Dossier Lee Child

Engelse Amerikaan
Lee Child (1954) groeide op in het Engelse plaatsje Coventry dat exact in het geografische midden van Engeland ligt. Omringd door industrie maakte hij pas op zijn twaalfde kennis met een stukje levende natuur in de vorm van een boom. Toch beperkte het besloten industriegebied zijn blikveld niet. Child ontwikkelde een brede interesse en ging rechten studeren. “Ik was in heel veel dingen geïnteresseerd: geschiedenis, politiek, sociologie, taal, economie. Toen ik me ineens realiseerde dat de wet al deze dingen herbergt, was de keuze voor een rechtenstudie de enig logische.” Child begon zijn rechtenstudie niet met de intentie om er ook daadwerkelijk mee te gaan werken. Al gauw ontdekte hij zijn creatieve kant in het universiteitstheater. Dit vertaalde zich uiteindelijk in een 18 jaar durende carrière bij televisiemaatschappij Granada alwaar hij onder hoge druk trailers, commercials en nieuwsverhalen schreef. Na een grootschalige reorganisatie raakte Child in 1995 zijn baan bij de televisie kwijt. In 1998 emigreerde hij met zijn vrouw en dochter naar Amerika.

Gebrek aan talent?
Tot zijn 35e kwam het niet bij Child op om schrijver te worden. Als kind maakte hij al vroeg kennis met het fenomeen boek, maar hij besefte toen nog niet dat er schrijvers voor nodig waren om ze te maken. “Ik wist dat er boeken waren, maar ik had er nog niet echt over nagedacht hoe ze er kwamen…” Dit inzicht ontwikkelde hij later. Zijn ontslag bij de televisie dwong hem om een nieuwe carrière aan te boren. “Ik besloot na de vervelende toestanden bij Granada om eigen baas te worden. Het schrijven van een boek was het enige dat binnen mijn mogelijkheden lag. Eigenlijk wilde ik bij de Beatles. Ik wilde liefde, aandacht en waardering van het publiek (wie niet…). Het probleem was echter dat een podiumcarrière niet voor mij was weggelegd. Ik kan niet zingen, dansen of acteren. Ik functioneerde beter achter de schermen en schrijven is de ultieme backstage job.”

Hanenpoten op de eettafel…
Het is niet zo maar wat om van de ene op de andere dag te besluiten een carrière als auteur te beginnen. Lee Child vond dat het moest kunnen en ging er gelijk goed voor zitten. Als een echte ambachtsman schreef hij gewapend met pen en papier zijn eerste boek Killing Floor (Jachtveld) aan de eettafel. “Ik had geen computer en wilde die pas kopen als ik mijn eerste schrijvershonorarium kreeg.” Toen zijn eerste verhaal half af was, stuurde hij het al door naar een agent (Darley Anderson) omdat hij ervan uitging dat er toch niet binnen drie maanden naar gekeken werd. Meestal is dat ook zo, maar Child had net die ene agent uitgekozen die wel alles gelijk dezelfde dag leest… “Hij mailde me gelijk terug dat het verhaal hem aanstond en dat hij graag de overige pagina's wilde ontvangen. Toen moest ik hem dus bekennen dat ik net begonnen was met het tweede gedeelte. Ik heb als een gek geschreven om hem zo snel mogelijk de rest te kunnen sturen.” Het succes liet niet lang op zich wachten. Voor zijn eerste boek kreeg Child zowel een Anthony als een Barry Award voor de beste eersteling. Dit vertaalde zich in een lucratief contract dat Child verplicht om in ieder geval tot 2006 door te gaan met schrijven. Zijn boeken worden inmiddels in twintig talen uitgegeven.

