Gedeelde smart: boeken bieden troost en hulp

Het (voor)lezen van verhalen kan helpen bij het hanteren van problemen. Een kind merkt dat het niet de enige is. Het inleven in een personage brengt zelfreflexie teweeg. Het verhaal lokt reactie uit en kan goed dienen als uitgangspunt voor een gesprek, zeker bij kinderen die het moeilijk vinden over zichzelf te praten. Praten via de personages helpt hen vaak over de brug.

Erover praten

Lezen maakt empathisch: wie leest, staat meer open voor gevoelens van anderen en heeft daar meer begrip voor. Kinderen in de omgeving van degene met problemen - broertjes, zusjes, klasgenootjes - gaan zich hierdoor meer betrokken voelen; ze kunnen zich beter voorstellen wat er aan de hand is en zich daardoor beter verplaatsen. Het boek vormt een mooi uitgangspunt om met elkaar in gesprek te gaan.

Het kind centraal 

Charlotte Visch is ontwikkelaar Integratieve Kindertherapie. ‘Integratief’ wil zeggen dat het kind zelf wordt gezien als de deskundige bij de hulpvraag en dus zelf voor de oplossing kan zorgen, uiteraard zo nodig met hulp. 

Blij met een boek

Charlotte Visch: ‘Ik laat het kind een boek kiezen als het graag met boeken werkt. Ik gebruik het verhaal, het personage, de plaatjes et cetera om de juiste suggesties of ervaringen aan te bieden. Verhalen roepen beelden op en beelden zijn de sleutel tot de binnenwereld waar de werkelijke verandering in het kind plaats vindt. Ik gebruik het ‘beeld’ en voeg er iets aan toe (uit het boek of uit het leven van het kind) om het zelfhelend vermogen van het kind te stimuleren. Soms laat ik een bepaald boek ‘slingeren’ waardoor het de aandacht van een kind trekt. Kinderen die blij zijn met het betreffende boek willen het daarna graag zelf kopen en ouders ook. Kinderen en ouders houden van verhalen.’

Boek als hulpmiddel

Charlotte Visch: ‘Een boek leeft ervaringen voor aan kinderen en sommige stukjes uit een boek spreken een kind aan, zodat het kind ‘onthult’ waar het last van heeft, omdat het zich begrepen voelt door het personage van het boek. Heel veel boeken hebben een thema dat op een dieper niveau zijn werk doet, bijvoorbeeld Max en de Maximonsters dat in beeld en woord laat zien hoe je als peuter je driften onder controle krijgt. Er is ook een boek over een heks (Hennie de heks), die struikelt over haar zwarte kat en de kat daar vervolgens de schuld van geeft. Ze geeft de kat een andere kleur, zodat haar kat opvalt. Het heeft niet het gewenste effect. Daar koppel ik de ‘interne lotsbepaling’ aan: het is fijn wanneer je je fijn kunt voelen ongeacht het gedrag van anderen. Je kunt ‘struikelen’ over een ander, maar dan is het aan jou om te veranderen. In hoofdstuk 1 van Angst-Wegwijzer vertel ik over Lottie (met suikerziekte), die uit een stapel Donald Ducks (onbewust) die Donald Duck pakt waar het juiste verhaal voor haar klacht in staat. Ik pas het verhaal een beetje aan en daardoor heeft het een positief effect. Op mijn website zie je daar een kleine voordracht over: Bang voor injectienaalden.’  

 

Bijzondere kinderen

Josina Intrabartolo is mede-eigenaar van Scrivo Media, uitgeverij van boeken op het gebied van hooggevoeligheid, hoogbegaafdheid, rouw en zelfvertrouwen. Zij schreef onder meer Ridder Zeldenmoet en verhalen over kabouter Langmuts, boeken voor hooggevoelige kinderen.

Ben ik anders? 

