Frank Krake: 'Ook met een volle rugzak kun je gelukkig worden.'

op 04 februari 2020 door Wilke Martens 17 reacties

Vijftien jaar lang zat Hannelore in een sekte, de Gemeente Gods. Ze werd gehersenspoeld, ontvoerd en misbruikt door de sekteleider, zelfbenoemd profeet Sipke Vrieswijk, en zijn minnares Aagje Folkerts. Vijfentwintig jaar nadat ze - op dat moment tegen haar wil - door politieagent Peter Withag werd bevrijd uit de wurggreep van de sekte, wil ze haar verhaal delen. Ze hoopt anderen te laten zien dat er hoop is, wat je ook in je jeugd hebt meegemaakt. Schrijver en ondernemer Frank Krake tekende haar verhaal op in Hannelore, het meisje uit de sekte.

Naam fotograaf: JLF foto & film studio, interview door Wilke Martens

Frank Krake vertelt het verhaal van sektemeisje Hannelore:
“Ook met een volle rugzak kun je gelukkig worden”

Het was op een familieverjaardag in 2012, dat auteur Frank Krake voor het eerst van Hannelore hoorde. 'Agent Peter Withag is de zwager van een van mijn beste vrienden,' vertelt Krake. 'Ik ken hem al meer dan dertig jaar. Toen ik op de verjaardag vertelde dat ik mijn eerste boek aan het schrijven was, zei hij: "Ik ken een verhaal, dat móet ooit een boek worden." Daarop vertelde hij over Hannelore, het meisje dat hij uit de sekte bevrijdde.'

Hoe indrukwekkend Krake het verhaal ook vond, hij stond niet meteen klaar met zijn pen en notitieboek om aan de slag te gaan. 'Het is zo’n heftig verhaal, met zoveel delicate onderwerpen,' zegt hij. 'Ik wist niet of ik als beginnend schrijver er op dat moment al klaar voor was om dit boek te maken.' Ondertussen schreef Krake twee andere boeken - Menthol en De laatste getuige - en bleef Withag, die nog af en toe contact had met Hannelore, hem jaarlijks op de verjaardag herinneren aan haar verhaal. 'Dat gebeurde ook weer in 2017, maar dit keer was er een verschil,' zegt Krake. 'Nu wilde Hannelore zelf ook graag dat haar verhaal in boekvorm zou verschijnen. Dus toen kon ik er niet meer onderuit.'

Inspiratie voor anderen

Iemands verhaal optekenen is gemakkelijker gezegd dan gedaan. 'In april 2018 heb ik Hannelore voor het eerst ontmoet,' vertelt Krake. 'Niet alleen moest zij een goed gevoel hebben bij mij als auteur, maar ook moest ik zelf bepalen of ik haar verhaal kon en wilde vertellen. Bovendien heb ik er nadrukkelijk op gewezen dat Hannelore zich moest realiseren dat ze uit de anonimiteit treedt, dat er aandacht komt van media en dat er volop publiciteit rondom haar verhaal komt. Gelukkig sloot dat naadloos aan bij haar motivatie.'

Hannelore’s motivatie om haar verhaal te delen, bleek tweeledig. 'Van Withag had Hannelore gehoord dat er ook vandaag de dag nog sektes actief zijn,' legt Krake uit. 'Ze wil mensen waarschuwen voor het gevaar van sektes dat nog altijd onder ons is. Daarnaast hoopt ze dat haar verhaal een inspiratiebron is: ondanks het hersenspoelen, de ontvoering en het misbruik is Hannelore een gelukkige vrouw geworden. Ze gunt iedereen met een rugzak een gelukkig leven en wil met haar verhaal laten zien dat dat ook echt kan lukken.'

Vertrouwensband

Alle details over het leven in de sekte, de een nog gruwelijker dan de ander, kwamen niet zomaar boven tafel. Door heldere afspraken te maken, lukte het Krake om een vertrouwensband op te bouwen met Hannelore. 'Duidelijke communicatie en afspraken waren daarbij heel belangrijk,' legt hij uit. 'Zo zorgde ik ervoor dat ik alle afspraken netjes nakwam, maar zijn ook alle mogelijke bezwaren vooraf besproken. Zo is Hannelore nog altijd evangelisch en heb ik gevraagd of mijn geloof - ik ben katholiek - op welke manier dan ook voor haar een bezwaar kon zijn. Dat bleek gelukkig geen struikelblok.'

Nog belangrijker vond Krake het dat het misbruik niet als een schaduw over alle gesprekken zou liggen. 'Ik heb meer dan twintig interviews met Hannelore afgenomen. Om te voorkomen dat zij bang zou zijn dat het misbruik iedere keer ter sprake kon komen, heb ik vooraf met haar afgesproken een interview aan dit onderwerp te wijden. We kunnen het onderwerp nu eenmaal niet wegdrukken, maar we kunnen er wel op een goede manier mee omgaan. Dus hadden we de afspraak om hierover te praten apart ingepland en was er een vertrouwenspersoon bij aanwezig. Die werkwijze gaf heel veel rust.'

Hannelore’s verhaal vormde de leidraad voor het boek, maar het was lang niet de enige bron die Krake nodig had. 'Omdat Hannelore aangeefster was in de zaak, beschikte ze zelf over een groot aantal stukken,' legt Krake uit. 'Denk aan stukken van de rechtsgang en verhoren. Daarnaast heb ik zelf veel deskresearch gedaan: ik heb oude kranten doorgelezen, archieven doorgelezen en dossiers bestudeerd. Ook heb ik talloze mensen benaderd, zoals fotograaf Roel Dijkstra, die ooit bij de Gemeenschap Gods binnen in het klooster heeft gefotografeerd. Ik heb zijn complete fotoreportage gekocht, niet alleen om te gebruiken in het boek - waarbij personen die ik niet kon traceren of die niet wilden praten zijn geblurd - maar ook om te voorkomen dat de foto’s door anderen met verkeerde intenties gebruikt zouden worden.'

