Dossier George Pelecanos

IJverige jeugd in Washington DC
Niets in zijn jeugd in het Washington van de jaren ’60 en ’70 wees erop dat Pelecanos ooit een wereldberoemd auteur zou worden. Hij hoorde tot de tweede generatie Griekse immigranten. Zijn vader verhuisde als kleuter van Sparta naar Amerika waar de familie Pelecanos een stek vond in Washington. Deze plaats was in opbouw als federale hoofdstad en dat vereiste een uitgebreide dienstensector. De eerste generatie Grieken waren tevreden met een karig loon, maar kozen bewust voor werk in de voedselsector. Op die manier konden ze ’s avonds wat te eten mee naar huis nemen.
Pelecanos’ vader integreerde vlot. Hij diende als marinier en vocht op de Filippijnen. Eenmaal afgezwaaid pikte hij de draad van het gewone leven weer op, trouwde en beklom met succes de maatschappelijke ladder. Toen Pelecanos jong was, bezat zijn vader een lunchbar, waar de jonge George regelmatig meehielp.
Aan zijn schooltijd heeft Pelecanos geen bijzondere herinneringen. Er was ook geen enkele leerkracht die ooit interesse in hem toonde. Hij ging naar school, kluste her en der wat bij, en bracht verder zijn tijd door met “jongensdingen” zoals snelle wagens, knappe meiden en basketball. Op latere leeftijd begon hij te dromen over een toekomst als cineast. Zijn experimenten met drugs bevorderden dat. Tot hij op een dag besefte dat hij alleen door hard werken zijn droom zou kunnen waarmaken. Daarna schreef hij zich in aan de universiteit van Maryland.

Een bepalend keuzevak
Voordat Pelecanos naar de universiteit ging, had hij maar heel af en toe een boek gelezen. Zijn moeder nam hem wel eens mee naar de bibliotheek, maar tevergeefs. Er waren zoveel andere dingen om zich mee bezig te houden. Maar aan de universiteit koos hij voor het vak ‘de hard-boiled novel’. Dat deed hij niet zozeer uit bijzondere interesse, maar wel omdat hij verwachtte dat dat vak niet te moeilijk was. Hij had niet verwacht dat dit vak een ommekeer in zijn leven zou betekenen. Een enorm inspirerende leraar behandelde de boeken van Hammett en Chandler. Later kwamen ook John D. MacDonald en Elmore Leonard aan bod. Hun boeken speelden in het recente verleden, maar veroorzaakten bij Pelecanos een schok van herkenning. Pelecanos’ wereld kwam door hun pen tot leven, met arbeiders en middenstanders, met geweld en maatschappelijke problemen en met een spreektaal die hij herkende van zijn baantjes.
Het accent in de droom werd verlegd. Pelecanos wilde nog steeds cineast worden, maar hij zou verhalen over gewone mensen vertellen.

Van filmindustrie naar midlifecrisis
Na zijn studies vond Pelecanos daadwerkelijk werk in diverse productiehuizen, maar dit werk bevredigde hem niet. Hij merkte dat er een verhaal in zijn hoofd zat, en dat hij de behoefte had dit te vertellen. Alleen had hij geen zin om het via een filmscenario te proberen. Hij merkte dat maar al te veel scenario’s de eindmeet niet haalden of dat de ideeën erin werden verkracht. Hij wilde als scenarist niet afhankelijk zijn van factoren als geluk, budget, juiste connecties, juiste tijdsgeest, een goede regisseur en gewillige acteurs. Daarom nam hij ontslag. Hij wou zijn leven een andere richting geven, en besloot boeken te gaan schrijven. A Firing Offense werd zijn debuut. Na veel wikken en wegen over minstens drie versies, stuurde hij zijn manuscript naar een uitgever. In latere interviews lacht Pelecanos om zijn eigen naïviteit destijds. Het duurde een jaar voor de uitgever iets van zich liet horen. Om zijn gezin te onderhouden, werkte hij in een elekronicawinkel en bleef in de avonduren schrijven.

