Meer dan 5,7 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×

Terug

Dossier /

Dossier Dashiell Hammett

Hij was de grondlegger van een heel nieuw genre, de hard-boiled detective. Zijn werk was de bron voor een legendarische stroming in de filmgeschiedenis, de Film Noir. Duizenden navolgers probeerden tevergeefs zijn stijl na te bootsen. Alleen kroonprins Raymond Chandler slaagde erin. Dashiell Hammett (1894-1961) is dan ook zonder enige twijfel de schrijver geweest die de allergrootste invloed heeft gehad op het moderne misdaadverhaal. Zijn detectives vol stoere mannen, femmes fatale, een eigenzinnige ethiek waarbij rechtvaardigheid belangrijker was dan eigen geluk, tough talk, tongue in cheek humor en een strak plot waren uniek. Maar bovenal ook tijdloos. De misdaadromans van Dashiell Hammett zijn zowel qua taal, dialoog als beeldend vermogen nog even actueel als in de tijd dat ze geschreven werden. Na lange tijd onverkrijgbaar te zijn geweest, is zijn belangrijkste boek The Maltese Falcon, De Maltezer Valk opnieuw in Nederlandse vertaling uitgegeven.


Pinkerton
Dashiell Hammett werd geboren op 27 mei 1894 te St. Mary's County, Madison. Hij was de zoon van Richard Hammett, die een leven als boer combineerde met een leven als politicus. Zijn moeder, Annie Bond Dashiell, was van oorsprong verpleegster, maar ze bracht de meeste tijd thuis door met haar drie kinderen. De familie verhuisde naar Philadelphia en later naar Baltimore waar de jonge Dashiell het Baltimore Polytechnic Institute visiteerde. Niet voor lang. Op zijn veertiende verliet hij de school om in het onderhoud van de familie te voorzien. Hij had tal van laagbetaalde baantjes voordat hij terecht kwam bij het beroemde en beruchte Pinkerton Detective Agency. In Butte, Montana, werd hem geld geboden om de vakbondsleider Frank Little te vermoorden. Hij weigerde, wat niet kon voorkomen dat Little in een later stadium gelyncht werd. Na de moord werden de politieke ideeën van Hammett radicaler en hij nam voor de eerste keer ontslag bij Pinkerton.
Gedurende de Eerste Wereldoorlog was Hammett ziekenbroeder op de ambulance. In die tijd nam de Spaanse griep epidemische vormen aan en Hammett liep tuberculose op. Hij bracht de rest van de oorlog in het ziekenhuis door en zou de rest van zijn leven een zwakke gezondheid hebben. Hij ging opnieuw bij Pinkerton werken en kluste er wat bij om wat extra geld te verdienen voor zijn vrouw, de verpleegster Josephine Dolan, en zijn dochtertje. Van 1922-1926 bestond het grootste deel van Hammetts inkomen uit het schrijven van advertenties voor een juwelierszaak uit San Francisco.
Hij gebruikte zijn ervaringen die hij opdeed bij Pinkerton voor het schrijven van korte misdaadverhalen voor het pulpmagazine Black Mask, waarin hij zijn eerste verhaal in 1922 gepubliceerd zag. Hij werd een goede vriend en collega van Earle Stanley Gardner, op dat moment een van de populairste schrijvers van Black Mask. Onder het pseudoniem Peter Collinson introduceerde Hammett een kleine dikbuikige detective in dienst van het in San Francisco gesitueerde Continental Detective Agency. De detective werd bekend als The Continental Op. De goede verstaander had niet veel inzicht nodig om in het detectivebureau Pinkerton te herkennen. Omdat hij de wereld van de privé-detective door en door kende, waren de verhalen van Hammett uiterst geloofwaardig. Bovendien wist Hammett diep doorleefde driedimensionale karakters neer te zetten. Hoogst ongebruikelijk in de pulpmagazines waar snel geld belangrijker was dan kwaliteit.