En de naam is…?
De hoofdpersoon in alle boeken van Child is Jack Reacher, een eigentijdse held die er niet voor terugschikt om het recht in eigen hand te nemen. Deze ex-militair is slim, sterk en brengt menig vrouwenhart op hol. Hij weigert zich te binden, dit geldt voor zowel plaatsen en dingen als voor mensen. Zijn motto is ‘hoop op het beste, maar ga uit van het slechtste'. Een filosofie die Child zelf ook aanhangt. Het plan om van Reacher een serieheld te maken, zat al vanaf het begin in Child's hoofd. “Als lezer was ik zelf altijd op zoek naar seriekarakters. Niets leuker dan genieten van een boek dat onderdeel is van een serie. Je bent altijd verzekerd van nog meer leesplezier met dezelfde hoofdpersoon en kunt met gespannen verwachtingen weer naar de winkel of bibliotheek om het volgende deel te halen.” Hij begon het boek te schrijven in de eerste persoon en had zijn karakter nog geen naam gegeven. Na een pagina of 20 bleek het toch noodzakelijk om dit wel te doen. Toen Child met zijn echtgenote Jane in de supermarkt stond en het zoveelste oude vrouwtje hem vroeg of hij iets wilde pakken op het bovenste schap (“could you reach me that can?”), liet Jane zich ontvallen: “Als dat schrijven van jou niets wordt kun je altijd nog een carrière als ‘reacher' in de supermarkt ambiëren.” De naam Reacher was geboren…

Zo ‘vader' zo ‘zoon'
Bij het vormen van Reachers karakter is Child niet over één nacht ijs gegaan. Hij wilde dat zijn karakter anders dan anderen zou zijn en maakte dan ook bewuste keuzes. “Het is een echte luxe als je een karakter mag creëren omdat je alles zelf mag kiezen. Je kunt ook reageren op alles wat al eens eerder is gedaan. Met dat in mijn achterhoofd wilde ik niet dat Reacher een dronken, alcoholische, ongelukkige en getraumatiseerde held zou worden. Ik wilde niet dat hij een kind had neergeschoten of zijn partner etc. Ik wilde van hem een gewone, normale, ongecompliceerde jongen maken die best wat fouten en scherpe kantjes mocht hebben.” Eigenlijk iemand als Child zelf. Tussen de schrijver en zijn beroemde serieheld zijn wel wat overeenkomsten te ontdekken. De uitmuntende vechterskwaliteiten van Reacher blijken zijn geestelijk vader ook niet vreemd. Hij groeide op in een harde omgeving waar hij zijn mannetje leerde staan. Omdat hij nooit bang was en zich niet snel liet intimideren werd hij al snel ‘bodyguard' van de wat zwakkere zielen. “Ik begon nooit zelf een gevecht, maar was er wel vaak in verwikkeld. Ik brak de nodige botten, richtte schade aan…” Ook nu op latere leeftijd is Child nog steeds niet voor een kleintje vervaard. Tijdens een boektournee in San Francisco probeerde iemand hem te beroven. Niet zo slim… “Ineens was ik weer dat harde straatjochie van bijna 40 jaar geleden. Ik sloeg de man in zijn gezicht en zij dat ‘ie zijn geld aan mij moest geven, anders zou ik zijn arm breken. Een puur instinctieve reactie uit een grijs verleden. Nooit terugdeinzen, nooit angst tonen. Helaas had hij maar vijf dollar bij zich die ik aan de eerste de beste dakloze gaf die ik tegenkwam…”

Er zijn grenzen
Hoewel Child's boeken soms behoorlijk wat ruige vechtscènes bevatten hanteert hij wel een duidelijke grens. Hij vindt niet dat in fictie alles maar moet kunnen.

“Ik vermijd bewust hele platte scènes. Eigenlijk gaan mijn boeken helemaal niet zo ver. Bevriende schrijvers die overdag als politieagent werken, zeggen wel eens tegen me dat ze de realiteit wat moeten afvlakken… De echte feiten zijn helaas altijd erger dan fictie.” Child gebruikt in zijn boeken wel gespierde taal, maar ook hierin gaat hij niet te ver. “Ik gebruik nooit traditionele ‘four-letter-words-‘. Ik heb daar een aantal redenen voor. Allereerst krijg ik het gewoon niet uit mijn pen, het voelt niet prettig. Daarbij is het kenmerkend voor U.S. legerofficieren (waar Reacher er ook één van was) om niet te vloeken. Dat is een soort code. Tot slot gebruiken mensen in het echte leven zo vaak dergelijke woorden dat mijn boeken de 1000 pagina's zouden overschrijden als ik daarin meeging.”