Cultschrijver
A Firing Offense verscheen in een kleine oplage. Hoofdpersonage is Nick Stephanos, het alter ego van Pelecanos. Nick is manager van een elektronicawinkel waar een magazijnbediende verdwijnt. De politie vindt de verdwijning niet onrustbarend en laat de zaak op zijn beloop. De grootvader van de jongen smeekt Nick om zijn kleinzoon te vinden. Stephanos stemt toe, enerzijds om de sleur van zijn job te doorbreken, anderzijds omdat de opa een gevoelige snaar in hem raakte. Hij merkt dat hij detectivewerk leuk vindt, en op het einde van het boek sleept hij een detectivevergunning in de wacht.
Pelecanos’ debuut bevat al de ingrediënten van zijn later werk: Washington als decor en een hoofdpersonage dat er hard tegenaan gaat, niet vies is van seks en geweld, en stevig kan drinken.
Pelecanos vergiste zich in zijn beoogde publiek en zijn debuut maakte daardoor niet veel indruk. Wel volgden er nog drie boeken in de serie met Stephanos en door de enthousiaste reacties van collega-auteurs en recensenten wist Pelecanos een klein, maar select publiek aan zich te binden.

Maatschappelijke thema’s
Zijn grote doorbraak, ook internationaal, kwam er in 2001 met Right as Rain, een boek waaruit Pelecanos doelbewust alle autobiografische elementen weerde. Het was zijn eerste boek dat een Nederlandse vertaling kreeg onder de titel Het fatale schot. Het is het begin van het drieluik met Derek Strange en Terry Quin. Pelecanos vond voor dit boek inspiratie in zijn eigen stad. In korte tijd werden in Washington drie zwarte politiemannen door blanke collega’s geraakt. Hij vroeg zich af hoe de blanke verder kon leven in het besef van zijn eigen racisme. Want volgens Pelecanos zag de blanke agent in het vuur van de strijd geen collega, maar ‘een zwarte met een pistool’ en dus een gevaarlijke crimineel. Ook de zwarten gaan niet vrijuit, zij hebben net zo goed last van vooroordelen. In Het fatale schot onderzoekt de zwarte privé-detective Derek Strange de zaak waarin de blanke Terry Quin zijn collega neerschoot. Strange en Quin ontdekken dat ze dezelfde passie delen voor muziek, boeken, vrouwen en auto’s. De twee groeien naar elkaar en treden opnieuw aan in De grote afrekening en Soul Circus.
Elk van deze boeken behandelt een thema, zoals racisme of prostitutie. Pelecanos weeft er een flinke portie maatschappijkritiek door. In de getto’s van Amerikaanse steden, Washington voorop, loont werken niet. Jonge kerels spelen hun rol in drugsbendes, rijden rond met blitse wagens, bulken van het geld en vinden geweld normaal. Pelecanos kent die buurten, vroeger was het om de hoek en nu woont hij nog steeds vlakbij. De mensen die er leven stemmen niet en hebben geen politieke macht, waardoor er dan ook niets structureels in die wijken verandert. Pelecanos vraagt zich af waarom dat zo is. Hij schrijft uitdrukkelijk geen feelgoodverhalen. Hij hoopt dat hij zijn lezers door zijn verhalen wakker schudt en in verwarring brengt. Geld is in de Verenigde Staten niet de bottleneck, onwil wel. Zoals de onwil om drugs te legaliseren of de onwil om een verbod op vuurwapens in te stellen. Sommige personages uit Pelecanos’ boeken zijn fervente pleitbezorgers van deze acties. Pelecanos sloot de trilogie rond Derek Strange en Terry Quin af met een boek over de jeugd van Strange, Harde revolutie. Het speelt zich af na de moord op Martin Luther King.

