Franse plaatsje Rennes-le-Châ-teau, is sinds de publicatie in 1982 van The holy blood and the holy grail door Michael Baigent, Richard Leigh en Henry Lincoln, al bijna gemeengoed geworden onder belangstellenden voor alternatieve geschiedenis.’

Ondanks dat reageerde de Katholieke Kerk furieus en nam – voor het eerst – duidelijk stelling tegen een boek. In een vraaggesprek met de Italiaanse krant Il Giornale beschuldigde kardinaal Tarcisio Bertone van Genua Dan Brown ervan dat hij aan geschiedvervalsing deed en riep Italiaanse lezers zelfs op het boek niet te lezen. Opus Dei, een organisatie van de Rooms-Katholieke Kerk die er in het boek niet heel erg florissant vanaf komt, vond het zelfs nodig om met een persbericht naar buiten te komen: ‘De Da Vinci code is fictie,’ zo schrijven ze. ‘De roman pretendeert echter een op historische feiten gebaseerd relaas te zijn. Het boek geeft evenwel een verdraaid beeld van de geschiedenis van het christendom en de Rooms-Katholieke Kerk, en schetst een onrealistisch portret van leden van het Opus Dei. (…) een misleiding van de lezer en een belediging van het christendom en de Rooms-Katholieke Kerk.’

Dan Brown, die de publiciteit in de jaren na verschijning van De Da Vinci code zo veel mogelijk vermeed, reageerde in september 2009 in The Today Show voor het eerst zelf op de kritieken: ‘Ik doe iets heel opzettelijk en specifiek in deze boeken. En dat is om feiten en fictie te vermengen op een moderne en efficiënte manier, om een verhaal te vertellen. Er zijn mensen die begrijpen wat ik doe, zij springen als het ware op een trein en gaan voor een ritje en hebben een geweldige tijd. Maar er zijn ook mensen die waarschijnlijk beter boeken van iemand anders kunnen lezen.’

Het overweldigend succes heeft natuurlijk ook een keerzijde. De Britse non-fictieschrijvers Michael Baigent en Richard Leigh, ze werden al door de Koninklijke Bibliotheek genoemd, klaagden de bestsellerauteur in 2006 aan voor ‘diefstal van de complete architectuur van hun boek uit 1982: The holy blood and the holy grail’. De auteurs probeerden een verbod op De Da Vinci code te krijgen in het Verenigd Koninkrijk. Pijnlijk detail was dat de Britse uitgeverij Random House hierdoor behoorlijk in verlegenheid werd gebracht. Zij waren namelijk de uitgever van alle drie de betrokken schrijvers. In 2007 werd Browns onschuld uitgesproken door de Britse rechtbank. Vastgesteld werd dat de enige overeenkomst tussen beide boeken de theorie was dat Jezus getrouwd zou zijn met Maria Magdalena, dat ze samen een kind zouden hebben en dat de bloedlijn nog steeds zou bestaan. Brown heeft echter altijd ontkend het boek van Baigent en Leigh te hebben gebuikt bij zijn research. Het tweetal werd in het ongelijk gesteld en kreeg de rekening van de rechtszaak gepresenteerd: drie miljoen dollar.

Ook in eigen land was Dan Brown al middelpunt van een vervelende rechtszaak. Thrillerschrijver Lewis Perdue beschuldigde zijn concullega van plagiaat. De Da Vinci code zou ontegenzeggelijke overeenkomsten vertonen met Perdue’s boek uit 2000, Daughters of God. Nadat hij Random House hiervan middels een brief verwittigde, stapte de uitgever zelf naar de rechter voor een officiële uitspraak dat de plagiaatbeschuldiging ongegrond was. Perdue klaagde op zijn beurt Random House aan en eiste 150 miljoen dollar aan genoegdoening voor geleden schade. Ook in deze zaak trok Browns tegenpartij aan het kortste eind.

Het overweldigende succes van en de ophef rondom De Da Vinci code zorgden ervoor dat Brown uitgebreid de tijd nam voor het volgende boek, dat pas zes jaar later zou verschijnen. De Nederlandse en Vlaamse lezers werden tussentijds zoet gehouden met de twee nog niet vertaalde op zichzelf staande thrillers: Het Juvenalis dilemma (2004) en De Delta deceptie (2006). Andere fans moesten het doen met de verfilming van Browns bestseller in 2006, waarin Tom Hanks in de huid kroop van Robert Langdon. The Da Vinci code bracht 750 miljoen dollar op. De verfilming van Angels & Demons (2011) kwam niet in de buurt van het succes van de eerste, maar bracht toch nog steeds een slordige 486 miljoen dollar in het laatje. Beide films werden overladen met slechte kritieken. Sony’s Columbia Pictures heeft ook opties op verfilming van de twee volgende Robert Langdonverhalen, maar de geruchtenmachine van een mogelijke verfilming van The lost symbol staat al een tijdje stil. Eerder werd wel bekend dat Ron Howard de derde film niet zal regisseren.

0p 30 oktober 2009 verscheen dan eindelijk “de nieuwe Dan Brown” in Nederland met Harry Potter-achtige taferelen. Boekhandels gingen om klokslag middernacht open om Het verloren symbool als eerste te kunnen verkopen. Uitgeverij Luitingh-Sijthoff drukte een half miljoen boeken en zette vier vertalers aan het werk om de vertaling zo snel mogelijk te kunnen laten verschijnen. De eerste oplage van de Amerikaanse editie, die anderhalve maand eerder verscheen, telde 6,5 miljoen exemplaren.

