Dreamsongs: A RRetrospective #5

Hybrids and Horrors
Zoals de titel al doet vermoeden laat Martin ons in dit vijfde deel zijn horrorverhalen zien. Hij geeft echter ook eigenlijk meteen toe dat hij vaak mengsels van horror en een ander genre schrijft. Zo is zijn derde roman Fevre Dream een mix van horror en historisch en bevat zijn vierde, The Armageddon Rag, naast horror nog een paar andere genres. In dit deel van Dreamsongs neemt hij zes verhalen op waarvan er drie eigenlijk mengsels van sciencefiction en horror zijn.

Net als in de vorige essays gaat Martin in de inleiding uitgebreid in op zijn invloeden. Hij beschrijft hoe hij horror als zodanig, in zijn jeugd eigenlijk niet als genre kende maar veel verhalen over monsters las en er misschien nog wel meer via televisie en comics tot zich nam. Pas toen hij kennis maakte met het werk van H.P. Lovecraft veranderde dat. Wat betreft horror noemt Martin hem als de belangrijkste inspiratie voor zijn werk.

Martin gaat ook in op de vraag of horror, dat toch vaak iets bovennatuurlijks over zich heeft, wel samen kan gaan met sciencefiction. De puristen in het sciencefictiongenre schijnen te denken van niet. Martin is van mening dat het onzin is en bewijst wat mij betreft zijn gelijk in de verhalen die in dit deel zijn opgenomen.

Zijn horror is vaak niet zo zeer eng maar roept een gevoel van walging en afgrijzen op. Het gaat vaak over mensen die om begrijpelijke redenen de meest gruwelijke dingen doen. Martin jaagt ons angst aan met waartoe we zelf in staat zijn in plaats van zijn toevlucht te nemen tot monsters. Uiteindelijk krijg ik daar persoonlijk meer de kriebels van dan van Cthulhu of Dracula.

Meathouse Man (Orbit 18, Damon Knight (red.) Harper & Row 1976)
Meathouse Man is onderdeel van een serie waar Martin zowaar meerdere delen in heeft geschreven. In totaal zijn er drie. De andere twee, Override (1973) en Nobody Leaves New Pittsburg (1976), hebben Dreamsongs niet gehaald. Uiteraard is de serie niet compleet. Martin was ooit van plan om een bundel van deze verhalen uit te brengen genaamd Songs the Dead Men Sing. Daar is het nooit van gekomen dus is die titel uiteindelijk voor een andere bundel gebruikt. Deze bundel verscheen in 1983 en bevat van deze drie verhalen alleen Meathouse Man.

Martin noemt dit zelf zijn ‘Corpse Handler stories’. De verhalen gaan over een toekomst waarin het zware werk gedaan wordt door lichamen waarvan de hersenen zijn verwijderd en vervangen door een apparaat dat het mogelijk maakt de lichamen op afstand te besturen. Een getalenteerde ‘handler’ kan op deze manier wel acht lichamen aan het werk houden.

Targer is een jonge man die goed is in het besturen van lijken. Hij werkt op een planeet waar hij ingezet wordt in de mijnbouw. Het is hard werken met weinig afleiding. Een van de enige vormen vermaak, als je het zo mag noemen, is het lokale bordeel waar hij door zijn collega’s mee naartoe gesleept wordt om zijn maagdelijkheid te verliezen. Targer wil meer in zijn leven dan werk en goedkope seks. Hij is op zoek naar ware liefde. Het is een zoektocht die zijn hart zal breken.

Een gebroken hart en een eenzame hoofdpersoon. Ingrediënten die we in veel van Martins verhalen uit deze periode tegenkomen. Het verhaal bevat de meest weerzinwekkende beschrijving van de daad die ik ooit heb gelezen. In eerste instantie lijkt de hoofdpersoon zich daarvan af te keren maar als hij teleurgesteld wordt in de liefde keert hij zich af van zijn menselijkheid en verandert hij in een monster. Toch krijgt Martin het voor elkaar om je enigszins mee te laten voelen met de hoofdpersoon. Hoeveel dubieuze beslissingen hij ook neemt, je blijft hem toch ook een beetje zielig vinden. Dat is de kracht van dit verhaal.

Remembering Melody (Twilight Zone Magazine april 1981)
Remembering Melody is een verhaal zonder duidelijke invloeden van andere genres. Martin schreef het na het lezen van een aantal verhalen van Lisa Tuttle, die destijds veel horror schreef. De beoogde markt was de herenmagazines die doorgaans beter betaalde dan de bladen waar Martin normaal in publiceerde. Daar raakte hij het echter niet kwijt en dus verscheen het in Twilight Zone magazine. Het verhaal is tweemaal bewerkt voor televisie. Eerst als een studentenfilm, later nogmaals voor de HBO-serie The Hitchhiker.