Puzzel van schaamte

Krake wil hun privacy beschermen, want de schaamte onder de oud-sekteleden is enorm. 'De meesten willen niet meer aan die periode herinnerd worden,' licht hij toe. 'Deze mensen zijn hun vrouw of man kwijt, hun huwelijk is kapotgemaakt, zij en soms hun kinderen zijn met Vrieswijk en Folkerts in bed beland, ze hebben zich in de schulden gestoken en kapitalen overgemaakt ten behoeve van de stichting. Dat zijn natuurlijk geen dingen waar je trots op bent, dus dan wil je niet met vreemden in gesprek.'

Toch is het Krake via via gelukt om met verschillende oud-sekteleden in contact te komen. 'Een predikant heeft bemiddeld,' zegt Krake. 'Hij zag wat mijn intenties waren, waarop hij het eerste contact met enkele oud-sekteleden heeft gelegd. Daarna was het enige wat ik kon doen herhalen wat mijn insteek was en vragen of ze wilden vertellen wat er was gebeurd. Er volgde in enkele gevallen een goed gesprek, ook omdat ze door mijn dossierkennis doorhadden dat ze niet met de eerste de beste aan tafel zaten.'

Door al die gesprekken te voeren en al die dossiers door te ploeteren, legt Krake langzaam de puzzelstukjes in elkaar. Dit is vooral voor Hannelore waardevol, want zij heeft alleen maar flarden van jeugdherinneringen. 'Het complete verhaal staat nu op papier, in de juiste volgorde,' zegt Krake. 'Voor Hannelore is dat belangrijk, want zij had allerlei verhalen in haar hoofd en ze had geen idee wat wanneer gebeurd is. Er werden geen verjaardagen gevierd, er was geen dag- en nachtritme. Het was een groot zwart gat, met alleen maar flarden.'

Geleidelijke manipulatie

Het verhaal mag compleet zijn, toch blijf je als lezer worstelen met de vraag hoe het zover heeft kunnen komen. Met die vraag kampte ook Krake zelf tijdens zijn onderzoek. 'Om te kunnen begrijpen wat er gebeurt in de hoofden van zowel de sekteleider als de volgelingen, ben ik in de leer geweest bij een forensisch psycholoog,' legt Krake uit. 'In eerste instantie wilde ik het boek beginnen met het klooster, maar dat bleek onmogelijk. Dan mis je de geleidelijke manipulatie die aan het hele gebeuren ten grondslag ligt. Het verhaal moest beginnen bij het moment dat Hannelore’s ouders in aanraking kwamen met Vrieswijk, maar ook moest dan al duidelijk zijn dat haar moeder op dat moment erg zoekende is op spiritueel vlak.'

Zoekende zijn of niet goed in je vel zitten, is namelijk een belangrijke voorwaarde om onder invloed te raken van zo’n manipulator als Vrieswijk, zo leerde Krake. 'En Vrieswijk zelf had er een enorm goede neus voor wie hij voor zich zou kunnen winnen en wie niet,' vult Krake aan. 'Zodra er mensen bij zijn diensten kwamen waarvan hij wist dat hij ze niet mee zou krijgen, zoals Hannelore’s opa, dan moest hij die zo snel mogelijk kwijt. Je volgde gehoorzaam of je kon oprotten, er was geen tussenweg. Op die manier bewaarde Vrieswijk rust in de sekte, maar zag hij ook zijn eigen ‘superioriteit’ bevestigd.'

Tegelijkertijd bestaat er geen sekteleider zonder volgelingen. Krake: 'Net zoals de sekteleider continu bevestiging zoekt, en steeds verder gaat om die te krijgen, hebben de volgelingen hun leider nodig. Zij zijn in een positie gemanoeuvreerd waarin ze structuur nodig hebben, aan de hand genomen moeten worden. Op zeker moment komt er dopamine vrij op het moment dat ze aandacht krijgen van Vrieswijk, dat is als een junk die shot krijgt.'

Geestesziek

Krake heeft zelfs Vrieswijk zelf nog gesproken, via de pieperdienst zoals ook in het boek besproken wordt. 'Dat werd een heel surrealistisch gesprek,' vertelt hij. 'Een zuster neemt de telefoon op, luistert naar je en moet vervolgens naar boven om de vraag aan Vrieswijk voor te leggen. Dan hang je dus minutenlang aan de lijn, waarna de zuster weer aan de telefoon komt met het antwoord. Of met een wedervraag en dan begint het hele riedeltje opnieuw.'

Tot een ontmoeting kwam het net niet. Krake: 'De avond voordat we hadden afgesproken werd ik gebeld, op een onmogelijk uur. De boodschap was dat de profeet toch nog geen toestemming had ontvangen van God om mij te ontmoeten. Al wist ik van zijn werkwijze, zo heb ik toch een beetje zelf kunnen ervaren hoe hij mensen manipuleert: hij houdt je aan het lijntje, laat het vieren en haalt het dan weer binnen. Ik herkende direct het patroon.' Boos is Krake echter niet. 'Die man is gek. Ik heb alle rapporten over zijn psychische toestand gelezen, hij is echt geestesziek.'

Ook Hannelore kan Vrieswijk inmiddels zien als iemand die ernstig ziek was. 'Hannelore heeft hem vergeven, zodat ze verder kon met haar leven,' legt Krake uit. 'En dat is gelukt. Ze is gelukkig getrouwd en heeft vier kinderen. Dat is wat ze wilde laten zien: hoe vol je rugzak ook zit, er is een mogelijkheid om nog geluk te vinden.'