Gala van het kookboek

Het Gala van het Kookboek, dat afgelopen vrijdag 16 januari plaatsvond, is onderdeel van het Symposium on History of Food en werd georganiseerd door de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Bijzondere Collecties heeft tienduizenden boeken over gastronomie en de geschiedenis ervan staan in hun bibliotheek. Een groot deel van deze collectie is afkomstig uit de Gastronomische Bibliotheek van Joop Witteveen, Bart Cuperus en Johannes van Dam.
Tijdens het Gala van het Kookboek waren naast veel wetenschappers uit de meest uiteenlopende disciplines ook vooraanstaande culinaire auteurs zoals Carlo Petrini, Harold McGee, Claudia Roden en prof. JM van Winter aanwezig.

Overdracht collectie Ria Holleman
De nalatenschap van de afgelopen zomer overleden culinaire auteur Ria Holleman, bestaande uit 23 dozen met manuscripten, aantekeningen, typoscripten en drukproeven, werd door haar zonen Wessel en Arnout Holleman officieel overgedragen aan Bijzondere Collecties. Haar zonen vermoeden dat ze geen idee van de waarde van haar archief had. Het archief is om verschillende redenen interessant: het brengt het maakproces in beeld, laat het tijdsbeeld zien en toont wat Ria Holleman heeft betekend voor de Nederlandse keuken. In haar werk zijn de veranderingen in het koken in Nederland goed te zien. Zij was de eerste die de doopsaus, nu dipsaus geheten, introduceerde, daarnaast leerde zij de Nederlandse vrouw koken met de (combi)magnetron.

Overdracht boeken kookboek van het jaar verkiezing
Fusina Verloop, organisator en initiatiefneemster van de Kookboek van het Jaar verkiezing schonk alle 80 boeken die de afgelopen acht jaar gewonnen hebben bij de Kookboek van het Jaar verkiezing aan Bijzondere Collecties.  
Alle auteurs waren trots dat een exemplaar van hun boek een plaats zou krijgen bij de UvA. Alleen de Rotterdamse chef-kok Herman den Blijker had er wat moeite mee dat zijn boeken naar Amsterdam zouden gaan

Prijsuitreiking JM van Winter stipendium
Het JM van Winter stipendium, het jaarlijkse stipendium ter grootte van € 1.000,- voor een student ter ondersteuning van het onderzoek de geschiedenis van eten en drinken, ging dit jaar naar Maxime Poulain, die in zijn multidisciplinaire onderzoek focust hij op de vroegmoderne culinaire gebruiken, naar aanleiding van archeologische opgravingen bij het kasteel van Middelburg in Vlaanderen.
Professor JM van Winter hoopt dat dit stipendium het belang van de bibliotheek zal onderstrepen en een goede publicatie zal opleveren met behulp van deze collectie.


Documentaire over Joop Witteveen en Bart Cuperus door Ronald Houben
“Lekker eten, hoe doe je dat?” was de vraag die Joop Witteveen en Bart Cuperus zichzelf stelden in 1961. Voor het antwoord gingen ze op de motorfiets richting Zuid-Frankrijk alwaar ze voor het eerst bouillabaisse aten.
Kookboeken werden in de jaren die volgden een grote passie. Zij waren niet de enige liefhebbers van bijzondere kookboeken in Amsterdam, ook Johannes van Dam was een fanatiek verzamelaar van kookboeken. Er ontstond een rivaliteit tussen de drie heren in hun jacht naar mooie, bijzondere, oude kookboeken.
Op een gegeven moment hadden ze z’n drieën een grote bijzondere collectie, bestaande uit duizenden boeken over koken, voeding en etiquette. Ze vroegen zich vraag wat er mee te doen na hun overlijden omdat ze kind noch kraai hadden om aan na te laten. De heren besloten tot de oprichting van de stichting Gastronomische Bibliotheek die tot doel had te bewaren wat er was in Nederland aan boeken over de gastronomische geschiedenis van Nederland en kwamen vervolgens in contact met Bijzondere Collecties.
Na het overlijden van Johannes van Dam is zijn deel van de bibliotheek overgedragen alsmede delen van de collectie van Joop Witteveen en Bart Cuperus. Momenteel omvat de collectie kookboeken in de UvA zo’n 30 -35.000 boeken.
De Johannes van Damprijs en de Joop Witteveenprijs komen voort uit de schenking en de Gastronomische bibliotheek.

De uitreiking van de Joop Witteveenprijs
De Joop Witteveenprijs heeft als doel het stimuleren van onderzoek naar de geschiedenis van voedsel in Nederland en gaat naar een buitengewone publicatie hierover. Dit jaar ging de Joop Witteveenprijs naar Jon Verriet voor zijn artikel Ready Meals and Cultural Values in the Netherlands 1950-1970.
Het artikel geeft meer inzicht in de culturele standpunten die de manier waarop we kijken naar kant en klaar maaltijden hebben beïnvloed. Jon Verriet heeft voor zijn onderzoek gebruik gemaakt van recepten, columns en advertenties uit de vrouwenbladen Margriet en Libelle tezamen met data van enquêtes en andere bronnen om daarmee aan te tonen dat gemaks-eten taboe was in grote delen van de Nederlandse samenleving in de jaren ‘50 en ‘60.  

Uitreiking van de Johannes van Dam prijs
Louise Fresco reikte de Johannes van Damprijs uit aan Carlo Petrini, oprichter van de Slow Foodbeweging. De Slow Foodbeweging begon in Italië in 1989 als reactie op fastfood. De fastfoodketen McDonalds wilde in Rome een restaurant openen naast de Spaanse Trappen. In 2001 verscheen het Slow Foodboek van Carlo Petrini, dat inmiddels in meer dan 50 landen is uitgeven. Slow Food staat voor nadenken over hoe we leven en eten en hoe we willen leven en eten. Slow Food is puur, lokaal en echt eten.
Carlo Petrini voelde zich zeer vereerd met de Johannes van Damprijs. Hij noemde de Universiteit van Amsterdam een prestigieuze universiteit, die een grote bijdrage levert aan de wetenschap. De afgelopen twee eeuwen was er geen rol voor de gastronomie en de geschiedenis ervan aan de universiteiten omdat het niet belangrijk genoeg werd gevonden. Pas nu krijgt het de plek die het verdiend.

Tot slot
Martijn Fontijn van Fontaine uitgevers overhandigde het eerste exemplaar van de nieuwe Nederlandse uitgave van Slow Food. Over het belang van smaak aan Carlo Petrini en bedankte hem dat Fontaine uitgevers het boek opnieuw mochten uitgeven. Deze herziene uitgave was in zeer korte tijd tot stand gekomen.