Dossier Tony Hill

Rolverwisseling
Aan het eind van The Mermaids Singing (De Sirene) vindt een rolverwisseling plaats die hoofdpersoon Tony Hill na weken van intensief speuren fataal lijkt te worden: van jager wordt hij prooi. Vier mannen zijn eerder op wrede wijze verminkt, gemarteld en vermoord en hij lijkt nummer vijf te worden. Aan handen en voeten gekneveld hangt hij naakt aan het plafond van de kelder waar ook de andere gruwelijkheden hebben plaatsgevonden, terwijl zijn belager nog één keer zijn messen slijpt. Dan, op het allerlaatst, valt de politie het huis binnen en vindt de moordenaar én Tony Hill, in een positie die op z’n zachtst behoorlijk gênant genoemd kan worden. ‘Godallemachtig,’ verzucht John Brandon, de commissaris die het onderzoek heeft geleid. Tony daarentegen reageert verrassend nuchter: ‘Jullie hebben wel de tijd genomen.’ Maar dan verliest hij het bewustzijn; dat weer wel.
The Mermaids Singing, dat in 1995 in het Nederlands onder de titel De sirene werd uitgebracht, is de eerste thriller waarin gerechtelijk psycholoog Tony Hill de hoofdrol speelt; een rol die hij overigens regelmatig moet delen met politie-inspecteur Carol Jordan. Hij is de derde seriespeurder in het werk van Val McDermid, die ook klassieke whodunnits rond het personage Lindsay Gordon en detectives met hoofdpersoon Kate Branningan geschreven heeft en daarnaast nog een aantal zeer succesvolle stand alone- thrillers op haar naam heeft staan.

Doden vertellen verhalen
In The Mermaids Singing is Tony 34 jaar oud. Hij is geboren in Halifax, heeft in London gestudeerd en is gepromoveerd in Oxford. Tot voor kort werkte hij als hoofd van de afdeling klinische psychologie in het Blamires Hospitaal, een maximaal beveiligde psychiatrische kliniek die de gevaarlijkste geestelijk gestoorde misdadigers van het land huisvest. Sinds een jaar geeft hij in opdracht van de overheid leiding aan een team dat een haalbaarheidsstudie doet die moet leiden tot het opzetten van een taakeenheid voor het profileren van misdadigers in de geest van de FBI-eenheid die optreedt in The Silence of the Lambs, de zogenaamde Nationale Taakeenheid Misdadigersprofilering. Hij heeft inmiddels een tussenrapport geschreven en dat zo overtuigend gedaan, dat het ministerie daadwerkelijk van plan is deze taakeenheid op te zetten. Het wachten is alleen nog op zijn eindrapport.
Tony beseft dat daarmee zijn werk nog lang niet klaar is. Het ministerie overtuigen is niet zo moeilijk; daar zitten mensen met dezelfde achtergrond als hij. Politiefunctionarissen zijn van een ander kaliber; meer down-to-earth, sceptischer vooral en daarom is hij bezig met een PR-offensief dat tot doel heeft de mensen met wie hij straks zal moeten samenwerken, van het nut van profiling te overtuigen. ‘Profielschetsers vangen geen misdadigers. Dat doet de politie,’ houdt hij zijn gehoor van hogere politiemensen en ambtenaren tijdens de ‘Williams Lezing over Moord’ (beschouwd als een van de Hoogste Kunsten), voor. ‘Maar soms zien wij profielschetsers de dingen anders. En een frisse aanpak kan een beslissend verschil maken. Doden vertellen verhalen, en de verhalen die ze profielschetsers vertellen zijn anders dan de verhalen die ze politiemensen vertellen.’ Veel enthousiasme bespeurt hij echter niet. Daarom besluit hij zijn betoog in een wat steviger toonzetting: ‘Dames en heren, deze revolutionaire ontwikkeling in de misdaadbestrijding gaat door. U hebt een jaar om ervoor te zorgen dat het op een manier gebeurt die u bevalt. Mijn team en ik staan open voor suggesties. We staan allemaal aan dezelfde kant. We willen weten wat u denkt want we willen dat het gaat werken. We willen gewelddadige seriemisdadigers achter de tralies hebben, net zoals u dat wilt. Ik denk dat u onze hulp kunt gebruiken. Ik weet dat we die van u kunnen gebruiken.’ Niet meer dan een mager applaus is zijn beloning. Tony Hill heeft inderdaad nog een lange weg te gaan.