Black Mask
Black Mask was een van de vele pulpmagazines uit de jaren twintig. Ed Schilders schreef daar in 1976 een verhelderend artikel over in Vrij Nederland. “De pulps vormen een vrij uniek verschijnsel in de Amerikaanse literatuur. Het waren goedkope - op houtpulp gedrukte - uitgaven boordevol spannende lectuur, verpakt in kleurige omslagen die zonder uitzondering weinig verhullende dames en harde heren in actie lieten zien. Tegen het einde van de jaren twintig heeft dit verschijnsel overigens zijn commerciële hoogtepunt bereikt: de kiosken worden wekelijks voorzien van honderden verschillende titels die stuk voor stuk nauwkeurig zijn geconcentreerd rond een mogelijke behoefte bij de lezer, met avontuur, misdaad, (verhulde) seks, liefde als meest voorkomende thema's, en dat alles in een bijna oneindige combinatie van genres: western, SF, detectives, piloten, jungle, vreemdelingenlegioen, treinen en vele andere. Eén van die pulpmagazines stond toen al bekend om zijn hoge kwaliteit - hoewel het toen nog niet literair werd genoemd - Black Mask, het tijdschrift dat de meesters van de harde misdaadliteratuur heeft voortgebracht: Dashiell Hammett, George Harmon Coxe, Frank Gruber, Raoul Whitfield, Horace McCoy en Raymond Chandler.”
Black Mask was in april 1920 opgericht door H.L. Mencken en George Jean Nathan om het verlies te compenseren dat zij met hun literaire tijdschrift Smart Set hadden geleden. Mencken was van oorsprong een literair journalist en deeltijddichter. Iemand die hield van taal en kwalitatief goede verhalen. Nathan was toneelcriticus. Zij hadden hun geld gemaakt met het pulpmagazine Parisienne, een titel die weinig te raden overlaat. Ze maakten nog meer geld door een iets pittiger variant aan hun assortiment pulpmagazines toe te voegen Sauzy Stories.
Het leuke van de mannen was dat zij deze pikante uitgaven blaadjes alleen maar uitgaven om hun literaire blad te kunnen bekostigen. Een derde moneymaker zou Black Mask moeten zijn waarin avontuur en misdaad elkaar innig zouden omarmen om een groot publiek te trekken. Een puur commerciële onderneming dus. Het eerste nummer was dan ook beslist niet uitsluitend gereserveerd voor misdaadverhalen. Het bevatte vijf magazines in één band. De beste avonturenverhalen, de beste romantische verhalen, de beste misdaadverhalen, de beste liefdesverhalen en de beste occulte verhalen. Het misdaadgedeelte was pover en bevatte uitsluitend clichématige door de Engelse puzzeldetective beïnvloede verhalen.
Ondanks de matige kwaliteit verdienden Mencken en Nathan snel de door hen geïnvesteerde $500,- terug. Acht succesvolle nummers later verkochten zij Black Mask voor $12.500 aan de uitgevers Eltinge Warner en Eugene Crow. Het was een nieuw begin en tevens het begin van een nieuwe lichting misdaadauteurs die in een geheel eigen stijl keiharde detectiveverhalen schreven. De bezielende inspirator was redacteur “Cap” Joseph Shaw die een fijne neus had voor talent. Dankzij hem konden talenten als Hammett, Chandler, Gruber, Whitfield en McCoy gedijen.


Bijeenkomst van Black Mask-schrijvers in Los Angeles 1936. Staand v.l.n.r.: Raymond J. Moffatt, Raymond Chandler, Herbert Stinson, Dwight Babcock, Eric Taylor, Dashiell Hammett. Zittend: Arthur Barnes, John K. Butler, W.T. Ballard, Horace McCoy, Norbert Davis.

Gerechtigheid
Na een flink aantal korte verhalen onder zijn pseudoniem te hebben geschreven, legde Hammett zich toe op het langere werk. Van Joseph Shaw had hij de boodschap meegekregen dat misdaadliteratuur ook strenge morele waarden moest uitdragen. Shaw geloofde er heilig in dat misdaadliteratuur het ideaal van gerechtigheid voor allen moest uitdragen. Hij stond daarin niet alleen. In de jaren twintig probeerde de Amerikaanse overheid de consumptie van alcohol te verbieden. Deze drooglegging zorgde voor een golf van criminaliteit. Gangsters ontdoken op grote schaal de regels en voorzagen gokhuizen, maar ook particulieren van illegale alcohol. Politieachtervolgingen waren aan de orde van de dag. Het waren de dagen van Al Capone en Elliot Ness. Omdat de misdaad de overhand dreigde te krijgen en de politie redelijk machteloos stond, had het publiek behoefte aan helden die wel zekerheid en veiligheid konden verschaffen. In vrijwel alle vormen van populaire media (radio, film, boeken, pulpmagazines) traden dan ook helden op die de misdadigers wel doeltreffend konden bestrijden, daar waar de politie in het echte leven met de handen in de haren zat. De filosofie van Black Mask redacteur Shaw paste dus geheel in die tijd. Dashiell Hammett nam in zijn boeken die filosofie over, maar zorgde er door middel van een eigen interpretatie in om toch de grens op te zoeken. Bij hem heeft de held vaak veel begrip voor de duistere zaakjes van zijn tegenstanders. Maar dat begrip wijkt aan het einde van het verhaal toch altijd weer voor het recht dat zijn loop moet krijgen.


