Een lesje luisteren voor kinderen

Dat het belangrijk is om je kind regelmatig voor te lezen is allang geen geheim meer. Niet alleen draagt voorlezen bij aan een grotere woordenschat en wordt het makkelijker om zelf te leren lezen, ook presteren kinderen die van jongs af aan dagelijks vijftien minuten worden voorgelezen beter in taal en rekenen. Dat geldt voor kinderen die nog niet zelf kunnen lezen, maar ook voor kinderen die dat al wel kunnen. Regelmatig voorlezen geeft bovendien een voorsprong in hun sociaal-emotionele, lichamelijke en creatieve ontwikkeling.  

Maar ook als je kind eenmaal zelf kan lezen, kan voorlezen hem of haar helpen om de afstand te overbruggen tussen wat het kind al kán lezen en wat het graag zou wíllen lezen. Vooral voor kinderen die nog moeite hebben met lezen, blijft voorlezen waardevol. Het luisterboek kan daar óók een rol in spelen.  

Voorlezer of luisterboek?  

Er zijn verschillende manieren waarop luisterboeken kinderen kunnen helpen en ondersteunen bij het (leren) lezen. Zij hebben vaak houvast aan een luisterboek terwijl zij tegelijkertijd meelezen met een fysiek exemplaar van het verhaal. ‘Ze kunnen meelezen met het boek op schoot en dat vinden kinderen vaak heel fijn,’ beaamt Dania van Dishoeck, licentie- en rechtenmanager bij WPG Kindermedia waaronder uitgeverijen Leopold, Ploegsma en Querido Kinderboeken vallen. Afzonderlijk kan natuurlijk ook: eerst een hoofdstuk lezen en het daarna luisteren of andersom.  

Volgens Joris van de Leur, uitgeefdirecteur van De Fontein, zijn luisterboeken belangrijk omdat het kinderen kennis laat maken met verhalen. ‘Dat verkleint de afstand tot zelf lezen.’ Ook Marius van Campen, uitgever ‘digitaal’ van Gottmer, geeft aan dat audioboeken bijdragen aan tekstbegrip en leesvaardigheden. Hij laat weten dat ouders dan ook moeten kiezen wat het beste bij hen past: het ouderwetse voorleeskwartier of een luisterboek.  

Hoewel Van Dishoeck en Van de Leur van mening zijn dat de voorlezer onvervangbaar is (‘Voorlezen heeft nog meer doelen dan alleen het beluisteren van een boek. Als je voorleest is er interactie tussen de voorlezer en het kind,’ aldus Van Dishoeck) hoef je je volgens Marijke Bos, projectleider en pedagoog van Stichting Lezen, niet schuldig te voelen als je eens een luisterverhaal aanzet: dat begrijpen kinderen net zo goed als een live voorgelezen verhaal door papa of mama. Toch denkt ook zij dat voorlezen een meerwaarde heeft. ‘Digitale verhalen zijn een mooie aanvulling op het prentenboek, maar bij een app of luisterboek mist je kind de interactie met jou en die interactie is juist zo leerzaam. Ik pleit voor een combinatie van digitale leesmiddelen en prentenboeken,’ aldus Bos in BoekStart.  

Luisterboeken zijn dus vooral een mooie aanvulling op het voorleeskwartier. Naast aanvulling op dat ritueel is het luisterboek natuurlijk ook op andere manieren een uitkomst. Het dient niet alleen als afleiding onderweg naar een reisbestemming; luisteren naar verhalen stimuleert net als lezen de taalontwikkeling, kinderen leren het verschil tussen verschillende tekstsoorten en omdat er geen beelden zijn moeten zij het eigen voorstellingsvermogen inschakelen. Wanneer jonge lezers al wat verder gevorderd zijn, kunnen de geoefende stemmen van de luisterboeken helpen bij intonatie en het ‘op toon’ lezen. Naar verhalen luisteren is dus niet zo’n passieve activiteit als je misschien zou denken.  

