Dossier ebook piraterij (1): 'een strafbaar feit'
“Hoi ik heb weer een ebook uit, deze keer Mo Hayder.”
“1750 Nederlandse ebooks op 1 DVD.”
“Wij posten hier ebooks voor iedereen, en we vinden het leuk dat we jullie daar een groot plezier mee doen!”
Hebban-hoofdredacteur Sander Verheijen stuurde afgelopen week een e-mail naar Marktplaats.nl, hij was op een aanbieder van illegale ebooks gestuit. Honderden titels voor een euro per stuk. Kon Marktplaats deze aanbieder niet blokkeren? “Ik begrijp dat je hier melding van maakt, maar dit mag worden aangeboden”, was het antwoord van Sofie van de klantenservice van Marktplaats. Een stroom verontwaardigde reacties volgde, tientallen auteurs sprongen op de bres. Het ‘Meldpunt ebook piraterij’ werd opgericht op Facebook.
“De reactie van Marktplaats is de kers op de taart”, zegt Jen Minkman, auteur en uitgever van young adult-boeken. “Ik heb me er bij neergelegd dat mensen via torrentsites illegaal aan ebooks komen, daar is bijna niks aan te doen. Maar dat er mensen zijn die illegaal ebooks downloaden en die weer doorverkopen, of dat nu per stuk is of met duizenden tegelijk op een dvd of usb-stick, dat schoot me in het verkeerde keelgat. Ik heb de aanbieder gemaild en toen bleek hij onder verschillende namen te opereren. Gelukkig is stichting Brein ermee aan de slag gegaan en wordt de persoon in kwestie nu aangepakt.”
Veel meer dan een melding maken bij Brein, kunnen auteurs niet doen. “Je zou aangifte kunnen doen”, zegt Minkman, “maar de vraag is of dat iets uithaalt. Misschien als heel veel auteurs aangifte doen wel, of misschien kunnen we een burgerpetitie starten om de wetgeving inzake ebooks op de agenda te krijgen. Maar ja, dat kost veel tijd, en we moeten toch ook nog boeken kunnen schrijven. Naar mijn idee zou het het beste zijn als Marktplaats filters hanteert, zorg er bijvoorbeeld voor dat je een advertentie niet kan plaatsen wanneer ‘ebook’ in de titel voorkomt.”
‘Mensen die illegaal downloaden, willen sowieso niet betalen’
Auteur Marcel van Driel steunt Jen Minkman en vele andere auteurs in hun strijd tegen de illegale verspreiding van boeken. Toch gelooft hij dat het ‘dweilen met de kraan open is’. “Illegaal verspreiden van ebooks zal nooit worden uitgeroeid, want het gaat te gemakkelijk”, zegt Van Driel. “Zorg dat de gewone man er niet zo eenvoudig aan kan komen. De gewone man weet bijvoorbeeld wel hoe ze ebooks van een usb-stick op hun ereader moeten krijgen, maar niet hoe ze een torrent moeten downloaden. Daarom is het belangrijk dat usb-sticks of dvd’s met vaak duizenden illegale boeken niet op platforms als Marktplaats belanden.”
Voorkomen is beter dan genezen, meent Van Driel. Toch hanteren platforms als Marktplaats en Speurders een ‘achterafbeleid’, waarbij advertenties van illegale ebooks worden verwijderd nadat deze gemeld zijn. “Ik begrijp dat deze platforms juridisch gezien niet verplicht zijn om aanbieders vooraf te filteren. Maar moreel vind ik daar wel wat van, want het kwaad is dan immers al geschied.”
Toch ligt Van Driel er zelf niet wakker van als zijn boeken illegaal gedownload zouden worden. “Voor veel schrijvers is het een enorme frustratie, omdat ze geloven veel inkomsten mis te lopen”, zegt hij. “Maar er zijn allerlei onderzoeken waaruit blijkt dat de meeste mensen die films of boeken downloaden überhaupt niet willen betalen. Ze hadden dus sowieso nooit het boek gekocht. Erger vind ik het als types zoals ‘Mark Schiedam’ geld verdienen over de rug van anderen, door illegaal verkregen ebooks voor een euro per stuk aan te bieden. Dat gaat echt te ver.”
Nauwe samenwerking
Marktplaats werkt nauw samen met Brein om types als ‘Mark Schiedam’, die illegale ebooks met duizenden tegelijk voor een habbekrats verkoopt, aan te pakken. “Advertenties die de wet overtreden, worden actief opgespoord en snel verwijderd”, zegt Talitha Nollen, woordvoerder van Marktplaats. “Het lastige aan het ‘Marc Schiedam’-verhaal is dat deze persoon onder een nieuwe naam iedere keer opnieuw illegale ebooks aanbiedt. Daardoor was hij extra lastig op te sporen en Marktplaats en Brein steeds te slim af. We zijn nu opnieuw met Brein in gesprek hoe we ook deze aanbieders kunnen stoppen.”
