Dreamsongs: A RRetrospective #9

The Heart in Conflict
Het laatste deel van de bundel is meteen ook het langste. The Heart in Conflict bevat zes verhalen die bij elkaar zo’n 300 pagina’s in beslag nemen. Martin toont ons in dit deel een aantal verhalen die in de andere delen ingevoegd konden worden. De meesten zijn geschreven in de jaren ’80, in de periode dat Martin in Hollywood werkte. Een verhaal is een paar jaar eerder geschreven, in de periode dat Martin zich volledig aan het schrijven van romans wijdde. Het meest recente verhaal stamt uit 1998.

De titel van dit deel van Dreamsongs verwijst naar een speech van nobelprijswinnaar voor de literatuur William Faulkner. Toen hij in 1950 de prijs die hij het jaar daarvoor had gewonnen op kwam halen zei hij:

Because of this, the young man or woman writing today has forgotten the problems of the human heart in conflict with itself which alone can make good writing because only that is worth writing about, worth the agony and the sweat.

De hele tekst van de speech is voor de liefhebbers online te vinden. Het komt op mij een beetje over als een de-jeugd-van-tegenwoordig verhaal. Blijkbaar deugde die in 1950 ook al niet. Deze uitspraak van Faulkner wordt vaak aangehaald, onder andere ook in het genre versus literatuur-debat dat eens in de zoveel tijd opsteekt.

Martin zelf ziet het ook een beetje in dat licht. Hij gaat in zijn inleidende essay uitgebreid in op de zin en onzin van genres en de ontwikkeling die sciencefiction in de jaren ’70 doormaakte. In 1971, rond de tijd dat Martin zijn eerste verhalen verkocht, overleed de schrijver en redacteur John. W. Campbell. Een buitengewoon invloedrijke man die een buitengewoon beperkte visie had op wat sciencefiction was. Volgens hem draaide een sciencefictionverhaal om wetenschap en techniek, de karaktes waren daaraan ondergeschikt en altijd mannelijk, blank en competent. Voortplanting moet via parthenogenese zijn gegaan want aan seks deden ze niet en vloeken evenmin.

Campbells visie domineerde in de jaren ’50 maar in de jaren ’60 kwam de zogenaamde New Wave op en verschenen er meer verhalen die zich richtten op politiek en sociale wetenschappen. Literair werd er in deze verhalen ook meer geëxperimenteerd. Die ontwikkeling ging uiteraard niet zonder slag of stoot. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het Sad Puppy-verhaal dat momenteel de Hugo Awards teistert, er een achterhoedegevecht van is.

Martin schreef zelf destijds geen al te harde sciencefiction. Veel van zijn verhalen verschenen echter in het tijdschrift Analog, dat, tot zijn dood, onder redactie had gestaan van Campbell en een reputatie had op het gebied van harde sciencefiction. Martin kreeg dus regelmatig kritiek, van lezers en redacteuren, dat zijn verhaal in elke andere setting ook had gewerkt en dus geen echte sciencefiction was. Dat, zegt Martin in zijn essay, is onzin. Alle verhalen op een bepaalde manier zijn eender, het gaat niet om het decor maar het conflict in het verhaal. Het conflict, de motivatie van de karakters en de weerstand die zij ondervinden is de sleutel tot Martins werk. Hoe creatief zijn werelden ook mogen zijn, zonder de nadruk op karakters in zijn verhalen, had hij het nooit zo ver geschopt.

Under Siege (Omni, oktober 1985)
In het eerste deel van deze serie kwamen we het verhaal The Fortress tegen dat Martin in zijn studententijd schreef. Dat verhaal verkocht hij nooit. Uiteindelijk herschreef hij het volledig en noemde het resultaat Under Siege. Eigenlijk is er nauwelijks wat over van het origineel. Martin maakt er een tijdreisverhaal van. Een groep wanhopige overlevenden van een nucleaire oorlog probeert om via het manipuleren van historische gebeurtenissen het ontstaan van de Sovjet-Unie te voorkomen. De belegering van Sveaborg zou best eens zo’n keerpunt kunnen zijn.

