Gastcolumn door Samantha Stroombergen

Hoe psychologisch is lezen nou eigenlijk?

Een tijdje geleden las ik een column op de website van The Guardian waarin de schrijver zich verwonderde over hoe anders hij een boek beleefde dan zijn kinderen. Rond diezelfde tijd zag ik talloze discussies voorbijkomen over de Thrillergids van Vrij Nederland en vroeg een vriendin zich af waarom ze dat ene boek niet net zo goed vond als de rest dat leek te vinden. Als recensent van Hebban merkte ik al een tijdje dat meningen heel ver uit elkaar kunnen lopen. En nu, als auteur wier debuut net in de winkels ligt, maak ik ook de andere kant van het spectrum mee.

Meer dan ooit realiseer ik me dat een wereld die je schept niet echt helemaal van jou blijft.

Het is interessant, die belevenis van mensen. Tijdens mijn studie Nederlands leerde ik al dat je boeken onmogelijk objectief kunt lezen. Je kunt het proberen, natuurlijk, maar een mening is nooit helemaal ongekleurd. Sterker nog, zelfs het boek dat je oppakt is deels bepaald door invloeden van buitenaf, hoe onafhankelijk je daarin ook denkt te zijn. Referentiekaders. Invloeden van je sociale kring. Ook je ‘boekpapillen’ krijgen hierdoor kleur.

Iedereen dezelfde belevenis geven

Soms worstel ik ermee dat ik niet iedereen dezelfde ervaring kon geven. Proeflezer nummer één vond mijn hoofdpersoon Léon verfrissend bars (‘ik hou van hem!’) waar proeflezer nummer twee hem maar een vervelende, koppige man vond. Mijn perfectionistische zelf heeft daarmee moeten leren omgaan, al tijdens het schrijven van de eerste versies van wat later De witte kamer zou worden. Nu de reacties van meer lezers me bereiken, merk ik helemaal hoe anders iedereen zo’n boek ervaart: van verdachten waar ik echt nooit over na heb gedacht tot het hebben van bepaalde wensen waar het boek wel of juist niet aan voldeed.

Ja, meer dan ooit realiseer ik me dat een wereld die je schept niet echt helemaal van jou blijft. Iemand pakt het verhaal op en vult de wereld vervolgens met zijn eigen ervaringen, wensen en angsten. Er bestaat geen waarheid meer. Het verhaal dat eens van jou was krijgt ineens tientallen, honderden andere vormen. Andere waarheden. Dat kan soms lastig zijn, als auteur, en tegelijk is dit heel mooi. Het betekent dat de lezer zich het boek echt eigen maakt en dat is toch prachtig?

Samantha Stroombergen