Een knetterend gedachte-experiment

Een wereld waarin vrouwen de macht in handen hebben. Klinkt hemels? Think again, want paradijselijk is die wereld niet, als we schrijfster Naomi Alderman mogen geloven. Een utopische samenleving zoals die in de jeugdroman Kinderen van Moeder Aarde van Thea Beckman uit 1985, waarin een land zes eeuwen na de Derde Wereldoorlog geregeerd wordt door vrouwen, zonder leger, zonder wapens en in harmonie met Moeder Aarde, is ver te zoeken. Wie daarop hoopt, heeft met De Macht het verkeerde boek in handen.  

De toekomstroman van Alderman, die sciencefiction- én thrillerliefhebbers aan zal spreken, laat een heel ander beeld zien. Ze geeft de roman vorm door het eigenlijke verhaal te omkaderen met de correspondentie tussen twee schrijvers: Neil Adam Armon en Naomi Alderman (niet geheel toevallig een anagram van elkaars namen). Neil heeft onlangs zijn historische roman ‘De Macht’ afgerond, over de duizenden jaren eerder voltrokken ‘Omwenteling’ van een patriarchale naar een matriarchale samenleving en vraagt Naomi om haar mening.  

‘Ik zag dat je er een paar passages met mannelijke soldaten, politiemannen en ‘jongensgangs’ in hebt gestopt, zoals je al had laten doorschemeren. Gewaagd hoor!’  

Daarna opent de roman, die start op De Dag van de Meisjes, waarop een genetische mutatie (ontstaan door ‘Beschermengel’, een vloeistof die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog burgers zou beschermen tegen zenuwgasaanvallen) in het lichaam van enkele jonge tienermeisjes geactiveerd wordt. Die uit zich in ‘de wrong’, een nieuw orgaan op het sleutelbeen, dat een vorm van elektrische echolocatie mogelijk maakt. Met andere woorden: deze meisjes kunnen met hun vingers stroomstoten uitdelen. Hoewel deze kracht eerst alleen aan hen voorbehouden lijkt, blijkt al gauw dat zij de wrong ook bij oudere vrouwen kunnen activeren. Het is het begin van een wereld waarin speelse vechtpartijtjes tussen meisjes en onbedoeld veroorzaakte verwondingen bij mannen al gauw uitmonden in een samenleving waarin vrouwen de macht overnemen, dodelijke wraakacties niet uitblijven en mannen letterlijk en figuurlijk onderdrukt worden.  

De roman van Neil strekt zich uit over een tijdspanne van ongeveer tien jaar: aftellend van het moment waarop de elektrische kracht bij enkele meisjes tot uiting komt tot de onvermijdelijke climax. Er worden vier personages opgevoerd: Allie – een misbruikt weeskind dat zich ontpopt tot geestelijk leider, Roxy – dochter uit een criminele Londense familie, Margot – een Amerikaanse burgemeester met ambitie en Tunde – een Nigeriaanse jongeman die als journalist verslag doet van deze (r)evolutie. Allen komen aan het woord in hoofdstukken die hun namen dragen en zo verweven de verhaallijnen zich langzaam met elkaar. Deze opbouw zorgt ervoor dat De Macht, ondanks de imponerende thematiek, een behapbaar en vlotlezend geheel blijft.  

Wat die thematiek betreft is De Macht overtuigend genoeg. Bijzonder genoeg rondde Alderman haar roman al af vóórdat het #metoo-debat en recente discussies over gendergeweld en -gelijkheid op gang kwamen, maar past daardoor helemaal binnen het huidige tijdsbeeld. De beste manier om oprechte aandacht te vragen voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen (en dat is in feite wat Alderman hier doet) is door de rollen om te draaien: hoe ziet een wereld eruit waarin mannen het zwakke en onderdrukte geslacht vormen? Ook dan zijn terroristische groeperingen en mannenemancipatie aan de orde van de dag, maar krijgen een urgentere klank dan in de huidige werkelijkheid.  

‘De angst achtervolgt hem in stille straten of als hij voor zonsopgang in zijn eentje in een hotelkamer wakker wordt. Het is lang geleden dat hij zich tijdens een avondwandeling op zijn gemak heeft gevoeld.’  

Als gedachte-experiment is De Macht dan ook absoluut geslaagd te noemen. De toevoeging van een mannelijke hoofdpersoon is een goede keuze geweest van Alderman om de fictieve Omwenteling en haar gevolgen van beide kanten te kunnen bekijken. Maar terwijl de thematiek die de schrijfster aankaart overtuigend is en de vragen die zij opwerpt absoluut interessant zijn, laat de uitwerking van de roman toch nog iets te wensen over.  

Enerzijds ligt de oorzaak bij de uitwerking van de personages, die we door de opbouw van het verhaal soms uit het oog verliezen. De tijdsprongen doen het verhaal wel goed, maar het zorgt er ook voor dat de lezer de personages moeilijk kan doorgronden en al hun gedachten en acties voor lief moet nemen, nog afgezien van het feit dat hij er vier moet leren kennen. Bovendien lijkt het taalgebruik niet altijd voldoende afgestemd op de karakters. Zo is de volgende gedachte niet aannemelijk voor een slimme, ambitieuze en enigszins slinkse politica, en dat is slechts een voorbeeld van de constructies die de lezer soms moet verduren.  

‘Huh. Een jongen. O. Oké. Het ouderschap stelt je telkens weer voor nieuwe uitdagingen.’  

De lezer wordt echter niet alleen getrakteerd op dit proza, maar ook door in de tekst opgenomen schetsen van wapens, rotsschilderingen en sculpturen, zogenaamd duizenden jaren oud en ontdekt tijdens archeologisch onderzoek. Dat had een mooie toevoeging kunnen zijn, ware het niet dat ze de roman juist minder geloofwaardig en overtuigend maken. Sommige vondsten kunnen zelfs wat op de lachspieren van de lezer werken en dat kan nooit de bedoeling van de auteur zijn geweest.

Maar toch, met de Baileys Women’s Prize for fiction op zak, schrijfster Margaret Atwood als mentor, een aanprijzing van Barack Obama (die De Macht als een van zijn favoriete boeken van 2017 noemde) en een tv-serie in de maak mag Naomi Alderman al met al niet klagen over dit succes van haar vierde boek, dat haar doorbraak bij het grote publiek zal betekenen.  

De macht is verschenen bij Atlas Contact. | Auteursfoto Naomi Alderman: Justine Stoddard, verstrekt door uitgeverij Atlas Contact.

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.