Private eyes
Dat Hammett en veel van zijn collega-schrijvers bij Black Mask gebruik maakten van privé-detectives als hoofdpersonen in plaats van politiemensen was gelegen in het feit dat het publiek geen enkel vertrouwen had in de politie en daarom ook niet graag over hen las.
Het allereerste verhaal met een keiharde private eye in de hoofdrol verscheen op 15 mei 1923, Three Gun Terry, geschreven door Carroll John Daly. "I have a little office which says 'Terry Mack, Private Investigator,' on the door; which means whatever you wish to think it. I ain't a crook, and I ain't a dick. I play the game on the level, in my own way." Met dit verhaal en met deze privé-detective als “wisecracking” hoofdpersoon, was het prototype geschapen voor de hard boiled speurneus. Andere auteurs, onder wie Hammett maakten gewelddadiger verhalen, donkerder dialogen, drogere humor en hanteerden een hardere cynische stijl.
Shaw ging rigorous te werk bij het restylen van Black Mask. Hij wilde alleen nog detectiveverhalen en alleen nog kwaliteit. De zwakke schrijvers kregen ontslag en de betere schrijvers kregen betere arbeidsvoorwaarden. Het werd de bloeiperiode van Dashiell Hammett. Hij werd door Shaw gezien als het grote voorbeeld aan wie de andere schrijvers zich moesten optrekken. Van alle schrijvers bij Black Mask was Hammett de enige die zijn papieren helden tot leven wist te wekken. Hij maakte van hen driedimensionale, levensechte karakters, daar waar anderen bleven steken in clichés. Hij tilde het detectiveverhaal naar een onmiskenbaar literair niveau. Het eerste verhaal van Hammett in Black Mask was The Road Home, gepubliceerd in December 1922 onder de naam Peter Collinson. Dashiell Hammetts snelle ontwikkeling en zijn uniciteit maakten dat hij algemeen gezien wordt als de grondlegger van het harde genre. Zijn kroonprins Raymond Chandler wordt tegenwoordig wel eens ten onrechte gezien als de grondlegger van de hard boiled detective. Het eerste verhaal van Chandler werd echter gepubliceerd in 1933. Tien jaar na het debuut van Hammett.

Rokkenjager
Dashiell Hammett was in meerdere opzichten een typische vertegenwoordiger van de jaren twintig. Net als wereldberoemde schrijvers als Scott Fitzgerald en Ernest Hemingway spoelde hij zijn succes weg met alcohol, de verboden vloeistof met de enorme aantrekkingskracht.
Hammett had het geld en de ingangen om het te kopen en maakte daar ook dankbaar gebruik van. Hij werd vaker dronken aangetroffen dan nuchter. Al dan niet onder invloed van drank probeerde hij elke vrouw te versieren die hij tegenkwam. Niet in het minst gehinderd door zijn schriele gestalte en broze gezondheid was hij een rokkenjager van formaat die zich in geen enkel opzicht iets gelegen liet aan de huwelijkse trouw.
Het was dan ook logisch dat zijn privéleven doorklonk in zijn werk. Zijn humoristische en strak geschreven detectiveverhalen over stoere privé-detectives in Californië hadden vaak als motieven: wraak, bedrog, ontrouw, hebzucht en vriendschap. Dashiell Hammett zelf was een man die de vrouwen “fout’ zouden noemen. Hij hield van drank, doorzakken met de boys, en van vrouwen. Geen wonder dat de hoofdpersonen in zijn boeken dezelfde eigenschappen hadden. Omdat zijn gedrag parallel liep aan het succes van zijn verhalen en boeken kan alleen een psycholoog uitsluitsel geven of Hammett zijn eigen gedrag meegaf aan zijn personages of dat hij het gedrag van zijn eigen romanpersonages imiteerde.

