Dossier: Een reis door de thrillergeschiedenis

1981

De magie van Ludlum

In 2001 overleed Robert Ludlum op 73-jarige leeftijd. Sinds zijn debuut in 1971 (The Scarlatti Inheritance) verkocht hij wereldwijd meer dan 210 miljoen boeken, waarvan ruim vier miljoen in Nederlandse vertaling. De 'Bourne'-trilogie (Het Bourne bedrog, Het Bourne dubbelspel en Het Bourne ultimatum) behoort tot zijn meest bekende werk. Volgens zijn Amerikaanse uitgever had Ludlum bij zijn overlijden nog een groot aantal niet eerder gepubliceerde manuscripten liggen. Tot op de dag van vandaag verschijnt nog steeds jaarlijks 'een nieuwe Ludlum'.

Het Bourne bedrog

Meer dood dan levend wordt hij uit zee opgevist. In een smerig kamertje op een eiland in de Middellandse Zee komt hij tot bewustzijn. De arts naast zijn bed vraagt hem naar zijn naam.

De man staart hulpeloos voor zich uit. ‘Dat weet ik niet,' stamelt hij. Zo begint het verhaal van Jason Bourne, en man zonder geheugen, zonder identiteit. Een man die gemanipuleerd en achtervolgd wordt. Die zich beweegt in een afschuwelijk doolhof van leugens en bedrog.

1984

Wereldberoemd door president Reagan

Tom Clancy (1947) debuteerde in 1984 met het goed ontvangen The Hunt for the Red October. Maar pas toen president Reagan het boek aanprees als 'perfect' werd Clancy in één klap een gevestigd bestsellerauteur van politieke thrillers. De daaropvolgende succesboeken maakten van Clancy één van de rijkste Amerikanen. Clancy verleent zijn naam ook aan diverse (techno-)thrillerseries zoals 'Tom Clancy’s Net Force' en 'Tom Clancy’s Op-Center' geschreven door andere auteurs. Veel van zijn boeken werden zeer succesvol verfilmd. Clancy overleed in 2013.

De jacht op de Red October

De Red October, een Russische onderzeeër boordevol zeer geavanceerde apparatuur, bevindt zich op de bodem van de oceaan. De moedige gezagvoerder, Marko Ramius, koestert een persoonlijke wrok tegen de Russische autoriteiten en hij is bereid zijn leven èn dat van zijn elite-bemanning op het spel te zetten om zijn ontsnapping naar Amerika te realiseren. Hij heeft de vlucht tot in de kleinste details uitgedacht...

1988

Hannibal 'the cannibal' Lector

Na zijn succesvolle debuut, Black Sunday in 1975, kreeg voormalig journalist Thomas Harris (1940) het idee voor één van de meest indrukwekkende personages in het hedendaagse thrillerlandschap; de mensenetende seriemoordenaar Hannibal Lector. Maar Red Dragon uit 1981 werd slechts een bescheiden succes en het duurde nog zeven jaar voordat het grote publiek kennismaakte met de wreedheid van Hannibal 'the cannibal' in The Silence of the Lambs. Drie jaar later werd de verfilming van dit boek een ongeëvenaard kassucces, niet in de laatste plaats door Anthony Hopkins die in de huid kroop van de intelligente, meedogenloze moordenaar. De film won maar liefst vijf Academy Awards.

De schreeuw van het lam

Met de hulp van dr. Hannibal Lecter, een briljante psychiater en een weerzinwekkende moordenaar, opent FBI-agente Clarice Starling de jacht op de seriemoordenaar Buffalo Bill. De cryptische aanwijzingen van Lecter - zowel over Buffalo Bill als over haarzelf - leiden Clarice in een speurtocht die iedere lezer zal ervaren als angstaanjagend en absoluut fascinerend.

1991

Het succes van de rechtbankthriller

John Grisham (1967) is één van de succesauteurs van het laatste decennium en is zonder twijfel de populairste legal thriller-auteur ter wereld. Het begon allemaal in 1991 met The Firm (Advocaat van de duivel) dat vanuit het niets bijna een jaar lang onafgebroken in de New York Times bestsellerlist stond. Een jaar na het succes van The Firm werd zijn debuut, A Time to Kill, waarvan er in 1989 slechts vijfduizend werden gemaakt, opnieuw uitgegeven. Beide boeken werden succesvol verfilmd en worden door vele Grisham-fans nog steeds gezien als zijn beste werk. Grisham behoorde in 2004 volgens het maandblad Forbes met Tom Clancy, Stephen King en Michael Crichton tot de vier best betaalde auteurs ter wereld. In 2013 verscheen na vierentwintig jaar het vervolg op zijn debuut. Een derde deel met Jake Brigance verscheen in 2020.

