Dossier /
Dossier John Grisham
John Grisham vervulde met het schrijven geen jeugddroom, zoals bij vele collegaschrijvers het geval is, maar wel vergelijkbaar met andere ‘grote namen’ is dat het succes voor hem niet voor het oprapen lag. Zijn eerste manuscript werd afgewezen door zestien literair agenten en een veelvoud aan uitgevers. Twintig jaar later zouden er wereldwijd meer dan 275 miljoen van zijn boeken over de toonbank zijn gegaan.
DOORZETTER
John Ray Grisham Jr. werd op 8 februari 1955 geboren in Jonesboro, een stadje in de staat Kansas (VS). Hij was het tweede kind uit een gezin met vijf kinderen. In 1967 vestigde de familie zich in Southaven, Mississippi.
Het lezen werd de jonge Grisham met de paplepel ingegoten, maar een echte boekverslinder was hij niet. Johns interesse lag bij honkbal, de sport die al zijn tijd en aandacht opslokte. In zijn studententijd speelde hij korte tijd in het team van Mississippi State University. Hij was niet de meest getalenteerde speler en zag dan ook geen grote toekomst voor zichzelf in de honkbalsport weggelegd. ‘Er zijn zoveel spelers, en zo weinig kregen de kans om professional te worden. We zaten allemaal in hetzelfde schuitje. Ik wist dat het verstandiger was om na te denken over andere opties.’
Een van die andere opties lag in zijn rechtenstudie die hij in 1977 begon aan de universiteit van Mississippi, waar hij zich specialiseerde in het strafrecht.
Na zijn afstuderen begon hij zijn eigen advocatenkantoor, werd in 1983 gekozen voor het Huis van Afgevaardigden en werkte 60 tot 80 uur per week. Een jaar later hoorde Grisham in een rechtbank de afschuwelijke getuigenis van een twaalfjarig slachtoffertje van verkrachting. Dit inspireerde hem tot het schrijven van zijn eerste legal thriller over wat er gebeurd zou zijn als de vader van het meisje de daders zou vermoorden. ‘Vóórdat ik die rechtszaak bijwoonde had ik nooit overwogen een boek te schrijven,’ aldus Grisham in een exclusief interview met Elvin Post in 2009.
Het probleem was natuurlijk om tijd te vinden voor het schrijven in zijn drukke bestaan. Grisham bleek uiteindelijk zeer vasthoudend aan zijn plan dit boek te schrijven. Dag in, dag uit, stond hij om vijf uur naast zijn bed en werkte hij gedisciplineerd een uur lang aan het manuscript totdat het drie jaar later klaar was: A Time to Kill. Hierover vertelde Grisham in een interview: ‘Ik wist niet waar ik mee bezig was. Het is het enige boek dat ik schreef zonder deadline en zonder de wetenschap dat het zou worden gepubliceerd. Af en toe pak ik het nog eens op en tel ik de beginnersfouten: te veel lange zinnen en te bloemrijk proza.’
De grootste hobbel was nu genomen, dacht de auteur in wording destijds. Maar op dat moment kon hij niet vermoeden dat hij er niet verder naast kon zitten. De weg naar een uitgever bleek oneindig lang te zijn…
Hij stuurde zijn manuscript uit naar tientallen agenten en achtentwintig uitgevers, maar werd keer op keer afgewezen totdat een redacteur van het kleine Wynwood Press het wel voorzichtig wilde proberen. Deze redacteur, Bill Thompson, stond eerder aan de wieg van het succes van Stephen King en betaalde Grisham een voorschot van 15.000 dollar. A Time to Kill (NL: De jury, 1989) verscheen in een eerste oplage van 5.000 stuks, waarvan Grisham er duizend kocht om zelf te kunnen verkopen. In zijn oude Volvo reed hij kriskras door het land om zijn boeken aan de man te brengen, natuurlijk zonder het gehoopte grote succes.
UIT OVERWACHTE HOEK
Dat succes zou uiteindelijk uit totaal onverwachte hoek komen en pas na inlevering van zijn tweede manuscript, waar Grisham onverstoord aan had doorgewerkt. Dat werd The Firm (NL: Advocaat van de duivel, 1991) en niet een uitgeverij, maar filmmaatschappij Paramount Pictures legde 600.000 dollar op tafel voor de rechten ervan. Kort daarna stonden alle uitgevers die het eerste manuscript van Grisham nog klakkeloos van tafel veegden voor hem in de rij. De New Yorkse uitgeverij Doubleday kocht uiteindelijk de rechten van het boek, dat ruim voor de film werd uitgebracht. The Firm zou 47 weken in de bestsellerlijst staan en werd het meest verkochte boek in de VS in 1991.