Bloedrode oogst
Halverwege de jaren twintig legde Hammett zich toe op het schrijven van verhalen met een langere adem. Zijn eerste verhaal dat ook in boekvorm uitkwam was Red Harvest (1929). Het verhaal gaat over het stadje Personville dat geheel in de macht is van gangsters en een corrupte politie. Gelukkig is er een man die de gemakkelijkste, maar ook de hardste oplossing weet, de Continental Op. Dashiell Hammett zei in een interview in 1929, over de hoofdpersoon, de Continental Op: "Al is hij misschien "anders" in de literatuur, in het werkelijke leven komt het type bijna in zijn pure vorm voor. Ik heb altijd geprobeerd hem zo dicht mogelijk bij dat type te houden, want zoals ik hem zie is hij een kleine man die dag in dag uit voortgaat door modder en bloed en dood en bedrog - zo ongevoelig en wreed en cynisch als nodig is - naar een vaag doel - met niets anders om hem voort te drijven dan dat hij gehuurd is om dat doel te bereiken."
Martin Schouten noemde Red Harvest (in de vertaling uit 1973 Bloedrode Oogst) in de Haagse Post "In mijn ogen is Bloedrode Oogst een meesterwerkje, een waarachtige parabel."
In datzelfde jaar, 1929, publiceerde Hammett nog een ander verhaal The Dain Curse. Ook dat kreeg juichende kritieken. Maar de wereldwijde doorbraak kwam toch met zijn absolute meesterwerk ui 1930, The Maltese Falcon (De Maltezer Valk). In dit laatste boek introduceerde hij de legendarische private eye, Sam Spade.


Keiharde knokkers
Dashiell Hammett heeft in zijn boeken meerdere hoofdpersonen geïntroduceerd. In Bloedrode oogst (1929) was het The Continental Op, in De Maltezer valk (1930) was het Sam Spade en in The Thin Man (1934) was het Nick Charles. Verschillende mannen die veel dingen met elkaar gemeen hadden. Karaktereigenschappen die je overigens ook aantrof bij de hoofdpersonen uit de boeken van James M.Cain en Raymond Chandler.
De hoofdpersonen uit de boeken van Hammett, Chandler en Cain zijn stuk voor stuk geen mensen die het leven van de zonnige kant zien. Hun geloof in de mensheid is gedeukt, hun cynisme allesoverheersend. In veel misdaadromans uit de jaren twintig, dertig en veertig zijn personages op de vlucht voor een last uit het verleden, soms voor een traumatische gebeurtenis uit het verleden, soms gewoon op de vlucht voor persoonlijke demonen.
De hoofdpersonen wonen of werken in karige, slecht verlichte behuizingen. Zij verzorgen zich slecht, drinken veel en hun pas leidt hen langs donkere stegen waar een enkele lantaarnpaal een vaag schijnsel werpt op een gedeukte vuilnisbak. Hun kleding is morsig, hun gleufhoed diep over hun voorhoofd getrokken om hun bloeddoorlopen ogen wat minder te laten opvallen. Bij Raymond Chandler en Dashiell Hammett zijn de hoofdpersonen privé-detectives. Onsterfelijke helden als Philip Marlowe en Sam Spade, mannen die ondanks alle bedreigingen en aanslagen op hun leven op zoek zijn naar waarheid en gerechtigheid. De paar dollars beloning die hen in het vooruitzicht werden gesteld zijn volstrekt ondergeschikt aan hun persoonlijke drang om gerechtigheid te laten geschieden. Verder leven zij in een werkelijkheid die geen enkele hoop biedt op een beter leven. Een man doet wat hij moet doen, that’s it. En altijd vallen er flink wat doden en harde klappen. En nooit komt de held ongeschonden uit de strijd. Tsja, een man doet wat hij moet doen. Hammetts Sam Spade verfoeit hebzucht en allesoverheersende bezitsdrang, eigenschappen die zijn ingebakken in het systeem. De tough guy is bereid ze met keiharde middelen te bestrijden. Hebzucht, begeerte, moord en ontrouw is de adrenaline die hij nodig heeft om te functioneren. En die ingrediënten zijn altijd en overal aanwezig.