Dan Brown werkte vijf jaar aan het boek dat na twee Europese uitstapjes (Het Ber-
nini mysterie in Rome en De Da Vinci code in Parijs) zich volledig zou afspelen op Amerikaanse grond en gaan over de mysterieuze vrijmetselaarsloge. ‘Het schrijven van dit boek was een vreemd avontuur’, stelde Brown in het persbericht waarin Het verloren symbool werd aangekondigd. ‘Het was een prettige uitdaging om de resultaten van vijf jaar research te verwerken in een verhaal dat in twaalf uur afgerond moet zijn.’

In de VS, Engeland en Canada werden in de eerste vierentwintig uur meer dan een miljoen boeken verkocht, en The lost symbol werd hiermee de snelst verkopende volwassenenroman in de geschiedenis. Het stond direct op de eerste plaats in De New York Times bestsellerlijst en bleef zes weken op die positie staan. Ook de Nederlandse lancering voldeed aan de hooggespannen verwachtingen. Het verloren symbool stond negen weken op nummer 1 en zou bijna een jaar onafgebroken in de top 60 blijven staan.

Op 15 januari 2013 werd wereldkundig gemaakt dat er een nieuwe Brown onderweg is. Door middel van een ‘social media fotomozaïek’ met profielfoto’s van duizenden Twitter- en Facebookgebruikers werd de titel van de vierde Robert Langdon-thriller bekendgemaakt: Inferno. Het precieze verhaal van Inferno is bij het ter perse gaan van dit magazine nog in nevelen gehuld, maar in het persbericht verklaarde Brown dat de titel verwijst naar het eerste deel van De goddelijke komedie, het epische gedicht van Dante Alighieri waarin de hel beschreven wordt als een tot in de details gestructureerd rijk dat wordt bevolkt door wezens die ‘schimmen’ worden genoemd, zielen zonder lichaam die gevangenzitten tussen leven en dood.

‘Hoewel ik al tijdens mijn studie Dantes Inferno heb gelezen, heb ik pas onlangs, toen ik onderzoek deed in Florence, echte waardering gekregen voor de invloed van Dantes werk op de moderne tijd,’ verklaart Brown. ‘Ik verheug me erop in mijn nieuwe boek de lezers mee te nemen op een reis naar deze mysterieuze wereld, een landschap vol codes, symbolen en geheime doorgangen.’

Inferno verscheen op 14 mei 2013. Tot die dag rustte er een embargo op de inhoud.

Ter gelegenheid van de wereldwijde verschijning van Infernomaakte Dan Brown op 22 mei 2013 zijn opwachting voor 1500 fans in de Freemason’s Hall in Londen. Om twee redenen een opmerkelijk optreden. Publieke optredens van de De Da Vinci code-auteur zijn zeer zeldzaam en de locatie in Londen is het hoofdkwartier van de Britse vrijmetselaars vereniging, de schimmige broederschap waarop Brown zijn complottheorie voor zijn vorige bestseller, Het verloren symbool, baseerde. Na de “sinistere katholieke sekte” Opus Dei in De Da Vinci code en de vrijmetselaars in Het verloren symbool, komt Brown in Inferno met een nieuwe geheimzinnige internationale organisatie op de proppen: Het Consortium, een samensmelting van verschillende echt bestaande groepen.

In Inferno wordt gesuggereerd dat alleen een nieuwe pestepidemie de dreigende overbevolking van de wereld kan tegengaan. ‘Ik was absoluut in shock toen ik hoorde dat de wereldbevolking in de afgelopen 85 jaar is verdrievoudigd - dat is 200.000 nieuwe mensen elke dag,’ aldus de auteur. ‘Het is een groot probleem dat een grote oplossing vereist en iets dergelijks kan er een zijn. Misschien wordt het tijd om in te stappen en te kiezen voor een meer humane manier, dan dat we de natuur zijn gang laten gaan.’

Op de dag van verschijning werd Inferno al door een handvol Amerikaanse recensenten met de grond gelijkgemaakt. Over de recensenten die zijn jongste boek afdoen als “onhandig” en “herhaling van zetten” was Brown ook duidelijk. De auteur zou zijn 200 miljoen omzet in ieder geval niet willen ruilen voor positieve kritiek. ‘Je zou willen dat ze van je houden, maar als ze dat niet doen gaat het leven gewoon door. Ik schrijf de boeken die ik zelf wil lezen. Ik ben hier voor mijn fans, niet voor de critici.’

In de eerste week gingen er in Groot-Brittannië van Inferno 228.000 exemplaren over de toonbank, nog even los van de e-books die goed zijn voor meer dan 50 procent van de boekenomzet. Hiermee heeft Brown zijn record voor de snelst verkopende UK hardback met The Lost Symbol niet verbroken. In de openingsweek in 2009 werden er 550.946 exemplaren verkocht.

Vanuit het niets verscheen Browns zesde thriller natuurlijk ook 'gewoon' op de eerste plaats van The New York Times Bestsellerlijst. Inferno zou deze positie zes weken bezetten. Inmiddels staat het boek al vijftien weken in de bovenste regionen van de gecombineerde "print en e-books" bestsellerlijst.

In ons land deed Inferno het - verhoudingsgewijs - iets beter dan in de Verenigde Staten. Het boek heeft in totaal dertien weken op nummer 1 gestaan, en staat al zestien weken in de top 3. Ook de Engelse versie van Inferno haalde 'onze' Bestseller 60. Het boek kwam binnen op nummer 2 en heeft maar liefst vijftien weken in de verkooplijst gestaan. In september werd de Nederlandse editie van Inferno bekroond met een 'Gouden Boek' voor meer dan 250.000 verkochte exemplaren. Uitgeverij Luitingh-Sijthoff heeft ter ere daarvan direct een gelimiteerde gebonden editie uitgebracht met goud op snee.