In de lift  

Er verschijnen honderden kinderboeken per jaar en lang niet van alle titels worden ook luisterboeken geproduceerd. Meestal wordt die keuze door de uitgeverijen zelf gemaakt. ‘Gekeken wordt naar de inhoud van het boek en het potentieel als luisterboek. Wij produceren meestal zelf en geven bijna geen licenties af. Wij geven alle soorten boeken uit: geprint, luisterboeken en ebooks,’ aldus Van Dishoeck. Ook bij De Fontein bepaalt de uitgeverij vaak zelf, hoewel er ook andere wegen naar het audioboek leiden: ‘We kiezen dan de titels die we het meest kansrijk achten of auteurs aan wie we bouwen. Soms produceren we zelf (bijvoorbeeld De gruwelijke generaal), voor andere titels verkopen we de audiorechten (bijvoorbeeld Het leven van een Loser). Nog een andere mogelijkheid is dat wij de audiorechten niet bezitten (zoals die van Roald Dahl) en dat de agent de rechten rechtstreeks aan Rubinstein verkoopt.’  

Toch zit het audioboek in de lift en blijft de keuze reuze: het komt niet als een verrassing dat de populairste verhalen in het luisterboekensegment over het algemeen klassiekers zijn, zoals de boeken van Annie M.G. Schmidt en Roald Dahl. Andere verhalen waar veel naar geluisterd wordt zijn de boeken die je regelmatig in de bestsellerlijsten terug kunt vinden: De gorgels (voorgelezen door auteur Jochem Myjer zelf) en series als ‘Dolfje Weerwolfje’, ‘Mees Kees’ en ‘De Grijze Jager’.   

Tips voor op de achterbank  

Ook voor komende periode staan er vele nieuwe luisterboeken op de planning die verlichting kunnen bieden tijdens een lange, saaie autoreis naar een verre vakantiebestemming, of als vermaak tijdens de zomermaanden aan het strand, zwembad of in de tuin. In het najaar verschijnt bij Gottmer het volledig digitale luisterboek van Podkin Eenoor, volgens Hebban-recensent Ilja een verhaal dat zich uitstekend leent om te worden voorgelezen. Het boek is nu al in gratis afleveringen te luisteren. Ook tipt de uitgeverij Het toernooi van Gorlan, het eerste deel van serie ‘De Grijze Jager – De vroege jaren’ dat goed is voor 11 uur luisterplezier.  

Van de Leur kan natuurlijk niet heen om Het leven van een loser, waarmee de uitgever de graphic novel voor kinderen in Nederland introduceerde. Voor jongeren tipt hij het aangrijpende YA-verhaal Lang zal ze leven van Koos Meinderts en de YA-thriller Vals van Mel Wallis de Vries.     

Van Dishoeck wijst op ‘drie prachtige luisterboeken met verhalen voor kinderen rondom 5 jaar, rondom 6 jaar en rondom 7 jaar’ die deze zomer zullen verschijnen. ‘Verder verschijnt Woezel & Pip op zoek naar de Sloddervos, Dikkertje Dap en andere dierenversjes, Minoes, Lotte & Roos en voor de oudere kinderen Bor ziet spoken en De Griezelbus 1. Allemaal fijne boeken om op de achterbank te beluisteren.’  

Inmiddels zijn de meeste kinder- en jeugdboeken gelukkig niet alleen meer vanaf een cd te beluisteren, maar zijn de verhalen ook digitaal te koop en te downloaden voor op de telefoon en tablet via onder andere Storytel, Luisterrijk, en LuisterBieb. Ideaal voor onderweg, je hebt zelfs geen WiFi nodig!    

Hebban Award voor het Beste Luisterboek  

Op zoek naar meer luisterboekentips? Bekijk hier de longlist voor de Hebban Award voor Beste Luisterboek in de categorie Kind & Jeugd. Van alle boeken zijn fragmenten te vinden op Hebban en in de Hebban (Week van het) Luisterboek App.