Maltezer Valk
Sam Spade, de privé-detective uit de klassieker De Maltezer valk is zo’n door het leven gedeukt personage. Hij is een blonde, fors gebouwde man van midden in de 30. Alles begint met een nieuwe cliënt die zich aanbiedt, juffrouw Wonderly. Ze heeft een klusje waarbij een zekere Floyd Thursby geschaduwd moet worden, omdat hij weet waar de zus van juffrouw Wonderly is. Nog diezelfde avond vertrekt Miles Archer, de compagnon van Spade, om Thursby te schaduwen. ’s Nachts wordt Spade wakker gebeld met de melding dat Archer vermoord is. Spade krijgt vervolgens de politie op zijn dak, mede omdat luitenant Dundy hem wil zien hangen. Vanaf dat moment breekt het hele verhaal open. Onder de toenemende politiedruk wil Spade alles uitzoeken en zijn naam zuiveren. Spade ontdekt dat juffrouw Wonderly niet degene is die ze zegt te zijn. Haar echte naam is Brigid O’Shaughnessy en ze heeft helemaal geen zus. Als later de sluwe en gewelddadige Joel Cairo en Casper Gutman opduiken, wordt de geschiedenis ingewikkeld. Uiteindelijk blijkt dat ze allen uit zijn op een kostbaar beeldje, de Maltezer Valk, en hiervoor willen samenwerken. Spade wordt zelfs geschaduwd door een hulpje van Gutman, en dat is voor hem teveel van het goede. Spade komt in het bezig van het beeldje en wil het verkopen aan Gutman. Maar er is iets mis met het beeldje en Gutman en Cairo willen er stiekem vandoor maar Spade steekt hier een stokje voor.
Sam Spade is de ‘loner’ die de moordenaar van zijn partner wil vinden en wraak wil nemen. Gerechtigheid gaat voor alles, zelfs als zijn gevoelens van liefde daarbij in de knel komen.
Als zijn geliefde een moordenares blijkt te zijn, levert Spade haar met pijn in het hart over aan justitie, maar hij doet het wel. Geen gesjoemel met gerechtigheid. Met spijt in zijn stem maar zonder gewetenswroeging zegt hij tegen haar:
“I’ll be waiting for you. If they hang you, I’ll always remember you.”
Het is een zinnetje waarin alles is samengebald waar Hammett groot mee is geworden: humor, cynisme, melancholie, tough talk, onontkoombaarheid van het lot, wraak, gerechtigheid, liefde en trouw. Er is geen schrijver ter wereld die het Hammett ooit heeft nagedaan.


Suzanne Vega als femme fatale Dashiell Hammett Style

Femmes fatale
De scène tussen Sam Spade en de mooie maar leugenachtige femme fatale is een ander kenmerk van de hard boiled detective. Ondanks hun fatalistische levensbeschouwing laten de helden van Hammett en Chandler zich regelmatig op het verkeerde been zetten door bloedmooie, zwoele vrouwen die gevaarlijker zijn dan de revolver in hun schouderholsters. Sterke vrouwen die bereid zijn om elk wapen, zelfs hun seksualiteit, te gebruiken om hun doel te bereiken. Meestal zijn ze modieus gekleed in strakke dure japonnen of mantelpakjes. Ze verbergen hun gezicht deels onder grote hoeden of voiles, roken heel geëmancipeerd sigaretten, hebben veel gouden ringen en verzamelarmbandjes die hun financiële onafhankelijkheid onderstreept. Ze zijn geraffineerd, verleidelijk en meedogenloos. Hoewel de mannen door de wol geverfd zijn, staan ze ondanks hun scepsis, toch vaak open voor de ‘eventuele’ goede bedoelingen van de dames, die met rood opgeverfde lippen, strakke jurken en op hoge hakken hun verpletterende opwachting maken. Dat de teleurstelling slechts een kwestie van tijd is, deert de ‘loners’ uit de hard boiled detectives niet. Om met Hammetts Sam Spade te spreken: “I won’t play the sap for you!” Liefhebben gaat met hartstocht. Afscheid nemen eveneens. Dat is het lot van de ‘loner’. Hij moet verder, op zijn eigen eenzame weg. Waarheid en gerechtigheid verdragen geen vaste relaties. Het gaat hier immers om hard boiled detectives. En dat betekent dat het gaat om detectiveverhalen met een niet-sentimentele kijk op misdaad, geweld en seks.