The Firm, het verhaal over een jonge advocaat die valt voor het geld van een groot advocatenkantoor, werd in 1993 verfilmd door Sydney Pollack met in de hoofdrollen Tom Cruise en Gene Hackman. De film bracht wereldwijd meer dan 260 miljoen dollar op en stond in de top 5 van succesvolste films van dat jaar.
MASTER OF THE LEGAL THRILLER
The Pelican Brief, zijn eerste nummer 1-positie in de New York Times Bestsellerlist (11 miljoen verkochte exemplaren in de VS alleen!) en The Client dat direct na verschijning op de eerste plaats van diezelfde lijst terechtkwam, bevestigden Grishams snel opgebouwde reputatie als ‘master of the legal thriller’. Ook zijn veelvuldig afgewezen debuut, A Time to Kill, werd in zijn tweede leven een regelrechte bestseller en acht jaar na verschijning succesvol verfilmd met Matthew McConaughey, Sandra Bullock en Samuel L. Jackson in de hoofdrollen. Het was na The Pelican Brief (1993, met o.a. Julia Roberts) de derde Grisham-verfilming. Hierna zouden er ook nog verfilmingen volgen van The Chamber (1996, Chris O’Donnell en Gene Hackman), The Rainmaker (1997, Matt Damon en Danny DeVito), Runaway Jury (2003, John Cusack, Gene Hackman en Dustin Hoffman) en twee romans die Grisham tussendoor schreef.
Verfilmingen die overigens niet allemaal naar tevredenheid van de verhalenbedenker zijn gemaakt. Zo had hij moeite met de acteur die de mannelijke hoofdrol vertolkte in The Pelican Brief, Denzel Washington. ‘In het boek is hij blank,’ vertelde Grisham desgevraagd. ‘Aan het eind van het verhaal was er sprake van een soort romance tussen de hoofdrolspelers en dat kwam met Washington en (Julia) Roberts niet goed uit de verf.’
Over de film The Chamber was Grisham nog veel vernietigender: ‘Een treinramp. Langdradig. Gene Hackman was het enige goede element.’
John Grisham is een formuleschrijver pur sang. Zijn legal thrillers draaien zonder uitzondering om de underdog die vecht tegen het onrecht wat hem, haar of hen is aangedaan door machtige, bijna onkwetsbare ‘reuzen’. Hoewel het meestal gaat om groot leed, weten lezers zich in no time te verplaatsen in de hoofdpersonages.
Bij het schrijven houdt Grisham zich nog altijd aan de Tien Geboden voor Spannende Fictie. Een lijstje dat hij ooit uit het tijdschrift Writer’s Digest knipte is nog steeds zijn leidraad voor het schrijven:
Eerste gebod: Begin met actie, geef later pas uitleg.
Tweede gebod: Maak het de hoofdpersoon behoorlijk lastig.
Derde gebod: Verstop de oplossing aan het begin, onthul die pas later.
Vierde gebod: Laat de hoofdpersoon het initiatief nemen.
Vijfde gebod: Zorg dat er voor de hoofdpersoon iets belangrijks op het spel staat.
Zesde gebod: Geef de hoofdpersoon weinig tijd en verkort die nogmaals.
Zevende gebod: Kies het personage naar wat jij kan schrijven en wat hij kan doen.
Achtste gebod: Weet waar je heen wilt voordat je begint.
Negende gebod: Wees geen hemelbestormer: stort je niet op zaken waar betere schrijvers zich niet aan wagen.
Tiende gebod: Schrijf niets wat je niet zelf zou willen lezen.
Met zijn tien geboden in de hand groeide John Grisham uit tot een van de bestverkopende auteurs in de Verenigde Staten. Tussen 1991 en 2005 stond de auteur met 1 of meer titels in de jaarlijkse top 10 van Publishers Weekly, met maar liefst negen nummer 1-posities. John Grisham is, naast Tom Clancy en J.K. Rowling, een van de drie auteurs die een eerste oplage van 2 miljoen exemplaren van een boek verkocht.