Gevierd maar geen bestsellerauteur
Inmiddels is Pelecanos geen cultauteur meer, maar kan hij rekenen op een breed publiek. Een bestsellerauteur is hij nog steeds niet. Daarvoor doet hij te weinig concessies aan zijn lezers.
Uitgevers vertellen hem dat het extreme geweld in zijn boeken vrouwen, de grootste lezersgroep in de VS, afschrikt. Maar Pelecanos wil over de realiteit schrijven. Geweld zit ingebakken in de Amerikaanse samenleving, ook al heeft hij daarover gemengde gevoelens. Aan de ene kant krijgt hij zelf een kick als hij een wapen vasthoudt; hij gaat regelmatig met vrienden op jacht. Aan de andere kant pleit hij, via zijn personages, voor een verbod op vuurwapens. Hij slaagt er angstwekkend goed in om geweld realistisch te beschrijven.
Een ander aspect dat de verkoop niet stimuleert, zijn de hoofdpersonages. Het zijn vaak mensen aan de zelfkant van de maatschappij, terwijl mensen liever over winnaars lezen. Het grootste aandeel Amerikaanse fictie gaat daar ook over.
Ook een veelgehoorde kritiek is dat de misdaad slechts na een dikke honderd pagina’s plaatsvindt. Heel wat lezers houden van een moord in het eerste hoofdstuk die in het laatste hoofdstuk netjes wordt opgelost. Sommige schrijvers beweren dat ze hun publiek met dit soort boeken een dienst bewijzen: ze scheppen weer orde in de wereld. Pelecanos heeft wat anders voor ogen: hij wil dat de lezer zich tijdens het lezen van die eerste honderd pagina’s helemaal identificeert met de personages. De moord komt dan des te harder aan, een beetje zoals in het echte leven. Want daar worden moorden nooit opgelost. Zolang de dode dood blijft, blijft een moord onopgelost voor alle achterblijvers.

Drama Stad
Pelecanos is meer geïnteresseerd in zijn personages dan in de plot. Dat houdt hij bewust eenvoudig. Zijn hele leven al is hij gefascineerd door mensen, door waar ze vandaan komen en wat hen beweegt.
Na Strange en Quine introduceert Pelecanos in Drama stad (2005) twee nieuwe personages. Lorenzo Brown heeft een hele tijd gevangen gezeten om drugsdelicten en werkt nu bij de dierenbescherming. Zijn reclasseringsambtenaar is Rachel Lopez, een pittige tante met een ernstige drank- en seksverslaving. Lorenzo probeert op het rechte pad te blijven en jonge krachtpatsers dagen hem tevergeefs uit om daarvan af te wijken. Tot Rachel het slachtoffer wordt van een losgeslagen boefje. Dan schreeuwt alles in Lorenzo om wraak, om het recht in eigen handen nemen. Aan het einde van het boek gloort hoop.
De personages uit Tuinier van de nacht proberen verwoed het leven zin te geven. Gus Ramone en Dan Holiday ontmoetten elkaar aan het begin van hun carrière bij de politie en komen elkaar twintig jaar later opnieuw tegen. Ramone kan tevreden terugblikken op zijn realisaties: hij maakte bescheiden carrière en heeft een gelukkig gezin. Holiday is minder gelukkig. Hij verknalde het bij de politie, al legt hij de schuld daarvoor bij een ander, en ziet geen heil in een langdurige relatie. Een recente moord die herinnert aan een misdaad van twintig jaar geleden brengt hen opnieuw samen.

Een groot verhaal
Alle boeken van Pelecanos spelen in Washington. De personages komen in verschillende boeken terug. Zo ziet Lorenzo in Drama stad een zwarte man met een hond uit een kantoor komen. De lezers van Het fatale schot herkennen Strange. Ook in Tuinier van de nacht doet Gus Ramone, deze keer een hoofdpersonage uit de middenklasse, beroep op het detectivebureau van Strange. Eigenlijk schrijft Pelecanos gewoon een groot verhaal. Een donker, rauw en naturalistisch verhaal, gestoeld op de realiteit en niet gespeend van maatschappijkritiek. Hij is nu bijna vijftig. Laten we hopen dat hij nog veel hoofdstukken toevoegt aan zijn Washington-epos.

Bibliografie:
A Firing Offense (1992)
Nick's Trip (1993)
Shoedog (1994)
Down by the River where the Dead Men go (1995)
The Big Blowdon (1996)
King Suckerman (1997)
The Sweet Froever (1998)
Shame the Devil (2000)
Right as Rain (Het fatale schot) (2001)
Hell to Pay (De grote afrekening) (2002)
Soul Circus (Soul Circus) (2003)
Hard Revolution (Harde revolutie) (2004)
Drama City (Drama stad) (2005)
The Night Gardener (Tuinier van de nacht) (2006)