Secret Agent X 9
In de jaren dertig was de krantenstrip in Amerika een groot verkoopargument. Populaire strips maakten dat de oplages van de kranten enorm konden stijgen. Kranten en syndicaten die strips vervaardigden betaalden dan ook veel geld aan populaire schrijvers en tekenaars om strips te leveren. Omdat detectiveverhalen in de pulpmagazines en op de radio enorm populair waren, kreeg Dashiell Hammett het verzoek een dagstrip te schrijven. De grootste detectiveschrijver van dat moment werd in 1934 gekoppeld aan de allerbeste tekenaar van dat moment, Alex Raymond, die bekendheid genoot door zijn stripverhalen rond Flash Gordon. En Jungle Jim. De strip werd geïnitieerd door King Features, het syndicaat dat op internationale schaal stripverhalen liet maken, verkocht en distribueerde. Het was de bedoeling dat de strip van Dashiell Hammett de concurrentie zou aangaan met de destijds immens populaire strip rond de keiharde politieagent Dick Tracy. Ergens tijdens de besprekingen besloot men dat het niet genoeg was om een hardboiled privé-detective te nemen als hoofdpersoon. Men wilde een karakter dat ook buiten de grenzen van Amerika orde en gerechtigheid zou kunnen scheppen. Het werd uiteindelijk de geheim agent Secret Agent X-9. Tot grote ontevredenheid van Hammett die naam had gemaakt met privé-detective Sam Spade. Maar wie betaalt bepaalt. Zo ook in dit geval. Hammett was verplicht avonturen te verzinnen rond een mysterieuze, naamloze geheim agent. De strip werd geen doorslaand succes, maar draagt wel alle geniale kenmerken van Hammett in zich. Helaas werden de originele scripten van Hammett constant herschreven. In zijn visie was Secret Agent X-9 een geheim agent die zich voordeed als privé-detective, maar King Features wilde uitsluitend een geheim agent. Het resultaat was een strip die qua continuïteit veel te wensen overliet. De rol van de geheim agent was soms onduidelijk. Criminelen waren bang voor hem, maar de politie had nooit van hem gehoord. En ondanks dat gegeven liep Secret Agent X-9 constant het politiebureau in en uit. Niemand was blij met de situatie. En hoewel Hammett’s contract werd verlengd, werden de daadwerkelijke verhalen na dat eerste jaar geschreven door Leslie Charteris (de geestelijke vader van de Saint). Enkele jaren later werd een andere tekenaar en een andere schrijver op de strip gezet. Het hardboiled karakter was toen al geruime tijd volledig uit de strip verdwenen. Onder de handen van Hammett was de strip vol drama geweest, keiharde acties en spitse dialogen. Als hij zijn gang had mogen gaan had hij zonder twijfel een wereldberoemde strip gemaakt. De film van Secret Agent X-9 die er naar aanleiding van Hammett’s strip werd gemaakt, was alleszins het aanzien waard. Dat de strip geen succes is geworden is voornamelijk te wijten aan de snelle commerciële jongens van King Features die de inhoud hadden bepaald en het werk van Hammett om zeep hadden gebracht.

