Er is leven na de dood

Roel Bentz van den Berg (1949) studeerde filosofie en maakte later 25 jaar programma’s voor de VPRO. Ook was hij als essayist jaren verbonden aan NRC Handelsblad, waaruit meerdere eassaybundels voortkwamen: De luchtgitaar, De overdaad, Zapdansen en Engelen in regenjas.  

Bentz van den Berg is de zoon van acteur Han Bentz van den Berg, die in de jaren vijftig en zestig voornamelijk bekendheid verwierf als toneelspeler. Bentz van den Berg Senior werd in die periode driemaal onderscheiden met de prestigieuze toneelprijs Louis d'Or (in 1956, 1958 en 1964) voor de meest indrukwekkende mannelijke hoofdrol. Roel groeide zodanig op als ‘coulissenkind’, een gegeven dat zijn hele verdere leven door zou schemeren in zijn werk.  

Coulissenkind

In het radioprogramma Nooit meer slapen vertelt de auteur in de nacht van 10 februari jl. wat dat precies is, een coulissenkind. 'Dat is een kind van acteurs, die opgegroeid is – soms letterlijk – achter het toneel, kijkend naar zijn ouders. Dat is al een van de beelden voor het leven na het leven, het hiernamaals of hoe je het ook wilt noemen, zoals ik dat probeer te verbeelden in deze roman. Als kijken vanachter de schermen.'   

Met ‘deze roman’ bedoelt de schrijver het onlangs verschenen Het naderen van een brug. In 2004 debuteerde Bentz van den Berg al als romanschrijver. Dagen van vertrek telde zo’n 400 pagina’s en stond op de longlist voor de AKO Literatuurprijs. De auteur bekende destijds dat het verhaal autobiografisch was: ‘Dat is vaker zo met een eerste roman,’ zegt hij in een interview met Harry Prenger in 2008. ‘Het heeft er heel lang aan zitten komen. Gecondenseerd en hier en daar wat veranderd, zitten er grote stukken in die sterk autobiografisch zijn, ja. Er zijn naast goede periodes in mijn leven ook zwarte periodes geweest. Het leven kent rare wendingen. Je hoopt dat het ook andere mensen aanspreekt. Dat het niet zo particulier is dat het voor andere mensen niet interessant is.’  

Toeschouwer

Nu, twaalf jaar later, lijkt de auteur ook met zijn nieuwe roman Het naderen van een brug die persoonlijke elementen niet te kunnen loslaten. Zo groeiden zowel auteur Roel als zijn hoofdpersonage Mark op als coulissenkind.  

Als Mark, de zoon van een toneelspeler, vermist raakt, blijft zijn vrouw Helen met veel vragen achter. Terwijl zij rouwend en vol verdriet op zoek gaat naar haar man, kijkt hij vanuit een tussenwereld toe. ‘Bij het zoeken naar een uitweg blijkt dat niet alleen het leven maar ook de dood een gene zijde heeft,’ zo meldt de flaptekst. En zo is het, want Mark mag niet alleen, maar móet na zijn dood meekijken met het leven op aarde. De regels zijn veranderd, het hiernamaals is niet meer wat het ooit geweest is. Van een hemel of vagevuur is geen sprake, wel van een schimmige tussenwereld waarin Mark de wereld moet bewandelen zonder dat iemand hem opmerkt. Door beide personages, Helen en Mark, een stem te geven, verbindt Bentz van den Berg beide zijdes van het leven met elkaar.  

‘De allereerste aanzet van dit boek was eigenlijk al in 1978,’ vertelt de auteur in Nooit meer slapen. ‘Dat had misschien met de dood van mijn vader te maken, die in ’76 is overleden, waar ik veel weet van heb gehad en ook bepaalde dromen van heb gehad. Ik schreef in die tijd nog poëzie. Ik heb daar lang gedichten over geschreven, waarin de brug ook weer een hoofdrol speelt.’  

Eenrichtingsverkeer

De schrijver wil af van het idee dat leven en dood strikt gescheiden zijn van elkaar. In zijn roman maakt hij een voorstelling van het gegeven waarin de dood het leven in sijpelt, maar waar ook het leven nog steeds aanwezig is in de dood. Een dood waarin de doden toeschouwer zijn geworden.  

Bentz van den Bergs filosofische achtergrond komt dus ook in deze nieuwe roman sterk naar voren. ‘Ik ben me altijd bewust geweest hoe doortrokken ons leven is van de dood, en hoe doortrokken de dood is van leven, misschien dan ook wel.’ Met zijn nieuwe boek wilde hij het huidige eenrichtingsverkeer dan ook omdraaien. ‘We moeten de doden een stem geven, je moet ze aan het woord laten. Dat heb ik letterlijk proberen te doen,’ vertelt hij in het eerdergenoemde radioprogramma.  

Dat is de schrijver volgens Hebban-recensente Geertje Otten absoluut gelukt. Zij roemt niet alleen het verhaal van Het naderen van een brug, maar ook de vorm en schrijfstijl waarin Bentz van den Berg deze gegoten heeft. Zij geeft de roman de hoogste waardering van maar liefst vijf sterren:  

‘Als lezer mag je jezelf volledig overgeven aan de prachtige zinnen waar Het naderen van een brug vol mee staat. Lees ze, proef ze, herlees ze, laat ze bezinken en sla ze op: 'naar beneden of boven of waar het ook is dat woorden hun handschoenen uitdoen en hun nagels uitslaan'. Het naderen van een brug is een roman die zich aan je vastklampt en je niet weer loslaat.’   

Lees hier de volledige recensie.  

Bronnen:
Interview Harry Prenger
VPRO’s Nooit meer slapen