Het verhaal gaat over vier vrienden, twee mannen en twee vrouwen, die in hun studententijd een huis delen. Ze vormen een hechte band met elkaar en beloven elkaar, ook na hun studententijd, te helpen als een van hen in de problemen komt. Na hun studententijd bouwen drie van de vier hun eigen carrière op. De vierde, Melody, een mislukte kunstenares, belandt echter in een leven van foute vriendjes, verslavingen en werkloosheid en doet veelvuldig een beroep op de anderen. Ze maken zich los van haar als blijkt dat ze niet te helpen is. Na een stilte van enkele jaren neemt ze echter toch weer contact op met een van de vier. Zijn leven verandert in rap tempo in een puinhoop als ze bij hem voor de deur staat.

De consequenties van een lichtzinnige belofte die later gebroken wordt. Daar gaat het verhaal eigenlijk over. Het is een erg triest stuk. Je voelt al vrij snel dat het niet goed kan aflopen en dat gebeurt dan ook niet. Het is qua vorm en uitvoering echt een klassiek horrorverhaal en daarom misschien een tikkeltje voorspelbaar. Ik vind het zelf de minste van de zes verhalen in deze versie maar het is inderdaad wel een mooie basis voor een aflevering van een televisieserie. Martin zou een paar jaar later de overstap naar Hollywood maken. Als je naar zijn verhalen uit begin jaren ’80 kijkt, was dat nog niet zo’n gekke gedachte.

Sandkings (Omni augustus 1979)
Sandkings is zonder twijfel het meest bekende verhaal van Martin totdat hij aan A Song of Ice and Fire begon. Hij won er zowel de Hugo als de Nebula Award in de categorie novelette mee. Er is een stripversie van gemaakt, bewerkt voor de televisie serie Outer Limits en het is op de hak genomen in The Simpsons, South Park en Futurama. Het is in tig bloemlezingen opgenomen en heeft de titel geschonken aan een bundel die Martin in 1981 uit bracht. Het is, met andere woorden, een mijlpaal in zijn carrière. Was A Song of Ice and Fire niet uit Martins pen gevloeid, dan was dit verhaal het hoogtepunt van zijn loopbaan geweest. Het verhaal was ook bedoeld als een eerste deel in een serie maar, je raadt het al, die is verder nooit van de grond gekomen.

Sandkings speelt op de planeet Baldur, een van Martins duizend werelden. Het is dus ook weer een hybride verhaal. De hoofdpersoon is de playboy Simon Kress die er een gewoonte van heeft gemaakt om exotische en bij voorkeur gevaarlijke dieren te houden. Het is voor hem een statussymbool. Hij geeft niets om de dieren zelf, alleen om de reactie van zijn vriendenkring. Als hij terug komt van een uitgelopen zakenreis zijn de meeste van zijn huisdieren echter verhongerd. Het wordt tijd om naar wat nieuws uit te kijken. In de winkel van Wo en Shade vindt hij precies wat hij zoekt.

Sandkings zijn insect-achtige wezens die over een rudimentair soort intelligentie beschikken. Ze aanbidden hun eigenaars als een god. Iets wat de ijdele Kress wel aanstaat. Hij gedraagt zich als een god, maar goden creëren vaak naar hun eigen evenbeeld. Iets waar Kress niet bij stil lijkt te staan. Het verhaal heeft het een en ander gemeen met de verhalen over Haviland Tuf, die in het volgende deel aan bod zal komen. Kress begrijpt de levenscyclus van zijn nieuwe huisdieren niet, is niet geïnteresseerd in de juiste verzorging en is er niet vies van om, als de Sandkings zich niet op de door hem gewenste manier gedragen, ze uit te hongeren tot ze het wel doen. Hij is, kort samengevat, een egoïstische klootzak en dat komt hem duur te staan.

De manier waarop Martin de situatie in het huis van Kress uit de hand laat lopen is sterk beschreven. Je voelt uiteraard de ramp aankomen maar hoe Kress precies op zijn nummer gezet gaat worden blijft tot op het juiste moment in het verhaal onduidelijk. Martin gebruikt de insect-achtige ecologie van de Sandkings om de lezer kippenvel te bezorgen maar uiteindelijk is het Kress die echt eng is.