De zaak van de beruchte ‘Mark Schiedam’ wordt inmiddels grondig onderzocht. “Deze man is beroeps- en bedrijfsmatig inbreuk aan het maken”, zegt Tim Kuik, directeur van Brein. “Dat is een strafbaar feit, waar vier jaar cel op staat en 84.000 euro boete. Inmiddels is zijn identiteit bekend en loopt er een gerechtelijk bevel tegen hem.” Dat iemand zo hardnekkig door blijft gaan, is een uitzondering, benadrukt Kuik. “Over het algemeen is er weinig recidive. De meeste mensen proberen het een keer, maar komen niet terug als ze door Brein op de vingers zijn getikt. We halen dan ook dagelijks advertenties van Marktplaats, enkele duizenden per jaar.”
Stichting Brein kan direct advertenties van Marktplaats verwijderen. “Een partij als Marktplaats werkt nauw met ons samen. Zij hebben baat bij een schoon aanbod, inbreukmakende spullen zorgen immers voor een slechte reputatie. Aan de andere kant kunnen zij lastiger beoordelen of iets inbreuk maakt of niet, dus zijn ze blij met een partij als Brein. Er zijn echter ook ‘tussenpersonen’, platforms waarvan het zakenmodel afhankelijk is van de beschikbaarheid van illegaal aanbod, die niet zo happig zijn om mee te werken. Deze partijen doen alleen het uiterst noodzakelijke, het liefst met vertraging. Op die manier blijft het illegale aanbod zo lang mogelijk online.”
Beveiliging en ebooks: hoe zit dat precies?
Huub van de Pol, werkzaam bij Icontact BV, de ontwikkelaar van BooXtream ebookwatermerkbeveiliging, legt uit. Hoe werkt de beveiliging van ebooks in Nederland.
Het toepassen van beveiliging bij digitale content wordt vaak ‘DRM’ genoemd, wat staat voor Digital Rights Management, maar eigenlijk zegt die term niet zoveel. Bij ebooks zijn er ruwweg twee soorten beveiliging in gebruik. De beveiliging is per verkopende partij anders. Veel webwinkels werken samen met het Centraal Boekhuis en die beveiligt (bijna alle) ebooks met een watermerk (soms ook sociale DRM genoemd). Bookchoice gebruikt ook een watermerk, maar van een andere leverancier (BooXtream). Amazon, Apple, Google en Kobo gebruiken hun eigen beveiligingstechniek op basis van versleuteling (encryptie DRM) van de inhoud van het ebook.
Het belangrijkste verschil tussen watermerken en versleuteling is dat een ebook met een watermerk gewoon gekopieerd en doorgegeven kan worden, waarna het te lezen is met elke ebook-app en ereader, terwijl een versleuteld ebook niet te lezen is als je het niet ontsleutelt. Meestal moet je voor dat ontsleutelen eerst inloggen met je eigen account bij de leverancier (Amazon, Apple etc). Het grote nadeel van ebooks met versleuteling is dat je ze niet met elke app en op elke ereader kan lezen. Je bent verplicht de app of ereader van de leverancier te gebruiken. Voorbeeld: als je bij Amazon een ebook koopt, dan kan je die niet lezen op een Kobo ereader, maar alleen op de Kindle ereader van Amazon zelf. Als je dus bij diverse winkels je ebooks koopt en ze allemaal op hetzelfde apparaat wil lezen dan kan dat vaak niet. Dat probleem heb je niet met ebooks met een watermerk, want die laten zich overal en op alle apparaten lezen.
Wat is het grootste probleem van de huidige beveiliging?
Zowel watermerken als encryptie hebben een probleem. Ebooks met een watermerk kan je makkelijk kopiëren en overal lezen. Het watermerk is dan ook geen harde beveiliging, maar eerder een methode om te kunnen achterhalen van wie een ebook was als het illegaal wordt aangeboden. In het ebook dat je koopt wordt namelijk een transactiecode aangebracht (zowel zichtbaar als onzichtbaar), waarmee de oorspronkelijke koper (consument) kan worden getraceerd. Als het door jou gekochte ebook ergens in het illegale circuit opduikt, kan aan de hand van de watermerktransactiecode jouw bestelling worden teruggevonden. Via de webwinkel kunnen jouw gegevens worden achterhaald. Kopers van een ebook worden erop gewezen dat er een watermerk in zit, en er wordt een beroep gedaan op hun eerlijkheid om het niet illegaal te verspreiden. De koper is immers traceerbaar. Het watermerk is dus niet alleen een technisch hulpmiddel, maar ook een vorm van sociale druk. Daarom wordt de ebook-watermerkmethode soms ook sociale DRM genoemd.
Voor versleutelde ebooks bestaan veel kraakprogramma’s, waarmee de versleuteling eraf te halen is. Dat onbeveiligde boek is dan (net als een ebook met watermerk) overal te lezen.