Ruwe bolster
De boeken van Child beginnen zoals de hoofdpersoon is, als een ruwe bolster. “Ik heb een ruw idee van een climax scène waar ik vervolgens mee aan de slag ga. Ik begin gewoon te schrijven en probeer bij het eindpunt te komen.” Research doet Child niet op de conventionele manier. Ook hierin verschilt hij duidelijk van auteurs als bijvoorbeeld Jefferey Deaver. “Ik doe heel weinig research op de traditionele notebook-en-camera manier. Ik stamp er geen dingen in. Eigenlijk is het hele leven van een schrijver één groot onderzoek, zo ook bij mij. Je bent constant bezig met feiten absorberen en smaak en atmosfeer opsnuiven.” Eigenlijk is Child gewoon te ongeduldig om onderzoek te doen. “Ik benader het schrijven van een boek met hetzelfde ongeduld dat mijn lezers hopelijk hebben bij het lezen ervan.” Waar haalt hij dan de weetjes en technische feitje vandaan die wel degelijk in zijn boeken zitten? “Alle interessante stukjes informatie die ik in het dagelijks leven tegenkom (artikelen, televisie etc.), schrijf ik weg op mijn eigen ‘harde schijf'. Daar drijft af en toe weer eens wat van naar boven wat ik gebruik. Maar, mijn kunst om feiten te verzamelen zit niet altijd goed in elkaar. Als ik heel eerlijk ben bestaat mijn research meestal uit het afdalen in mijn kelder om stoffige oude boeken of lang vergeten periodieken op te snorren…”

‘Ieder voordeel heb zijn nadeel'
Qua schrijfstijlkeuze gedraagt Child zich net als Reacher, ongebonden. Zijn eerste boek was geschreven in de ik-vorm. De daarop volgende boeken in de derde persoon en in het laatste boek ‘De Vijand' vertelt hoofdpersoon Reacher zijn verhaal weer zelf aan de lezer. Child doet gewoon waar hij zin in heeft. “Uiteindelijk gaat het erom wat de plot nodig heeft. Is het verhaal er één die een persoonlijke invalshoek nodig heeft of niet? Schrijven in de eerste persoon is erg intiem en uitermate geschikt om een relatie op te bouwen tussen de hoofdpersoon en de lezer. Ik geloof dat het een meer natuurlijke manier van schrijven is. Maar, de derde persoon is veel flexibeler en geeft je veel meer ruimte om met de plot te ‘spelen'. Je kunt de lezer in hoeken laten kijken waar het blikveld van de hoofdpersoon niet komt en je kunt dingen laten zien die de held niet weet. Deze manier van schrijven maakt het makkelijker om spanning op te bouwen. Beide methodes hebben dus hun voor- en nadelen.

Reacher fits all!
Zowel bij mannen als vrouwen in verschillende landen zijn de boeken van Child zeer populair. Child heeft daar zelf wel een filosofie over. “Reacher beantwoordt aan het beeld van de dolende, grootmoedige einzelgänger en het interessante is dat elke cultuur zijn eigen versie heeft van een dergelijke held.” Ook over het succes van Reacher bij vrouwelijke lezers heeft hij een duidelijke mening. “Het spreekt aan dat hij het onrecht rechtzet en dat het ‘goede' altijd zegeviert. Daarbij komt nog dat ze weten dat Reacher geen blijvertje is. Hij is de perfecte kandidaat voor een vluchtige affaire… en daarna pakt hij zijn biezen weer, met dank voor de mooie herinneringen…”

Recalcitrante jongen
Tot 2006 gaat Lee Child in ieder geval door met zijn serie over Jack Reacher. Fans hoeven echter niet te vrezen dat het daarbij blijft. “Als het verhaal dat ik wil vertellen door de ogen van Reacher kan, blijf ik over hem schrijven.” Veel collega-auteurs die serieverhalen schreven, stapten uiteindelijk over op stand alone boeken (bijvoorbeeld Harlan Coben). Child heeft in principe niet de behoefte daar in mee te gaan. “Aangezien Reacher nooit lang op de zelfde plaats verblijft, geen vaste (werk)omgeving of dezelfde mensen om zich heen heeft, kun je mijn boeken eigenlijk als semi-stand alones beschouwen. Als het een regel is dat je als serieschrijver op een gegeven moment overstapt naar op zichzelf staande verhalen, dan is dat voor mij genoeg reden om dat niet te doen. Ik blijf tenslotte een recalcitrante jongen…”

Keep up the spirit Lee!