Nightflyers (Analog April 1980)
Ook Nightflyers is een verhaal uit Martins duizend werelden. Het is een van de langste verhalen in Dreamsongs en er bestaan twee versies van. De eerste versie is gepubliceerd in Analog. Later heeft Martin het verhaal herschreven en uitgebreid. De lange versie verscheen in 1981 in Binary Star No. 5, een poging van uitgever Dell om het succes van de Ace Doubles nieuw leven in te blazen. De andere helft bestaat uit een verhaal van Vernor Vinge getiteld True Names. Martin geeft zelf de voorkeur aan de lange versie dus die is in Dreamsongs opgenomen.

Van Nightflyers is in 1987 een film gemaakt met Catherine Mary Stewart, Michael Praed, James Avery en John Standing in de hoofdrollen. De regie was in handen van Robert Collector, die het eindresultaat echter zo bedroevend vond dat hij zijn naam er niet aan wilde verbinden. De film is dan ook genadeloos geflopt. Het viel niet mee om hem te vinden maar ik heb er toch even naar gekeken als voorbereiding op dit stuk en het is inderdaad niet om aan te zien. Ik zou zeggen bespaar je de moeite van het zoeken en beperk je tot de novelle. Die is gelukkig van een heel andere orde.

Al vele millennia lang bewegen de mysterieuze Volcryn zich langzaam door de Melkweg. Ze trekken van de kern naar de rand en passeren daarbij talloze culturen zonder er ooit contact mee te maken. Op de planeet Avalon heeft een wetenschappers de verschillende legenden naast elkaar gelegd. Hij is ervan overtuigd dat ze wijzen op een echt bestaand fenomeen. Hij zet een expeditie op poten om te proberen contact te leggen. Hij huurt de Nightflyer in om ze naar de locatie te brengen waar de Volcryn zich zouden moeten bevinden. Het blijkt een vreemd schip met een bemanning van slechts één man die zich alleen in holografische vorm aan de passagiers toont. Langzamerhand beginnen de passagiers zich steeds ongemakkelijker te voelen op het schip.

Ruimteschepen hebben altijd iets van een val over zich. De passagiers zijn compleet afhankelijk van het schip, omringd door het dodelijke vacuüm van de ruimte. Het kan een beklemmende, claustrofobische omgeving zijn en sciencefictionschrijvers maken daar maar wat graag gebruik van. In dit verhaal richt de verdachtmaking zich in eerste instantie op de kapitein. Bestaat hij nu werkelijk of is de Nightflyer een spookschip? Hij probeert hen gerust te stellen maar met name de telepaat in het gezelschap kan het gevoel van dreiging niet van zich afschudden.

Het verhaal beweegt heen en weer tussen paniek en rationaliseren van de vreemde gebeurtenissen op het schip. De golven van paniek werden echter steeds hoger en de dreiging valt op een gegeven moment niet meer te negeren. De karakters zijn allemaal mensen die vertrouwen op hun eigen verstand en allemaal anders omgaan met de situatie. Hierdoor wordt de chaos die op het schip ontstaat nog vergroot. De Nightflyer is niet zo griezelig als de Discovery One, bestuurd door de legendarische doorgedraaide computer HAL9000 uit 2001: A Space Oddesey. Dat boek blijft toch wel het meest sprekende voorbeeld van een krankzinnig ruimteschip. Martin komt echter wel dicht in de buurt. Misschien leunt het plot iets te veel op telepathie om de echte fans van harde sciencefiction te overtuigen. Zelf vind ik het een erg geslaagde mix van horror en sciencefiction.

The Monkey Treatment (The Magazine of Fantasy and Science Fiction Juli 1983)
Dit verhaal is weer onversneden horror. Eigenlijk is de titel een woordspeling. De uitdrukking ‘to have a monkey on your back’ kan verschillende dingen betekenen. Eén betekenis is dat je verslaafd ben (aan heroïne of andere drugs), een andere dat je een groot ongemak met je meetorst. Beide betekenissen zijn van toepassing op de hoofdpersoon in het verhaal.

Kenny Dorchester is al zijn hele leven zwaarlijvig. Hij is daar niet blij mee maar aan de andere kant is hij ook een groot liefhebber van eten en dat zorgt er voor dat hij blijft groeien. Op een gegeven moment bereikt hij het formidabele gewicht van 367 pond (zo’n 165 kilo). Kenny probeert geregeld af te vallen maar meestal stranden deze pogingen snel weer. Als hij echter een van de deelnemers uit een afslankprogramma dat hij ooit gevolgd heeft tegenkomt, besluit hij toch om het nog een keer te proberen. Zijn lotgenoot is enorm afgevallen met een behandeling die hij ‘the monkey treatment’ noemt. Kenny vind het maar een vreemde bedoeling maar gaat toch eens even kijken op het adres waar de leverancier zou zitten. Voor hij het weet heeft hij letterlijk een aap op zijn schouder die hem het eten praktisch onmogelijk maakt.