Je kunt aan dit verhaal duidelijk zien dat Martin in de zeventien jaar die tussen de twee versies zitten, het een en ander heeft bijgeleerd. Zijn taalbeheersing is duidelijk vooruitgegaan en ook is de spanningsboog in het verhaal stukken beter. Ik ben over het algemeen niet zo’n fan van verhalen waarin reizen door de tijd een rol speelt. Over de paradoxen waartegen je in dat soort verhalen aanloopt kan ik me over het algemeen niet makkelijk heen zetten. Dit verhaal kan ik echter wel waarderen, juist omdat Martin de verandering van de tijdlijn in dit verhaal een sleutelrol speelt.

The Skin Trade (Night Visions 5, Douglas E. Winter (red), Dark Harvest 1988)
The Skin Trade is zonder twijfel een van de sterkste verhalen in Dreamsongs. Martin schreef het voor een bundel horrorverhalen die hij met Stephen King en Dan Simmons zou gaan vullen. Ieder van hen zou drie korte verhalen aanleveren. Martin was druk met zijn werk als screenwriter en haalde de deadline niet. Ook had hij moeite om met drie verhalen van de juiste lengte op de proppen te komen. Uiteindelijk stelde hij de redacteur voor om een novelle te schrijven in plaats van drie korte verhalen en dat is The Skin Trade geworden. Het was uiteraard ook weer bedoeld als eerste deel in een serie. Later probeerde Martin er een televisieserie van te maken maar dat mislukte. Hij verkocht uiteindelijk de filmrechten en er gaan al jaren geruchten dat er een film in de maak is. Vooralsnog is daar niets van terecht gekomen. Jammer, het zou denk ik een goede horrorfilm kunnen worden.

Als een vriendin van incassobureau-eigenaar Willie op gruwelijke wijze wordt vermoord, schakelt hij privédetective Randi in om er achter te komen wat er gebeurd is. Langzamerhand wordt het verband met een aantal gruwelijke moorden bijna twintig jaar geleden duidelijk. Willie, Randi en de stad waarin ze leven hebben zo hun geheimen en als de waarheid aan het licht komt, kan dat alleen maar tot nog meer bloedvergieten leiden.

Martin werkt in het verhaal prachtig de sfeer van een industriestadje in verval op. Het gezag van de invloedrijke families van de streek is tanende maar toch zijn er nog mensen die krampachtig vast houden aan die manier van leven. Het verhaal weet de spanning heel goed op te bouwen en bevat veel van de elementen die horror echt beklemmend kunnen maken. Je voelt de aftakeling, de corruptie en, op de achtergrond, de waanzin in het verhaal steeds sterker worden. De World Fantasy Award die Martin er voor kreeg is wat mij betreft meer dan verdiend.

Unsound Variations (Amazing Science Fiction Stories, januari 1982)
In de jaren ’70 organiseerde Martin enige tijd schaaktoernooien en de ervaringen die hij daar opdeed zijn de basis voor dit verhaal. Martin gaf aan ooit van plan te zijn geweest om een bloemlezing met verhalen waarin schaken een rol speelde samen te stellen. Fred Saberhagen, bekend van zijn Berserker-verhalen, was hem echter voor en dus verscheen Unsound Variations, nadat het in Amazing was gepubliceerd, in Pawns to Infinity (Ace Books, 1982, onder redactie van Fred en Joan Saberhagen). Het verhaal viel goed en leverde Martin nominaties op voor de Hugo, Nebula en Locus Awards.

Unsound Variations is een verhaal over obsessie. De hoofdpersoon was ooit lid van een studendenschaakteam dat een overwinning op een van de sterkste teams van het land voor het grijpen had. Een van de teamleden gaf echter een partij weg vanuit een nagenoeg gewonnen stelling. Iets wat hem door zijn teamleden niet in dank werd afgenomen. In zijn loopbaan was hij echter succesvoller. Jaren later nodigt hij de andere drie teamleden uit in zijn luxe villa om de partij nog eens over te doen.