Advocaat van de duivel

Zonder het te weten wordt de briljante rechtenstudent Mitchell McDeere al geruime tijd in de gaten gehouden. Na zijn afstuderen biedt een prestigieus advocatenkantoor hem niet alleen een zeer aantrekkelijke baan aan, maar overlaadt het Mitchell met vele extra’s. Niets laat het kantoor onbeproefd om het Mitchell en zijn vrouw naar de zin te maken. Maar na verloop van tijd begint hij zich ongemakkelijk te voelen. Wat gaat er schuil achter de respectabele façade van het kantoor en wat speelt zich af op de ontoegankelijke bovenste verdieping?

1996

De faction van Tomas Ross

Willem Pieter Hoogendoorn (1944) debuteerde in 1980 onder de naam Tomas Ross als schrijver van misdaadromans. Met De honden van het verraad leverde hij direct zijn visitekaartje af met wat later zijn handelsmerk zou worden: spannende fictie, gebaseerd op feiten en grondige research, waarbij hij meestal zegt te stuiten op doofpotaffaires. Ross is een schrijfkanon met meer dan dertig thrillers op zijn naam en blinkt uit in spraakmakende onderwerpen zoals de kwestie met de Molukkers, de Lockheed-affaire, de raadselachtige dood van spion King Kong en Mathilde Willink en de moord op Pim Fortuin. Met Koerier voor Sarajevo (over de oorlog in voormalig Joegoslavië) won hij zijn tweede Gouden Strop. Zijn beste, aldus de auteur: 'Dat boek zit wel het meeste in...'. Tomas Ross won driemaal de Gouden Strop (1986, 1996, 2003).

Koerier voor Sarajevo

1995: om de moslims van Bosnië te helpen, wil het Westen een al lang dood gewaande vrijheidsstrijder bevrijden. Daarvoor wordt een naar Nederland gevluchte Bosnier, samen met de dochter van een diplomaat, naar Sarajevo gestuurd. Beiden verdwijnen echter spoorloos, in het bezit van compromitterende papieren. Dan valt op 11 juli de enclave Screbenica. Enkele dagen later staren twee ministers en enkele topmilitairen in Den Haag verbijsterd naar foto's uit Screbenica van hun eigen koerier. Er wordt besloten een tweede koerier te zenden. Maar ook zijn leven loopt gevaar...

1997

Crime Scene Investigation

Met zijn 'Lincoln Rhyme'-serie waarmee Jeffery Deaver (1950) wereldwijd grote successen boekt, heeft hij twee opmerkelijke prestaties gedaan. Allereerst was de Amerikaanse bestsellerauteur met The Bone Collector één van de eerste misdaadauteurs die zeer gedetailleerd forensisch onderzoek inzette om een verknipte moordenaar te kunnen pakken. Maar zijn opmerkelijke hoofdpersoon Lincoln Rhyme baarde misschien wel het meest opzien. Rhyme is namelijk geen snelle, wild om zich heen schietende cop, maar een intelligente, tot aan zijn nek verlamde forensisch expert. Geholpen door de nieuwste technologische mogelijkheden en zijn partner Amelia Sachs op het plaats delict, zou Rhyme nadien vele zaken tot een goed einde brengen en uitgroeien tot één van de populairste thrillerpersonages. Deaver schreef in 2011 het 44ste deel in de James Bond-serie. Zijn laatste boek in Nederlandse vertaling werd in 2015 gepubliceerd.

Tot op het bot

Een New Yorkse taxichauffeur heeft het voorzien op zijn passagiers. Bij elke moord geeft hij cryptische aanwijzingen waarmee de politie het slachtoffer kan redden. De volledig verlamde forensisch onderzoeker Lincoln Rhyme en zijn assistente Amelia Sachs belanden in een waanzinning kat-en-muisspel wanneer Rhyme de ware reden van de moorden doorziet en ontdekt wie het volgende slachtoffer is…

2002

De geboorte van de 'literaire thriller'

Eind jaren negentig besloot het journalistenechtpaar Nicci Gerrard (1958) en Sean French (1959) aan hun keukentafel om samen een boek te schrijven. Het werd het begin van een boekenreeks onder de naam Nicci French. Rinus Ferdinandusse noemde hun debuut (Het geheugenspel, 1997) in Vrij Nederland een 'literaire thriller', waarmee hij ongewild een nieuw, ongekend populair subgenre aankondigde. Nicci French groeide in Nederland in enkele jaren uit tot een fenomeen. De bewoonde wereld werd met ruim 218.000 verkochte exemplaren het bestverkochte boek van dat jaar. De bezoekers van thrillersite Crimezone.nl riepen hetzelfde boek uit als de beste thriller van 2002. Met 265 duizend exemplaren werd de eerste druk van Verloren (2006) de hoogste eerste oplage in de Nederlandse uitgeefhistorie. In 2011 verscheen het eerste deel van een reeks van acht boeken met in de hoofdrol Frieda Klein.