The Monkey Treatment is qua taalgebruik een nogal ongenuanceerd verhaal. Het is geschreven in de derde persoon en we zien de gebeurtenissen volledig door de ogen van Kenny. Hij is ongelukkig met zijn formaat en ziet het als de reden dat hij in de liefde niet bepaald gelukkig is. Hij associeert dik duidelijk met lelijk, afstotelijk en vies en drukt zich daarover in niet mis te verstane termen uit. Dat maakt dit verhaal in een samenleving waarin overgewicht epidemisch is, potentieel kwetsend voor een grote groep lezers.

Het is in dit verhaal belangrijk om de inzichten van het karakter en de mening van de auteur te scheiden. Martin, die inmiddels zelf bepaald geen maatje 36 meer heeft, probeert de psyche van zijn karakter bloot te leggen en zijn motivatie duidelijk te maken. Het is een vrij onhandige poging geworden, zeker als je het vergelijkt met wat Martin in andere verhalen doet. Op dit punt in zijn carrière zou hij beter moeten kunnen.

Daar staat tegenover dat het idee achter het verhaal wel geniaal is. Het is eigenlijk meer absurdistisch dan horror. Kenny is uiteraard de enige die zijn aap kan zien en de weegschaal blijft 367 aanwijzen ondanks dat Kenny zichtbaar gewicht verliest. Kenny moet zijn aap koste wat kost kwijt voordat er niets meer van hem over is. Een verhaal met twee gezichten dus. Het is misschien iets beter dan Remembering Melody maar zeker niet het sterkste dat Martin aan horror geschreven heeft.

The Pear-Shaped Man (Omni oktober 1987)
Net als The Monkey Treatment is The Pear-Shaped Man een verhaal dat wat surreëel overkomt op de lezer. Martin geeft aan dat hij bij het schrijven van beide verhalen geïnspireerd is door de Brits-Amerikaanse schrijver Gerand Kersh, van wie ik voordat ik Dreamsongs las nog nooit gehoord had. Zijn werk is wat in de vergetelheid geraakt na zijn dood in 1968. Sinds de komst van het e-boek is het weer beperkt verkrijgbaar maar in fysieke vorm is het aanbod minimaal.

Het verhaal gaat over een jonge vrouw die een nieuw appartement betrekt. In hetzelfde gebouw woont de Pear-Shaped Man. Een figuur waar niemand veel vanaf weet, die altijd thuis schijnt te zijn, sociaal onbeholpen is en afstotelijk overkomt. De vrouw raakt steeds meer geobsedeerd door hem en hij lijkt ook iets van haar te willen.

The Pear-Shaped Man is een verontrustend verhaal. De man komt griezelig over zonder dat we hem ooit echt iets zien doen. Hij is merkwaardig, gedraagt zich vreemd en is duidelijk eenzaam. Eigenlijk het soort persoon waar je met een boog om heen loopt. Dat ongemakkelijke gevoel weet Martin heel goed op te roepen. De Pear-Shaped Man wordt beschreven als lichamelijk afstotelijk, iets wat het verhaal duidelijk gemeen heeft met The Monkey Treatment. De ontknoping is voor sommige lezers mogelijk wat vreemd. Ik vond het zelf niet helemaal bevredigend maar eigenlijk lees je dit verhaal ook niet echt voor het plot. De sfeer van angst en walging die Martin op weet te roepen is waar het verhaal op drijft.

In het volgende deel van de serie neemt Martin ons mee naar het schip van de ecologische ingenieur Haviland Tuf. We zijn dan inmiddels in het midden van de jaren ’80 aangekomen. Een tijd waarin Martins carrière zich op een dieptepunt bevindt. Hoe hij kans heeft gezien zijn loopbaan bijna om zeep te helpen komt volgende week ook aan de orde. 

Lees de eerdere delen van Rob Webers Dreamsongs-reeks:
Dreamsongs: A RRetrospective #1 - een introductie
Dreamsongs: A RRetrospective #2 - de jaren 1970 en 1972
Dreamsongs: A RRetrospective #3 - Martins 'future history-verhalen
Dreamsongs: A RRetrospective #4 - Martins vroege fantasy