Het verhaal bevat naast veel verwijzingen naar schaak ook een snufje tijdreizen. Zoals eerder opgemerkt, niet het sciencefictiononderwerp dat mij het beste ligt. Zoals hij dat ook in Under Siege deed, weet Martin de aandacht daar echter goed van af te leiden. Een groot deel van het verhaal gaat over het oplossen van de praktisch gewonnen stelling die toch niet zo eenvoudig blijkt te zijn. Ik ben zelf nooit veel verder gekomen in het schaken dan de basis. Ik weet wat een rokade is en daar houdt het ook wel zo’n beetje mee op. Martin weet zijn verhaal toch zo te brengen dat je meeleeft met de hoofdpersonen en je niet verloren voelt in de details van de stelling. Het is al met al een behoorlijk sterk verhaal.

The Glass Flower (Asimov’s, september 1986)
Martin begon begin jaren ’90 aan een tweede roman in het Thousand Worlds-universum. Die zou hij zoals eerder opgemerkt nooit afmaken en dus is The Glass Flower het laatste werk in die setting. Het dateert al weer uit 1986 en zoals het er nu naar uit ziet blijft het voorlopig ook het sluitstuk van deze future history. Ontzettend jammer eigenlijk want het is geen al te sterk verhaal.

We krijgen één van de legendes te zien die Martin tussen neus en lippen al verschillende keren in zijn verhalen heeft aangehaald. Kleronomas, de grote ondekkingsreiziger wiens verzamelde kennis het begin van de academie op Avalon was, is inmiddels vele eeuwen oud en is in de loop van de tijd meer machine dan mens geworden. Hij strijkt neer op een afgelegen planeet waar een wezen genaamd Cyrain leven verkoopt aan de stervenden. Middels een levensgevaarlijk spel kunnen zij hun leven rekken. Een op het eerste gezicht merkwaardige klant voor Cyrain aangezien Kleronomas praktisch onsterfelijk is.

Net als Kleronomas is Cyrain ook meer dan een mensenleven oud en de jaren hebben haar buitengewoon cynisch gemaakt. Ze kijkt met een zekere minachting neer op haar klanten. Kleronomas is echter geen doorsnee klant. Zijn inzicht dat leven en dood hetzelfde zijn begrijpt ze niet. Er ontwikkelt zich een traag steekspel tussen de twee waarin vrij oppervlakkige bespiegelingen over leven en dood de pagina’s vullen.

Bovenop het al vrij trage tempo van het verhaal vindt Martin het nodig om ons te trakteren op de hoogtepunten uit het leven van Kleronomas. Als je de rest van de Thousand Worlds-verhalen gelezen hebt is dat best interessant maar zonder die context houdt die uitwijding het verhaal behoorlijk op. Het spel dat Kleronomas en Cyrain met elkaar spelen komt vrij surreëel over. Hoewel beide partijen lijken te krijgen waar ze op uit zijn, is het aan het eind duidelijk dat Cyrain niet dichter bij het begrijpen van de stelling van Kleronomas is gekomen. Dit is het enige verhaal in de hele bundel waarvan ik echt geen idee heb wat Martin er mee wilde.

The Hedge Knight (Legends, Robert Silverberg (red), Tor, 1998)
Inmiddels hebben we er 1062 pagina’s Dreamsongs opzitten en nu belanden we dan toch in Westeros. Helemaal zonder kon dit overzicht natuurlijk niet. Martin had er hier voor kunnen kiezen om de novelle Blood of the Dragon te gebruiken. Dit zijn in feite de Daenerys-hoofdstukken uit A Game of Thrones. In 1996 verschenen deze hoofdstukken in Asimov’s en Martin won er een Hugo mee. Hij kiest echter voor The Hedge Knight, een verhaal dat wat verder van de boeken af staat. Deze novelle schreef Martin voor de bundel Legends onder redactie van Robert Silverberg. Hierin introduceren een aantal grote namen in het fantasygenre de lezers in hun meest bekende wereld. Zowel de bundel als de losse novelle zijn in het Nederlands uitgegeven, respectievelijk als Legendes (Luitingh-Sijthoff 1999) en De hagenridder (Luitingh Fantasy 2006) . Het zal waarschijnlijk niemand verbazen dat ook dit verhaal bedoeld is als een eerste deel in een serie. Martin heeft er zowaar al twee vervolgen op geschreven. Hij heeft er nog meer in zijn hoofd maar zoals zo’n beetje alle andere projecten zijn die op de lange baan geschoven.