Die kraakprogramma’s zijn illegaal en sommige ervan bevatten virussen of andere onzichtbare zaken die je niet op je computer wil hebben. Aanbieders van illegale ebooks gebruiken heel vaak gekraakte, voormalig versleutelde ebooks als bron, omdat daar geen persoonlijke, traceerbare klantgegevens inzitten. Maar soms worden ook ebooks met een watermerk aangeboden. Domme aanbieders laten het watermerk erin zitten, zodat er een klein houvast is om te achterhalen hoe hij aan die titel kwam. Iets slimmere aanbieders proberen het watermerk te verwijderen, maar dat gaat niet altijd goed. Want de methodes om watermerken aan te brengen wijzigen constant en de watermerkverwijderprogramma’s die bestaan, lopen allemaal achter de feiten aan. Maar zolang de illegale aanbieder niet zelf de koper van het ebook is, kan hem dat waarschijnlijk niets schelen.
Is beveiliging de beste oplossing, of blijft het lastig om illegale verspreiding van ebooks te voorkomen?
Als je digitale content in het openbaar verspreid - dus bijvoorbeeld als je ebooks als downloadbaar bestand in een webwinkel te koop aanbiedt - dan is er altijd een mogelijkheid om het illegaal te verspreiden. Het is onmogelijk om ebooks onkraakbaar te maken en toch met alle bestaande apps en eraders te kunnen lezen.
De relatief beste manier om te beveiligen is om helemaal geen bestanden meer te verkopen, maar om een gesloten systeem te ontwikkelen waarbij het ebook alleen in apps gelezen kan worden. Het komt dan niet beschikbaar als los bestand. Je bepaalt dan in de app wat je wil lezen en ‘onder water’ wordt het ebook in de app gezet, zonder dat jij zelf eerst een bestandje op je computer moet zetten. Die systemen bestaan al in de vorm van abonnementsdiensten als Kobo Plus, Bliyoo en Storytel. Dergelijke ‘gesloten ecosystemen’ zijn dus in principe veiliger, maar hebben als nadeel dat je afhankelijk bent van de apps en ereaders van de bijbehorende fabrikant.
Is het legaal doorverkopen van ebooks mogelijk?
In theorie is het mogelijk om op een rechtmatige manier ebooks door te leveren. Amazon heeft hier zelfs al patent op gekregen. Het gaat erom dat je bij ebooks eigenlijk niets koopt maar alleen (tegen betaling) een licentie in je bezit krijgt, oftewel het recht om het ebook te lezen. Die licentie kan je best doorverkopen zolang je maar kan garanderen dat je het ebook daarna zelf niet meer hebt. En daar zit de crux: bij ebook-bestanden die je in een webshop downloadt kan je altijd een kopietje op een usb-stick zetten. Het is dus niet technisch af te dwingen dat je dat ebook niet meer in je bezit hebt als je het bestand doorstuurt naar een ander. Je kan het dus ook 10 keer doorverkopen, wat op platforms als Marktplaats gebeurt. De enige manier waarop dit ‘doorverkopen’ technisch kan werken is in een gesloten ecosysteem met bijbehorende lees-app. Stel dat je betaald hebt om toegang te krijgen tot een ebook en na een paar maanden die titel kwijt wil, dan kan je in principe jouw ‘leesrecht’ doorverkopen aan iemand anders. Na de transactie verdwijnt de titel uit jouw app en verschijnt hij in de app van de koper. Omdat het ebook alleen maar in de app zat en niet als bestand op je computer, kan nu gegarandeerd worden dat er geen kopietje achterblijft.
Maar hoe zit het dan, juridisch gezien?
Dat een dvd met duizenden illegale ebooks verkopen een strafbaar feit is, zal geen verrassing zijn. Maar hoe zit het nu met een ebook dat je bij bol.com hebt gekocht en wil doorverkopen, net zoals je met een paperback gedaan zou hebben? Of als je je legaal gekochte ebook uitgelezen hebt en deze aan je moeder wil geven? “Het probleem met ebooks is dat je door het ‘uit te lenen’ of ‘door te verkopen’ eigenlijk een kopie krijgt, omdat je het bestand meestal doorstuurt”, zegt Charlotte Meindersma, van juridisch advieskantoor Charlotte’s Law & Fine Prints. “Als je vervolgens netjes je eigen bestand verwijdert, is er juridisch niks aan de hand. Ook een thuiskopie maken van je legaal gekochte ebook is toegestaan, bijvoorbeeld om je ebook op verschillende apparaten te zetten. De voorwaarde bij een thuiskopie, is dat je hem zelf maakt. Als je een ebook aan je moeder wil geven, moet zij zelf de kopie maken van jouw legaal aangeschafte ebook.”
Lees verder in deel 2: de zaak Tom Kabinet en de Nederlandse Uitgevers Bond en is streaming een veilige toekomst van het ebook?
