Gabriela Garcia: 'Ieder boek is politiek, of dat nu je bedoeling is of niet'
Cuba, 1866: María Isabel werkt als enige vrouw in een sigarenfabriek, als de oorlog steeds dichterbij komt.
Cuba, 1959: Dolores' man trekt de bergen in om de oproep tot revolutie van Fidel Castro te beantwoorden. Om te overleven moet Dolores een daad van geweld plegen, ook al maakt ze daarmee de wereld van haar dochter Carmen kapot.
Miami, 2016: Carmen is geschokt wanneer haar dochter Jeanette aankondigt dat ze naar Cuba wil reizen om haar grootmoeder Dolores te ontmoeten. In Cuba ligt een geheim verborgen dat Jeanette met haar verleden en met al deze onverschrokken vrouwen zal verbinden.
Of Women and Salt, zoals Garcia's debuut in de oorspronkelijke taal heet, is het resultaat van haar opleiding Creative Writing aan de Purdue Universiteit in Indiana in de Verenigde Staten. 'Vijf jaar geleden ben ik serieus met schrijven begonnen,' vertelt Gabriela Garcia in een videogesprek met Hebban.nl. 'Ik studeerde af met een eerste versie van dit boek. En daarna had ik geluk, het duurde niet lang voordat ik een uitgever gevonden had. Het feit dat ik kort ervoor een prijs had gewonnen voor aanstormend literair talent werkte in mijn voordeel.'
Het mag pas vijf jaar geleden een serieuze aangelegenheid geworden zijn, maar schrijven deed Garcia altijd al. 'Sinds ik klein was wilde ik al schrijver worden,' vertelt ze. 'In ieder geval al zo lang als ik me kan herinneren. Ik verzon zelfs al verhalen nog voordat ik kon schrijven. Dan dicteerde ik die verhalen aan mijn moeder, die ze voor me moest opschrijven. En verder was ik alleen maar aan het lezen. Eigenlijk was ik maar een verlegen en introvert kind. Schrijven was voor mij de voornaamste manier om mijn gevoelens te uiten.'
'Ik wilde dat anders doen, meer zoals mijn familie verhalen vertelt aan de eettafel bijvoorbeeld.'
Bijzondere structuur
In tegenstelling tot de meeste boeken die we lezen, heeft de roman van Garcia een opvallende structuur. De hoofdstukken zijn geen losse verhalen, maar ze hebben ook geen eenduidige relatie met elkaar. 'Toen ik met het schrijven van dit boek begon, wist ik al meteen dat ik geen traditionele structuur wilde hanteren,' zegt Garcia. 'Het verhaal chronologisch vertellen wilde ik bijvoorbeeld niet. Ik wist niet goed welke structuur ik wel wilde gebruiken, maar ik besloot om niet te definiëren waar ik mee bezig was en mezelf daarmee toestemming te geven om te experimenteren.'
Wat Garcia betreft kon het nog alle kanten op: van roman tot verhalenbundel. 'Ik dacht altijd veel na over traditionele romanstructuren: er is altijd een opbouw, er is actie en een conflict,' licht ze toe. 'Eigenlijk is dat gebaseerd op de ideeën van Aristoteles. Daarmee is de manier van vertellen die we in veel romans zien, een eurocentrische manier van vertellen. Ik wilde dat anders doen, meer zoals mijn familie verhalen vertelt aan de eettafel bijvoorbeeld. Bij die manier van vertellen krijg je allerlei verschillende perspectieven op eenzelfde gebeurtenis.'
Geschiedenis van verhalen
De eeuwenlange menselijke traditie van verhalen vertellen, speelt een belangrijke rol in het boek. 'Hoe vertellen verhalen zichzelf? Tot welke verhalen heb je toegang en tot welke niet? Wat gebeurt er als je die toegang niet hebt? Ik wilde vastleggen hoe verhalen vertellen historisch gezien functioneert,' vertelt Garcia. Zo begint het boek in de negentiende eeuw met María Isabel, die werkt in een Cubaanse sigarenfabriek en een relatie krijgt met de voorlezer, die het werk wat aangenamer moet maken. 'In het eerste deel wilde ik schrijven over de boeken die daadwerkelijk werden voorgelezen in de sigarenfabrieken in Cuba in de negentiende eeuw. Mijn vader hield van sigaren en ik vroeg me altijd al af waarom ze merknamen hadden als Romeo Y Julieta of Monte Cristo. De sigaren zijn dus letterlijk vernoemd naar boeken die populair waren om voorgelezen te worden in de sigarenfabrieken.'
Les Misérables van Victor Hugo is een van de populaire boeken. 'Daarin zie je een interessante intersectie tussen literatuur en klassenbewustzijn,' zegt Garcia. 'De politieke realiteit in Frankrijk vormde Les Misérables, maar dat boek vormde op zijn beurt ook weer de realiteit van Cubaanse lezers. Er ontstond een soort dialoog tussen het boek en de politieke tijd. Hugo schreef bijvoorbeeld ook brieven aan de Cubanen toen zij streden voor onafhankelijkheid van Spanje. Al die intersecties en raakvlakken zijn enorm interessant.'