Ook in Nederland behoort de Amerikaan al jaren tot de bestverkopende schrijvers. Uitgeverij A.W. Bruna was er vroeg bij en bracht De jury in hetzelfde jaar als de Amerikaanse editie naar de Nederlandse markt. Het succes zou een gelijke tred laten zien. Sinds de invoering van de jaarlijkse Top 100 van CPNB in 1997 telt John Grisham negen top 10-vermeldingen, waarvan twee eerste plaatsen (Het testament, 1999 en De broederschap, 2000). Om het onnavolgbare succes van Grisham te vieren bracht de uitgeverij in 2009 een eenmalige glossy over John Grisham naar de boekhandel in een oplage van tweehonderdduizend exemplaren.
UITSTAPJES
Naast zijn legal thrillers schreef Grisham ook een aantal romans en korte verhalen en in 2006 waagde hij zich zelfs aan een non-fictie verhaal, De gevangene, dit boek dus. Hij schreef het om nog eens duidelijk te maken dat het rechtssysteem in de Verenigde Staten faalt. Grisham is fel tegen de doodstraf en verklaarde zijn standpunt ook in diverse bijdragen voor kranten en tijdschriften. In een interview vertelt hij: ‘Het is een puinhoop. Meer dan honderd mensen die in de dodencel zaten, zijn op deze manier alsnog vrijgesproken. De meeste verdachten krijgen die mogelijkheid niet eens omdat er een tekort is aan pro-Deoadvocaten. Er is veel dat niet klopt.’
Het verhaal van Roy Williamson trof hem zo dat hij geen moment twijfelde en vond dat het opgeschreven moest worden. Maar het lijkt een eenmalig uitstapje naar de werkelijkheid te zijn geweest, want op de vraag of hij meer non-fictieverhalen zal schrijven antwoord de auteur helder: ‘Nee. Non-fictie is te veel werk en ik ben eigenlijk te lui om al het onderzoek te doen.’
Na publicatie van De gevangene trad Grisham toe tot de Raad van Bestuur van The Innocence Project, de organisatie die met behulp van dna-tests al meer dan 200 onschuldig veroordeelden vrij kreeg.
Het boek behoort nog steeds tot zijn persoonlijke favorieten. ‘Er zijn er twee of drie die voor mijn gevoel beter zijn dan de anderen. De jury zal altijd een van de beste boeken blijven die ik heb geschreven omdat ik het schreef zonder deadline. Daarnaast houdt het verhaal van De gevangene me nog steeds bezig omdat het waargebeurd is, en heb ik warme gevoelens bij De erfpachters vanwege het autobiografische aspect.’
YOUNG ADULT
Na het eenmalige uitstapje naar non-fictie schreef Grisham nog twee rechtbankthrillers voordat hij zijn volgende nieuwe project aankondigde: een boekenreeks voor jong volwassenen.
In 2010 verscheen zijn eerste legal thriller voor Young Adults, getiteld De belofte. Hierin maken we kennis met kid lawyer Theodore Boone. In een interview grapte Grisham dat hij Harry Potter naar de kroon wilde steken, omdat híj zijn nummer 1-positie in de bestsellerlijsten had ingepikt.
Een klein jaar later verscheen het tweede boek in de reeks, getiteld De ontvoering. Beide boeken behoren sinds de verschijning tot de bestverkochte jeugdboeken op Amazon.com en kunnen ook in Nederland al rekenen op een schare trouwe fans.
WAT PRIVÉ IS, IS PRIVÉ
Over Grishams privéleven is bijzonder weinig bekend. De bestsellerauteur is erg gesteld op zijn privacy. Met zijn gezin leidt hij een zeer teruggetrokken bestaan en hij beperkt zijn publieke optredens tot een minimum. Ook van recensenten wil hij niet veel hebben.
Grisham: ‘Ik heb geleerd om recensies niet te lezen. Punt. En ik haat recensenten. Allemaal, of misschien allemaal behalve twee of drie. Het leven is veel eenvoudiger als je de recensies en de vervelende mensen die ze schrijven kunt negeren. Critici zouden zinvol werk moeten vinden.’
Zijn geliefde sport, honkbal, keerde hij nooit helemaal de rug toe. Hij schreef en produceerde de baseballfilm Mickey en trad in 2005 toe tot het bestuur van de Little League Foundation, een stichting die ernaar streeft om de toekomst van het jeugdhonkbal in Amerika te waarborgen. Hij financierde het Cove Creek Park, waar zeven honkbalvelden werden aangelegd om buurtkinderen te laten honkballen. Nog steeds vult hij jaarlijks zelf het begrotingstekort aan.
