Dossier: Een reis door de thrillergeschiedenis

1948

Queen of Crime

Als we het hebben over de geschiedenis van het spannende boek dan komen we natuurlijk vanzelf uit bij 'the queen of crime' Agatha Christie (1890-1976). De moeder van de detectiveroman is als bedenker van Miss Marple en Hercules Poirot de meest succesvolle detectiveschrijfster ooit. Volgens The Guiness Book of Records gingen er inmiddels meer dan 2 miljard exemplaren van haar boeken over de toonbank in maar liefst 45 talen. And Then There Were None verscheen in 1939 (toen nog als Ten Little Niggers) en is haar meest succesvolle en volgens velen haar beste. Bijna tien jaar later, in 1948, verscheen dit boek in het Nederlands als Tien kleine negertjes. Agatha Christie overleed in 1976 en had toen tachtig romans en verhalenbundels op haar naam staan.

En toen waren er nog maar...

In een afgelegen huis op een eiland zijn tien mensen uitgenodigd door een mysterieuze gastheer die zelf niet verschijnt. Ze zijn volkomen van de bewoonde wereld afgesloten en aangewezen op elkaars gezelschap. De avond begint aangenaam, maar gaandeweg blijkt dat de gasten worden achtervolgd door schaduwen uit het verleden. En dan wordt een van hen vermoord... En nog een. De angst slaat toe en het leven van de achterblijvers wordt een hel.

1956

'Mooiste thriller allertijden'

Meer dan zestig jaar geleden verscheen Een kus voor je sterft van Ira Levin (1929) in ons land. De 22-jarige auteur brak anderhalf jaar daarvoor door in eigen land met A Kiss Before Dying wat uitgroeide tot een ongekende klassieker. De prachtige vertaling van Remco Campert werd door Nico Scheepmaker indertijd 'de mooiste thriller allertijden' genoemd. Levin schreef daarna nog vijf romans. Zijn meest geruchtmakende boek was The Boys from Brazil uit 1976, een verhaal over de comeback van nazi-arts Josef Mengele. Verschillende werken van Levin werden succesvol verfilmd en voor toneel bewerkt.

Een kus voor je sterft

Een knappe jongeman wil zonder veel inspanningen schatrijk worden. Zijn aantrekkingskracht op vrouwen en een volslagen gebrek aan geweten komen hem daarbij goed van pas. Zijn slachtoffers zijn onschuldige, nietsvermoedende jonge vrouwen, die oprecht van hem houden. Maar het recht vindt zijn loop, zij het heel anders dan verwacht...

1964

Grootmeester van het spionage verhaal

John LeCarré (1931) had al twee boeken geschreven voordat hij begon aan The Spy Who Came in from the Cold. Dit betekende de doorbraak voor de voormalig medewerker van de Britse geheime dienst. Het werd zijn eerste bestseller die werd bekroond met de prestigieuze Engelse Dagger Award. Sindsdien is LeCarré veruit de bekendste schrijver van spionageromans en volgden nog vele ander bestsellers. Tijdens het vijftigjarige jubileum van de Britse Dagger Award in 2005 werd The Spy Who Came in from the Cold uitgeroepen tot de beste Dagger-winnaar in het bestaan van de Britse Crime Writers Organisation. LeCarré overleed op 12 december 2020.

Spion aan de muur

Na de liquidatie van een Engelse topspion bij de Berlijnse muur zint de Britse inlichtendienst op wraak. Ze besluiten een lokaas uit te zetten: Alec Leamas, een ontslagen, aan lager wal geraakte agent. De Oostduitsers happen toe, en Leamas speelt mee, verbeten en vakkundig, tot aan het bittere maar onontkoombare eind.

1965-1975

Maatschappelijk betrokken

Tussen 1965 en 1975 publiceerde schrijversechtpaar Maj Sjöwall en Per Wahlöö een serie van tien maatschappijkritische misdaadromans met politiecommissaris Martin Beck in de hoofdrol. De serie vormde een breuk met traditionele detectives omdat het genre voor het eerst gebruikt werd om het functioneren van de politie en de maatschappij aan de orde te stellen. De serie is verschenen in vijfentwintig talen. Voor De lachende politieman ontvingen ze in 1971 hun eerste en enige Edgar Allen Poe Award. In 1993 werd de Zweedse thrillerprijs van Svenska Deckarakademin vernoemd naar de populaire hoofdpersoon van de auteurs: de Martin Beck Award. Per Wahlöö overleed op 23 juni 1975.