'Tot welke verhalen heb je toegang en tot welke niet? Wat gebeurt er als je die toegang niet hebt?'
Politieke literatuur
'Ieder boek is politiek, of dat nu je bedoeling is of niet,' antwoordt Garcia op de vraag of ze een statement over heeft willen maken met Van vrouwen en zout. Een van de personages, Julia, wordt namelijk opgepakt door de vreemdelingenpolitie. Haar dochtertje is op dat moment niet thuis, waardoor ze gescheiden worden van elkaar. 'Ik denk dat mijn werk altijd gevormd wordt door wat belangrijk voor me is, door de dingen waar ik veel over nadenk.'
Door haar werk bij feministische organisaties en organisaties die zich inzetten voor juridische bijstand aan individuen die daar niet makkelijk toegang toe hebben, zoals migranten, zijn dat automatisch thema’s waar ze veel over nadenkt. 'Veel van wat ik schrijf komt voort uit wat ik heb gezien of gehoord tijdens mijn werk,' legt ze uit. 'Tijdens mijn werk heb ik allerlei verhalen, gevoelens en invloeden geabsorbeerd, die later in andere vormen terugkwamen in mijn roman.'
Vrouwelijke kracht
Het is niet toevallig dat al die invloeden ervoor gezorgd hebben dat er alleen maar vrouwelijke hoofdpersonages voorkomen in Van vrouwen en zout. 'Ik ben opgegroeid in een matriarchale familie,' vertelt Garcia. 'Mijn moeder was een alleenstaande moeder, met drie zussen, en ik ben deels door mijn grootmoeder opgevoed, ze was altijd in de buurt. Mijn oma leeft nog steeds, ze is inmiddels 101. Ze is echt de steun en toeverlaat van de familie.'
Ondanks het ontbreken van een vaderfiguur, heeft Garcia nooit de behoefte gevoeld aan een mannelijk voorbeeld. 'Ik ben opgegroeid met alleen maar vrouwen om me heen,' legt ze uit, 'maar ik heb daar nooit een gemis bij gevoeld. Dat wilde ik graag in mijn boek overbrengen. Ik wilde focussen op al deze vrouwen die vaak op een negatieve manier worden beïnvloed door de patriarchale samenleving waarin ze leven. Ik wilde laten zien dat ze ondanks dat toch een pad voor zichzelf hebben weten te banen in die samenleving.'
En al die vrouwen maken grote indruk op de lezers, die zich veelal herkennen in de personages. 'Ik krijg veel reacties op het boek, dat is heel leuk,' vertelt Garcia. 'Het opvallendste vind ik dat zoveel lezers zich met verschillende vrouwen identificeren. Ik had toch verwacht dat een personage daarin de overhand zou hebben. Maar sommigen wilden dat ik meer over Gloria had geschreven, anderen vonden weer dat Carmen het meest interessante personage was. Iedereen leek een link met een ander personage te hebben, dat vond ik heel mooi.'
'Als een schrijver niet investeert in de personages, dan maakt het niet uit wat er verder allemaal nog gebeurt in de roman.'
'Personages zijn essentieel'
Hoe geliefd haar personages ook waren bij haar lezers, zelf had Garcia geen favoriet. 'Alle personages waren heel erg intrigerend voor me,' vertelt ze. 'In het boek neig ik het meest naar Jeanette, omdat haar verhaal eigenlijk de verbindende factor is voor de andere verhalen. Maar misschien kwam het ook doordat ze mijn leeftijd heeft, dat ze net als ik is opgegroeid in Miami en ook een dochter is van immigranten, waardoor ik wat makkelijker over haar schreef. Verder is ze heel anders dan ik, hoor.'
Die focus op personages is essentieel, volgens Garcia, ondanks dat er grote thema’s in het boek zitten, zoals verslaving, migratie en partnergeweld. 'Al die thema’s zaten niet bewust in mijn hoofd toen ik aan het schrijven was,' zegt ze. 'Ik was vooral bezig met de individuele personages en hun verhalen. De personages, dat is waar een verhaal om draait. Als een schrijver niet investeert in de personages, dan maakt het niet uit wat er verder allemaal nog gebeurt in de roman.'
Momenteel is Garcia vooral bezig met de promotie van dit boek, en moet een nieuw personage nog heel even op zich laten wachten. 'Voor mijn gevoel heb ik twee verschillende breinen: eentje voor de promotie en alle activiteiten om dit boek heen en de andere voor het schrijven zelf. Daar heb ik toch echt wat meer mentale rust voor nodig. Maar ik wil snel verder met een nieuw project, ik denk korte verhalen of gedichten.'