Ook doet de auteur veel liefdadigheidswerk en is hij een gulle gever, hoewel hij daar zelf liever niet over praat. Hij doneerde vijf miljoen dollar aan het Hurricane Recovery Fund na de verwoestende orkaan Katrina in 2005. ‘Normaal gesproken praten we niet over onze giften. Dat is privé, maar in zeldzame omstandigheden zoals deze orkaan hopen we dat onze donatie ook anderen inspireert hetzelfde te doen om onze medeburgers aan de Gulf Coast in Mississippi te helpen,’ aldus een openhartige John Grisham.
DE NIEUWE GRISHAM
25 oktober 2011 is de wereldwijde publicatiedatum van weer een nieuwe Grisham. In Het proces draait het om David Zinc, een jonge advocaat bij het invloedrijke advocatenkantoor Rogan Rothberg. Al werkt hij zich al vijf jaar lang een slag in de rondte, hij heeft nog nooit een rechtszaal vanbinnen gezien. Op een dag, als hij er echt genoeg van heeft, neemt David ontslag en gaat werken bij de kleine firma Finley & Figg.
Oscar Finley en Wally Figg, ook wel senior en junior genoemd, houden zich voornamelijk bezig met verzekeringszaken die voortkomen uit de vele aanrijdingen die zich voordoen op het drukke kruispunt voor hun kantoor. Zaken die zelden voor de rechter komen, omdat de partijen altijd tot een schikking komen. Maar dan klagen senior en junior namens een van hun cliënten een groot farmaceutisch bedrijf aan in een class action-zaak die alles op zijn kop zal zetten. Het lijkt in eerste instantie een zaak waarbij ze rustig op de achtergrond kunnen blijven en alleen maar hoeven af te wachten tot er geschikt zal worden. Dan blijkt dat juist hún zaak wordt aangewezen om voor de rechter te komen. En zo komt David recht tegenover zijn vroegere collega’s van Rogan Rothberg te staan. Een ongelijke strijd tussen een jonge, ooit veelbelovende advocaat en een meedogenloze groep juristen uit een wereld waarin geld belangrijker is dan gerechtigheid...
Het belooft weer een ‘ouderwetse’ Grisham, zoals we hem het beste kennen van Advocaat van de duivel en De straatvechter.
Dit dossier is tevens gepubliceerd in De gevangene (het vierde boek in de Crimezone Collection
Geraadpleegde bronnen:
• Crimezone over thrillers, editie 2006, uitgave Van Holkema & Warendorf
• ‘John Grisham portret’ door Peter Kuijt, april 2007
• John Grisham Magazine, A.W. Bruna uitgevers BV, 2009
• Wikipedia.com
• De website van John Grisham: www.jgrisham.com
• Publishers Weekly
DE GEVANGENE
Op 7 december 1982 wordt de 21-jarige serveerster Debbie Carter in haar appartement vermoord. De politie, die vrijwel geen aanwijzingen heeft, staat onder grote druk om snel de dader of daders te vinden. Een soortgelijke moordzaak die het kleine plaatsje Ada in de staat Oklahoma in rep en roer bracht, is immers nooit opgelost.
Ron Williamson, een aan lager wal geraakte lokale sportheld, is een van de laatsten die Debbie levend hebben gezien. Tenminste, dat beweert een getuige. Williamson wordt gearresteerd, berecht en veroordeeld. Het vonnis: de doodstraf.
En zo komt Williamson terecht in een van de meest mensonterende gevangenissen van de Verenigde Staten: de dodencel van de McAlester-gevangenis. In een kleine cel, diep onder grond, zonder ramen of frisse lucht, vecht Williamson jarenlang een juridische strijd tegen het onrecht dat hem is aangedaan. Zijn veroordeling is het gevolg van een aaneenschakeling van blunders, leugens en valse verklaringen van de kant van justitie en de politie. Want Ron Williamson heeft niets met de moord te maken gehad.
Maar de dag van zijn executie komt steeds dichterbij…
De gevangene van John Grisham is de vierde titel in de Crimezone Collection en vanaf deze week voor € 7,95 verkrijgbaar bij Bruna of op Bruna.nl.