Smakelijke hap
In meer dan één opzicht is Hill een echte wetenschapper. Hij heeft de reputatie intelligent te zijn en ziet eruit als een verstrooide professor. Hij kan zozeer in zijn werk opgaan dat hij de meest elementaire dingen, zoals ontbijten, totaal vergeet. Desondanks komt hij op zijn omgeving zelfverzekerd over en Carol Jordan is al snel meer dan gemiddeld geïnteresseerd. Anders kunnen haar gedetailleerde observaties moeilijk worden uitgelegd. ‘Ongeveer een meter zeventig, slank, goede schouders, smalle heupen, benen en romp in proportie, kort donker haar, scheiding opzij, donkere ogen, waarschijnlijk blauw, schaduw onder de ogen, lichte huid, normale neus, brede mond, lippen onder voller dan boven. Gevoel voor kleding wat minder, helaas. Het was nog meer uit de mode dan dat van Brandon, maar het was niet versleten. Conclusie: dit was een man die zijn werk niet in pak deed. Daarbij hield hij er niet van om geld over de balk te smijten, dus zou het pak meemoeten tot het uit elkaar viel. Tweede conclusie: er was waarschijnlijk geen sprake van een huwelijk of vaste relatie. Elke vrouw met een partner die af en toe een pak moest dragen, zou hem hebben overgehaald een tijdloze klassieke stijl te kiezen, zodat hij er niet vijf jaar na aankoop absurd uit zou zien.’ Het is duidelijk: Carol ziet Tony wel zitten. ‘Deze man was anders dan elke andere ambtenaar van het ministerie die ze ooit had ontmoet. Hij had niet alleen gevoel voor humor, maar durfde ook nog zijn mond open te trekken. En van dichtbij viel hij beslist in de categorie die haar vriendin Lucy omschreef als “een smakelijke hap”.’ Toch zal het nog even duren voordat zij zichzelf durft toe te geven dat zij verliefd is; daarvoor zijn haar gevoelens nog teveel beschadigd. Drie jaar geleden is zij van London naar Bradfield verhuisd en dat had haar relatie met haar vriend Rob niet overleefd. Voor hem bleek ze simpelweg niet interessant genoeg om regelmatig de reis naar ‘het ijzige noorden’ te maken. Hij kon zijn pleziertjes ook dichterbij krijgen.


Seksueel invalide
Overigens is het goed hier te vermelden dat de stad Bradfield, die dus blijkbaar ergens in het noorden van Engeland is gesitueerd, op geen enkele kaart terug te vinden is; ze bestaat alleen in de Tony Hill thrillers van Val McDermid. Dat geldt evenzeer voor de psychiatrische kliniek waar Tony heeft gewerkt.
Omgekeerd is ook Tony niet ongevoelig voor Carol. Hij vindt haar interessant en aantrekkelijk, maar dat schrikt hem af zodra hij het constateert. ‘[-] hij was al ver voorbij het punt waarop hij zichzelf zou toestaan om te vallen voor een vrouw als Carol Jordan.’ De meest onschuldige flirt bezorgt hem al buikpijn en zorgt ervoor ‘dat iets in hem zich afsloot’. Diep van binnen weet hij best hoe dat komt. Zelfs de geringste gevoelens voor een vrouw zouden hem kunnen leiden naar ‘een plaats [-] waar hij de zaak niet meer onder controle had, waar vernedering op de loer lag’.
The Mermaids Singing is de enige Tony Hill thriller waarin de moeizame verhouding van de hoofdpersoon tot het andere geslacht, tot de wereld als geheel eigenlijk, uitvoerig wordt belicht. Tony blijkt seksueel en emotioneel invalide te zijn.