De helden van The Hedge Knight zijn Dunk en Egg. Hun eerste avontuur speelt ongeveer 90 jaar voor de gebeurtenissen in The Game of Thrones, in het tijdperk dat de Targaryens nog aan de macht zijn. Dunk is de schildknaap van een ridder zonder land of leenheer, die van oorlog naar toernooi zwerft. De ridder die hij dient sterft echter en dus moet Dunk allen verder. Hij trekt naar Ashford Meadow om daar in een toernooi naam te maken. Onderweg komt hij bij een herberg de merkwaardige knaap Egg tegen. Egg is de herberg zat en wil met Dunk mee. Die moet daar niets van hebben maar Egg volgt hem toch. Het is het begin van een lange vriendschap.

Je hoeft de boeken niet gelezen te hebben om deze novelle te kunnen volgen. Dat was ook de opzet van de bundel waarin het in eerste instantie is gepubliceerd. Martin stopt er echter wel een hoop details in die toch een link vormen met de boeken. De identiteit van Egg is het grote raadsel in de novelle en als je eenmaal weet wie hij is vallen allerlei historische verwijzingen in de boeken op zijn plaats. Ook naar Dunk wordt in de boeken op verschillende plaatsen verwezen.

Het verhaal zelf gaat over het idee van ridderschap. De adel in Westeros is zoals uit de romans wel blijkt, op z’n zachtst gezegd geen aanhangers van de ridderlijkheid uit de Arthuriaanse verhalen. In liederen en verhalen wordt dat ideaalbeeld wel aangehaald maar de realiteit is anders. Dunk loopt daar keihard tegenaan in dit verhaal en, in tegenstelling tot veel karakters in de boeken, overleeft hij het. Martin maakt al vrij snel duidelijk dat het Westeros van drie generaties eerder net zo gewelddadig en genadeloos was als het rijk onder koning Robert. Het verhaal is natuurlijk wat eenvoudiger maar de uitvergrote middeleeuwen zoals Martin die in de boeken presenteert is duidelijk aanwezig. The Hedge Knight is in het kort wat je van A Song of Ice and Fire kan verwachten en dat was precies wat Silverberg voor ogen stond toen hij aan Legends begon.

Portraits of His Children (Asimov’s, november 1985)
Martin had Dreamsongs natuurlijk met een voorproefje van A Song of Ice and Fire kunnen besluiten. Het is chronologisch het laatste verhaal in de bundel. Dat zou echter ten onrechte de indruk kunnen wekken dat Martin zijn hele carrière op weg is geweest naar Westeros. Door alle hergebruikte thema’s en ideeën is die gedachte al verleidelijk genoeg. In plaats daarvan sluit Martin af met een verhaal over een schrijver die verstrikt raakt in zijn eigen creaties. Portraits of His Children zal daarom voor de doorgewinterde A Song of Ice and Fire-fan misschien nog wel angstwekkender zijn dan Martin het bedoeld heeft.

Richard Cantling is een matig succesvolle schrijver. Hij heeft een aantal successen gekend in het verleden maar recent zit zijn carrière op een dood spoor. Hij gaat volledig op in het schrijven en gebruikt, bewust of onbewust veel van het leven van de mensen om hem heen in zijn boeken. Die nemen hem dat niet in dank af. Zijn vrouw heeft hem verlaten en na een enorme ruzie over een traumatische ervaring die zijn dochter hem heeft toevertrouwd en die Richard vervolgens in zijn nieuwste boek verwerkt, heeft ook zij er genoeg van. Richard is een koppig man, hij is niet van plan zich te verontschuldigen en wacht de uitgestoken hand van zijn dochter af. Die komt er niet. Wat wel voor zijn deur verschijnt is het portret van één van zijn sterkere karakters. De eerste van een reeks van deze werken.