De lachende politieman

Een rode dubbeldekker is van de weggeraakt. Alle inzittenden blijken te zijn vermoord. Een van de slachtoffers is de jonge politieman Ake Stenstrom. Zou zijn dood iets te maken kunnen hebben met het motief van de dader? Het is niet uitgesloten dat Strenstrom de oplossing van een oude zaak op het spoor was. Aan Martin Beck de taak uit te zoeken om welke zaak dat ging...

1969

Peetvader van de maffiaroman

Voordat hij in 1969 The Godfather schreef had Mario Puzo (1920-1999) al twee literaire romans op zijn naam staan. In The Godfather beschrijft de Amerikaan het wel en wee van maffiafamilie Corleone in New York. De geruchten dat Puzo de wereld ooit van binnen moet hebben gezien bleven bestaan. Hij vond dit één van de grootste complimenten voor zijn werk.

Francis Ford Coppola maakte een zeer succesvolle filmtrilogie op basis van The Godfather met rollen voor onder anderen Marlon Brando, Al Pacino, Robert de Niro en Andy Garcia. Het succes van de maffiaklassieker is nog steeds niet uitgewerkt. Na de dood van Puzo kreeg Mark Winegardner toestemming voor het schrijven van een vervolg. The Return of The Godfather verscheen in 2004. Ook werd de Godfather-collectie uitgebreid met een computerspel waaraan de oorspronkelijke filmcast haar medewerking heeft verleend. Het bleef vele jaren de duurste game ooit gemaakt.

De peetvader

In het helse New York - het decor voor zwendel, afpersing, intimidatie en moord - regeert de onverbiddelijke maffiabaas Don Vito Corleone met straffe hand. Hij wordt daarbij geholpen door zijn ambitieuze zoons Sonny, Fred en Michael. Het imperium van de Corleones reikt van de sloppen van New York en de kustvilla's van Long Beacht tot in het verre vaderland Italië, maar er is er maar één de baas: Don Vito, de Peetvader, de capo di tutti capi

1970

Vader van de techno-thriller

Michael Crichton (1942) debuteerde in 1969 met The Andromeda Strain dat een klein jaar later in Nederland verscheen als De Andromeda crisis. Hiermee stond Crichton aan de wieg van een nieuw subgenre: de techno-triller. Ook al was hij in de jaren 70 en 80 al een verdienstelijk auteur, zijn echte internationale doorbraak kwam pas begin jaren negentig met Jurassic Park. In 1994 bereikte de duizendpoot een ongeëvenaarde status in de schrijverswereld. Hij was de eerste en enige auteur die op hetzelfde moment drie verschillende bestsellerlijsten in Amerika aanvoerde: met een boek (Disclosure), een film (Jurassic Park) en een tv-serie (ER). In 2003 werd er een nieuw ontdekte dinosaurus naar de auteur vernoemd: de Crichtonsaurus bohlini.

De verscheidenheid aan onderwerpen die Crichton 'behandelt' in zijn boeken zijn vaak technologisch van aard, maar in alle gevallen vernieuwend. Hij schreef over de invloed van Japan in de Amerikaanse economie (Rising Sun), ongewenste intimiteiten op het werk (Disclosure), concurrentie in de vliegtuigindustrie (Airframe), genetische manipulatie (Jurassic Park), kwantumtechnologie (Timeline), nanotechnologie (Prooi) en global warming (Staat van angst). Crichton overleed in 2008.

De Andromeda crisis

Een onbemande satelliet keert terug naar de aarde. Twee mannen treffen bij de landingsplaats, een gehucht met 48 inwoners, slechts lijken aan... en ook zij sterven. De satelliet blijkt besmet met een uiterste dodelijk virus. Vier briljante geleerden krijgen de opdracht het raadsel op te lossen in een geheim laboratorium in Nevada. In volstrekte afzondering en aangewezen op elkaar, binden zij de strijd aan met de dreigende, wereldomvattende epidemie. Falen zij, dan zijn de gevolgen huiveringwekkend...

1971

De aanhouder wint

Frederick Forsyth (1938) is een oudgediende in de internationale thrillerwereld. Hij debuteerde in 1971 met The Day of the Jackal, dat nog steeds door velen gezien wordt als één van de beste spionagethrillers ooit. Pikant detail is wel dat het manuscript van Forsyth ooit door vier Britse uitgevers werd geweigerd. Uitgeverij Hutchinson durfde het wel aan. Er gingen wereldwijd meer dan 9 miljoen exemplaren over de toonbank. Er zouden nog vele bestsellers volgen waaronder De honden van de oorlog en Geheim dossier Odessa. Zijn laatste thriller verscheen in 2018.