Verschuiler
Zijn problemen wortelen, hoe kan het anders, in zijn jeugd. Als kind was hij een minkukel; de kleinste jongen in de straat en in de klas en daardoor haast automatisch het mikpunt van allerlei pesterijen. De enige manier om de terreur van de pestkoppen te overleven, was trainen in zelfbeheersing. ‘Laat nooit zien dat je pijn hebt, dat moedigt ze alleen maar aan. Laat nooit zien dat ze je geraakt hebben, dat onthult alleen maar je zwakke plekken. Leer de woordenschat, leer de lichaamstaal, maak je de houding eigen. Meng de hele handel door elkaar en wat krijg je? Je krijgt een man die niet het geringste idee heeft wie hij is. Je hebt een volleerde acteur, een bedrieger die als een kameleon de kleur van de omgeving kan aannemen.’
Het zijn harde woorden, maar ze geven een even genadeloze als treffende karakteristiek van het personage Tony Hill. Hij is een verschuiler geworden die er uitstekend in slaagt door te gaan voor een menselijk wezen.


Harde moeder
De enige die hij niet voor de gek kon houden, was zijn moeder. Al in The Mermaids Singing valt te lezen dat zij hem zijn hele leven met nauwverholen minachting heeft behandeld. Volgens haar was het zijn schuld dat zijn vader hen had verlaten ‘en was dat ook geen wonder.’
Tony’s moeder krijgt voor het eerst een prominente rol in Beneath the Bleeding, dat bij ons onder de titel De wrede hand verscheen (2008). Ze wordt geportretteerd als een harde, gevoelloze vrouw, die zich niet meer kan voorstellen waarom ze ooit het advies van haar moeder verworpen heeft haar kind te laten adopteren. Ook die moeder, Tony’s grootmoeder dus, is bepaald geen toonbeeld van warme genegenheid. Terwijl haar dochter zich na haar bevalling aan het opbouwen van een commerciële carrière wijdde, had zij de zorg voor de kleine Tony op zich genomen, maar alleen omdat het haar een aantrekkelijke vergoeding opleverde. Vanessa, Tony’s moeder, wist uit ondervinding aan welk regime zij haar zoon blootstelde.
Het is dus geen wonder dat Tony zich de genegenheid van zijn grootmoeder vooral als egocentrisch – hoewel oprecht – herinnert, ‘meer gericht op haar dan op zijn behoeften.’ Die zelfzuchtige bejegening heeft niet alleen zijn persoonlijkheid op een beslissende manier beïnvloed, maar ook zijn amoureuze avonturen tot welhaast onvermijdelijke mislukkingen gemaakt. Steeds koos hij de verkeerde. De vrouwen met wie hij in het verleden iets heeft gehad, waren in emotioneel opzicht dubbelgangers van zijn grootmoeder gebleken: egocentrische krengen die hem uiteindelijk disfunctioneel hadden gemaakt. ‘Wees eerlijk schat,’ had zijn laatste verovering, de filosofiedocente Patricia, tegen hem gezegd, ‘je hersenen mogen dan van doctorsformaat zijn, maar met dat neuken van je zit je nog niet eens op mavo-niveau.’ Daarna had hij zich niet meer op het liefdespad gewaagd.

Tragische held
Tony Hill is het toonbeeld van de tragische held en dat maakt hem zo sympathiek; voor mij in ieder geval wel. Hij mag dan een verschuiler zijn; hij is ook een overlever. Hoeveel tegenslag of tegenwerking hij ook ondervindt, hij blijft altijd in zichzelf geloven. En uiteindelijk heeft hij het ook bij het rechte eind, hoewel het lot hem in sommige situaties toch wel een stevig handje helpt.
Of het tussen hem en Carol Jordan ooit wat wordt, mag je betwijfelen. Sterker nog, Val McDermid zou ernstig tegen de regels van het genre zondigen als zij het nog zo ver liet komen. Want Tony Hill behoort een terugtrekkende beweging te maken zodra Carol Jordan te dichtbij komt. Anders is hij Tony Hill niet meer.