De bewoonde wereld

In een donkere, vieze schuur in Londen houdt een onbekende man Abbie Devereaux gevangen. Ze moet dood, dat zegt hij keer op keer. Maar niet nu. Eerst lijden. Op een plaats waar angst tot krankzinnigheid leidt, maakt Abbie haar plan om terug te keren naar de bewoonde wereld. Maar wie zal haar verhaal geloven. Ze kan zich namelijk niets herinneren van een leven voor de tijd in de schuur...

2002

Kwaliteit uit Zweden

Henning Mankell (1948) ontving in 2001 de Gold Dagger Award voor Dwaalsporen, het vijfde deel in de 'Wallander'-serie, waarmee hij internationaal doorbrak. Mankell was hiermee de eerste niet-Angelsaksische auteur die deze prestigieuze Britse thrillerprijs in ontvangst nam. Mankell geldt sinds vele jaren als de best verkopende Zweedse misdaadauteur. De romans over inspecteur Kurt Wallander worden in meer dan vijfendertig talen vertaald. Wereldwijd werden er al meer dan 25 miljoen exemplaren van verkocht. Zijn populariteit zorgde voor een wederopstanding van succesvolle Scandinavische misdaadliteratuur. Henning Mankell overleed in 2015.

Dwaalsporen

Zomer 1994, de heetste zomer van de eeuw. De Zweden zitten aan hun televisie gekluisterd voor de wereldkampioenschappen voetbal. Terwijl inspecteur Kurt Wallander verlangend uitziet naar een rustige zomervakantie, slaat in het idyllische Zuid-Zweedse landschap een landbouwer alarm. In zijn bloeiende koolzaadakker heeft zich al enkele dagen een meisje verstopt dat zich niet laat wegjagen. Als Wallander poolshoogte komt nemen en tussen het koolzaad op haar afloopt, schieten opeens overal vlammen op.

2004

Het bestverkopende boek allertijden

De Da Vinci Code van Dan Brown is het bestverkopende boek aller tijden. Drie jaar na verschijning in Amerika waren er wereldwijd al meer dan veertig miljoen boeken in omloop, in 44 talen. Naast het bestverkochte is De Da Vinci Code ook het meest besproken boek in de (thriller)geschiedenis. Zijn complottheorie rondom de Heilige Graal, Jezus en Maria Magdalena liet de katholieke wereld op haar grondvesten 'thrillen'. In de Amerikaanse bestsellerlijst van 2004 stonden de alle boeken van Brown in de top 15. De Da Vinci Code stond in de zomer van 2006 al 161 weken non-stop in de New York Times Bestsellerlist. Zes jaar na De Da Vinci Code verscheen het derde boek met Robert Langdon. De reeks bestaat inmiddels uit vijf boeken.

De Da Vinci Code

In Parijs loopt professor Robert Langdon een afspraak mis met de curator van het Louvre omdat die kort daarvoor is vermoord. Langdon is de belangrijkste verdachte, ook al omdat de man vóór hij stierf Langdons naam op de grond heeft geschreven. Langdon vlucht, geholpen door een agente, en beseft dat de curator aanwijzingen heeft achtergelaten die alleen hij kan ontcijferen: symbolen die verwijzen naar het werk van Da Vinci. Langdon gaat terug, het Louvre in en begint een speurtocht naar het motief voor de moord en naar de betrokkenheid van Opus Dei. Maar de politie en de moordenaar zitten hem op de hielen...

2005

Saskia Noort breekt de weg open voor Nederlandse misdaadauteurs

In 2003 debuteerde columniste Saskia Noort met haar 'literaire thriller' Terug naar de kust. Het boek werd wisselend ontvangen en werd genomineerd voor de Gouden Strop van het Genootschap Nederlandstalige Misdaadauteurs, maar opmerkelijk genoeg niet voor de debutantenprijs van hetzelfde Genootschap. Ook al gingen er van haar debuut toch al zo’n 30.000 exemplaren over de toonbank, haar echte grote doorbraak kwam eigenlijk pas met De eetclub. Hiermee werd Noort in korte tijd de bestverkopende Nederlandstalige misdaadauteur. Het boek stond 129 weken in de Bestseller 60. Saskia Noort is met haar grote succes medeverantwoordelijk voor de opleving van de Nederlandse thriller. Inmiddels schreef de bestsellerauteur negen thrillers.

De eetclub

Evert Struyck drogeert op een koude winternacht zijn vrouw en kinderen, drinkt een fles wodka leeg en steekt vervolgens zijn huis in brand. Zijn vrouw Babette en hun kinderen weten ternauwernood te ontsnappen, hijzelf komt te overlijden.

Hun vriendenclub is geschokt en verbijsterd. Maar wanneer hun vriendin Karin Babette en haar kinderen opvangt, komt zij spoedig tot de ontdekking dat de onderlinge vriendschappen binnen hun eetclub niet zo onvoorwaardelijk zijn als ze eerst leken...