De dag van de jakhals

Generaal Charles de Gaulle was bij leven door velen geliefd, maar ook door velen gehaat. In totaal werden destijds zes komplotten tegen zijn leven gesmeed, waarvan er drie in een daadwerkelijke aanslag uitmondden. De Jakhals, een volkomen emotieloze en meedogenloze Engelse huurmoordenaar, wordt door de Organisation de l'Armée Secrète benaderd om de Gaulle uit de weg te ruimen. Zijn plannen zijn uiterst gedetailleerd en hij laat werkelijk niets aan het toeval over. De Gaulles laatste uren lijken geteld...

1977

Whodunnit wordt whydunnit

'Eunice Parchman doodde de familie Coverdale omdat ze niet kon lezen of schrijven.' Het is de eerste zin uit A Judgement in Stone van Ruth Rendell (1930) dat in 1977 verscheen als Het stenen oordeel. Dit boek wordt door haar fans gezien als één van haar beste werken en is direct ook het bewijs van haar klasse. In haar misdaadromans ging het niet zo zeer meer om 'wie' de misdaad pleegde, maar de Engelse Rendell liet haar lezers meegaan in de deductie naar het 'waarom'. De 'whydunnit' was geboren. Rendell werd zeer populair met haar 'Inspecteur Wexford'-serie, waarin tussen 1965 en 2005 meer dan twintig boeken zijn verschenen. Ze won drie Edgars en vier Dagger Awards. Rendell overleed in 2015.

Het stenen oordeel

Eunice Parchman doodde de familie Coverdale omdat ze niet kon lezen of schrijven. Er was geen sprake van een wezenlijk motief of van voorbedachte raad. Ze deed het niet uit geldbejag noch uit noodweer. Het gevolg van haar misdaad was dat Eunice Parchmans handicap niet alleen bekend werd bij een gezin of een paar dorpsbewoners, maar dat heel Engeland het te weten kwam.

1978

Jongst schrijvende miljonair

Het was alweer zijn zesde roman, maar de oorlogsthriller The Eye of the Needle betekende in 1978 de wereldwijde doorbraak van Ken Follett (1949). Er werden meer dan 10 miljoen exemplaren verkocht en de Brit werd in een klap de 'de jongst schrijvende miljonair ter wereld'. Een van zijn meest opmerkelijke werken is de historische roman The Pillars of the Earth (in Nederland verschenen als De pilaren van de aarde) over de bouw van een Gotische kathedraal in Kingsbridge. Het bijna duizend pagina’s tellende boek stond zes jaar achtereen in de Duitse bestsellerlijsten. Na 17 jaar verscheen in 2021 een nieuwe stand-alone.

Door het oog van de naald

April 1944. Geruchten overeen niet-bestaande vloot vormen de kern van een briljante afleidingsmanoeuvre die de Duitsers ervan moet overtuigen dat de invasie niet in Normandië, maar bij Calais zal plaatsvinden. Eén man kent echter het geheim...

1981

Rus wordt held in Amerikaanse roman

Martin Cruz Smith (1943) werkte maar liefst acht jaar aan Gorki Park voordat het in 1981 werd uitgegeven. Het boek belandde direct in de top van de bestsellerlijsten. Het stond 45 weken achtereen in de bestsellerlist van de New York Times. De roman, die zich in Moskou afspeelt, geeft een indringend en overtuigend beeld van de motieven, de ideologie, de levensstijl en de corruptie van de middelste lagen van de Sovjetbureaucratie. Smith: 'Het beste dat ik ooit gedaan heb is dat ik geen Amerikaanse held als hoofdpersoon heb gekozen voor Gorki Park.'

Gorki Park

In de vroege lente wordt in het Moskouse Gorki-park een verbijsterende ontdekking gedaan. Gevat in sneeuw en ijs worden de lijken van 3 mensen aangetroffen, op afschuwelijke wijze verminkt en onherkenbaar gemaakt. Politieman Arkadi Renko krijgt opdracht dader en motief te achterhalen. Vanaf dat moment gebeurt er veel in Moskou, want zowel Arkadi's superieuren als hoge partijfunctionarissen en de KGB volgen het onderzoek met ongewone belangstelling.