Dit verhaal grijpt eigenlijk heel mooi terug op de uitspraak van Faulkner waarmee Martin dit deel van Dreamsongs begon. De karakters van Richard leven voor hem. Ze zijn net zo belangrijk als de weinige mensen om hem heen en zijn sterkste karakters zijn meestal gebaseerd op bestaande personen. Dat hij op die manier ook zijn beeld van die personen tot in detail blootlegt gaat nogal eens aan hem voorbij. Als zijn vrouw hem verlaat pepert ze hem dat nog eens goed in. Richard kan echter niet op een andere manier schrijven. Als hij het toch probeert komt loopt hij helemaal vast.

Portraits of His Childeren zoekt de grens tussen realiteit en fictie op. Ze zijn in het verhaal op een dusdanige manier verweven dat ze eigenlijk niet uit elkaar te houden zijn. Het is het risico van het vak. Voor schrijvers is dit verhaal waarschijnlijk heel herkenbaar. In deel vier van deze serie haal ik een uitspraak van Martin aan waarin hij zegt dat mensen fantasy lezen om de kleur in hun leven terug te vinden. In Martins fictie zijn die duidelijk niet allemaal fel en vrolijk. In dit verhaal sleept fictie de hoofdpersoon een eenzame duisternis in. Het is met afstand het beste onversneden horrorverhaal in de bundel.

Tot Slot
Dan zijn we nu toch echt door de bijna 1200 pagina’s van Dreamsongs heen. Het was bijna zeven jaar geleden dat ik de bundel voor het eerst las en ik moet zeggen dat ik tijdens deze tweede ronde aanzienlijk meer uit gehaald heb. Hoewel ik te pas en te onpas A Song of Ice and Fire aanhaal, hoop ik toch dat ik een beetje heb kunnen laten zien dat het loont om verder te kijken dan de serie die hem rijk heeft gemaakt.

Dreamsongs was uiteraard nooit samengesteld zonder het succes van A Song of Ice and Fire. Er zit een zekere dosis ijdelheid in het project. Gezien de verkoopcijfers van zijn boeken kan Martin een potje breken in uitgeversland. Toch straalt het een ambitie uit die je niet vaak tegenkomt in verhalenbundels. De combinatie met de biografische essays en de keuze van de verhalen zijn opmerkelijk te noemen en voegt hier ook echt iets toe aan de verhalen. Het is een beetje ijdel maar ook buitengewoon ambitieus. Een project dat bij uitstek past bij een uitgeverij als Subterranean, die leeft van het produceren van luxe en gelimiteerde edities.

De collectie heeft een aantal zwakke plekken. Met name het deel over Wild Cards is eigenlijk zowel voor lezers die met dit project bekend zijn als lezers die het niet kennen niet zo interessant. Ook is de variatie in de verhalen zo groot dat er waarschijnlijk niet veel lezers zijn die alle verhalen goed zullen vinden. Martin heeft er bewust voor gekozen om de kwaliteit van het werk ondergeschikt te maken aan het totaalbeeld. Daarom zijn er een aantal verhalen in de bundel opgenomen die niet tot zijn beste werk gerekend kunnen worden. Het oproepen van een totaalbeeld is hem wat mij betreft erg goed gelukt. Dreamsongs: A RRetrospective is voor de echt George R.R. Martin fan een onmisbare collectie geworden. Heb je belangstelling voor Martins werk buiten Westeros, laat je dan niet intimideren door de omvang van deze bundel. Het is de moeite meer dan waard.

Inmiddels zijn er al weer twaalf jaar verstreken sinds de publicatie van dit werk. Ik ben daarom volgende week nog één keer terug met een overzicht van wat Martin in die periode allemaal geproduceerd heeft.

Lees de eerdere delen van Rob Webers Dreamsongs-reeks:
Dreamsongs: A RRetrospective #1 - een introductie
Dreamsongs: A RRetrospective #2 - de jaren 1970 en 1972
Dreamsongs: A RRetrospective #3 - Martins 'future history-verhalen
Dreamsongs: A RRetrospective #4 - Martins vroege fantasy
Dreamsongs: A RRetrospective #5 - Martins horrorverhalen
Dreamsongs: A RRetrospective #6 - Haviland Tuf
Dreamsongs: A RRetrospective #7 - De tv-series
Dreamsongs: A RRetrospective #8 - Wild Cards