Film Noir
In de jaren dertig boetten de pulpromannetjes aan populariteit in door de opkomst van de film, de stripverhalen, televisie en natuurlijk de goedkope paperback om uiteindelijk bijna te verdwijnen. Dashiell Hammett zelf publiceerde niets meer na 1935, maar dat wilde niet zeggen dat zijn rol was uitgespeeld. De hard boiled detectives, uit de jaren dertig en veertig waren verantwoordelijk voor een van de meest invloedrijke bewegingen die de filmgeschiedenis ooit gekend heeft: de film noir. Een beweging die op haar beurt weer enorme invloed had op de thrillers die na die tijd geschreven werden.
Voor de verfilming van wat later als de allereerste film noir uit de geschiedenis beschouwd werd, koos men De Maltezer valk van Dashiell Hammett, de grondlegger van de hard boiled detective.
De rol van Sam Spade kwam in handen van Humphrey Bogart die er een onvergetelijke vertolking van maakte. Voor talloze generaties na hem was hij de personificatie van Hammetts Sam Spade. Andere glansrollen waren weggelegd voor Peter Lorre, Mary Astor en Sydney Greenstreet. Dit alles in de bekwame handen van regisseur John Huston. Tijdens de klassieke periode van de film noir, die duurde van 1941 tot 1958, werden de “moordzuchtige, wellustige, vol bloederige geweld” films door critici niet serieus genomen. The Maltese Falcon (van Dashiell Hammett) was een van de uitzonderingen. De film werd genomineerd voor een Oscar en kreeg belangrijke onderscheidingen.
Artistiek gezien had het Duits expressionisme met zijn Clair-obscurbelichting, camerashots vanuit vreemde hoeken en een vormgeving vol symboliek de grootste invloed op de visuele stijl van de film noir. Maar inhoudelijk volgde men natuurgetrouw de boeken waarin bepaalde thema’s (wraak, hebzucht, ontrouw, loyaliteit) kenmerkend waren. Kortom, de film noir was geheel schatplichtig aan het werk van Dashiell Hammett en de andere schrijvers van hard boiled detectives. Het is dan ook geen toeval dat het werk van deze schrijvers als eerste werd verfilmd, te beginnen met Hammetts The Maltese Falcon (1941), Woolrich’s Fantom Lady (1944), Cains Dubkle Identity (1944) en The postman always rings twice (1946) en Raymond Chandlers Farewell, my lovely (1944) en The Big Sleep (1946).
Hammett werd in de jaren veertig nog ingelijfd door Hollywood om mee te schrijven aan de scripts van zijn boekverfilmingen. Een louter ceremoniële geste van de studiobazen. Wat zij in werkelijkheid inkochten was de naam van de beroemdheid om op het witte doek te kunnen projecteren. Van het echte schrijfwerk werd nauwelijks iets gebruikt. Veel beroemde schrijvers (Hammett, Chandler, Hemingway, Fitzgerald) verlieten na verloop van tijd gedesillusioneerd en met een vernietigd ego de filmfabriek Hollywood om zich gedurende flinke tijd over te geven aan de roes die moedertje alcohol te bieden had. Hollywood sloopte schrijvers.


Invloed
Na zijn Hollywoodperiode stokte het schrijfwerk van Hammett voorgoed. Van de royalties van zijn boeken kon hij drinken en achter vrouwen aanjagen zoveel hij wilde. En dat deed hij ook zonder ophouden. In de jaren vijftig werd hij vanwege zijn communistische sympathieën het doelwit van communistenjager McCarthy. In 1951 moest hij vijf maanden in de gevangenis doorbrengen omdat hij weigerde te getuigen tegen mensen met vermeende communistische ideeën. Hij kwam op een zwarte lijst en de belasting vorderde zijn vermogen en royalties. De rest van zijn leven bracht Hammett door in de omgeving van New York. Hij leefde van de lessen in creatief schrijven die hij gaf op de Jefferson School of Social Science. Hij overleed op 10 januari 1961 in New York aan longkanker. Zonder een stuiver op zak. Hij was dood, maar zijn geest leeft voort. Zijn manier van schrijven en de keiharde helden uit zijn boeken hebben een immense stroom navolgers gekregen. Uiteraard in allerlei variaties, maar toch stevig gebaseerd op de archetypes uit zijn boeken zijn helden als Philip Marlow (Raymond Chandler), Mike Hammer (Mickey Spillane), Lemmy Caution (Peter Cheney), Jack Reacher (Lee Child), en Harry Bosch (Michael Connelly). Zeker, ze hebben onderlinge verschillen en beroepen, maar ze zijn uit hetzelfde hout gesneden. Eenlingen tegen de rest van de wereld. Een wereld die het nooit zal leren, nooit beter zal worden, altijd zal overlopen van corruptie, hebzucht en machtswellust. Maar gerechtigheid zal geschieden, dat is het enige dat zin geeft aan het bestaan van de held. Geloof in gerechtigheid althans. Waar hoop is, is leven.



Over de auteur

Kees de Bree

99 volgers
23 boeken
0 favorieten
Auteur


Reacties op: Dossier Dashiell Hammett

 

Gerelateerd

Over

Dashiell Hammett

Dashiell Hammett

Dashiell Samuel Hammett (1894-1961) was een Amerikaans schrijver, onder meer bek...