‘Het is belangrijk dat er boeken voor deze kinderen zijn. Zij krijgen op een bepaald moment door (bewust of meer onbewust) dat ze op sommige punten net iets anders in elkaar steken dan andere kinderen. Waarom vinden andere kinderen zo’n spannende film wel leuk om te kijken? Of: waarom zijn ze nu niet stil als de juf dat vraagt; straks wordt ze boos? Als je vaak met dit soort situaties en verschillen wordt geconfronteerd, kan dat een onbegrepen, eenzaam gevoel tot gevolg hebben. Kinderen kunnen zelfs aan zichzelf gaan twijfelen. De boeken laten zien dat je niet de enige bent die zich zo voelt en leggen uit wat het verschil is met de anderen. Ze krijgen te horen dat er niets ‘mis’ met ze is. Ze zijn prima zoals ze zijn!’ 

Ik ben oké

‘Het lezen van deze boeken maakt de kinderen zelfbewuster. Alleen al de herkenning (‘Oh, zo ben ik ook’) en het feit dat het dus niet ‘gek’ is, is heel belangrijk. Het is goed om te weten hoe je in elkaar steekt en dat dat oké is. Het is de bedoeling dat deze boeken op die manier bijdragen aan het zelfvertrouwen van kinderen. Ze mogen zichzelf zijn. Ouders van gevoelige kinderen vragen zich weleens af of ze hun kinderen niet gewoon ‘hard’ moeten maken om te kunnen overleven in onze maatschappij. ‘Ze moeten maar gewoon meedoen, net als iedereen’. Maar daarmee ontken je het wezen van je kind, waardoor ze aan zichzelf gaan twijfelen (‘kennelijk is het niet goed zoals ik het doe of zoals ik ben’). Door ze juist te laten zien hoe ze zijn en dat heel gewoon te vinden - en zelfs te waarderen - geef je ze zelfvertrouwen. En wie zelfvertrouwen heeft, kan de hele wereld aan. Ook als die wereld vele malen harder is dan het kind.’

Herkenning

‘Wat wij heel veel terug horen is dat de herkenning zo groot is. Dat kinderen inderdaad bij kabouter Langmuts roepen: ‘Mama, ik lijk op Langmuts, he?’ Dat ouders het gevoel hebben dat hun kind beschreven wordt. En dat dat een soort opluchting en erkenning brengt: gevoeligheid is iets dat bestaat en dat er mag zijn. Sterker nog: het is een mooie eigenschap waar je profijt van kunt hebben en waar je trots op mag zijn. Die positieve insteek vinden we heel belangrijk. Overigens is een leuk bij-effect dat bij voorlezende (groot)ouders ineens kwartjes gaan vallen. Zij herkennen ook veel in het boek en snappen ineens waar hun eigen ‘zich anders voelen’ vandaan komt. En boeken worden meegegeven aan school, in de hoop dat ook leerkrachten iets meekrijgen van het begrip hooggevoeligheid. Dus alleen al aan de manier waarop deze boeken worden ontvangen, kun je merken dat ze duidelijk in een behoefte voorzien!’

Boeken die kunnen helpen

Boeken over afscheid nemen

De leeuw en het vogeltje van Marianne Dubuc (Querido) 4+
Het gewonde vogeltje dat Leeuw in de herfst vindt en onder zijn hoede neemt, wordt een echte vriend. Maar eenmaal weer voorjaar, vliegt het uit… 

Een kleine kans van Marjolein Hof (Querido) 9+ 
Kieks vader gaat als arts vaak naar oorlogsgebieden. Tot nu toe is het altijd goed gegaan, maar Kiek maakt zich altijd zorgen. Daarom maakt ze een plan dat de kans op een dode of gewonde vader moet verkleinen. 

Naar Wolf van Mireille Geus (Lemniscaat) 11+ 
Twee jaar geleden is Zoltan verhuisd, waarmee een einde kwam aan zijn hechte vriendschap met Wolf. Dan vraagt Wolfs moeder hem dringend nog eens op bezoek te komen. 

Pitstop van Sanne Parlevliet (Hoogland & Van Klaveren) 11+ 
Na een heftige ruzie tussen zijn ouders, is Arnolds vader vertrokken. Arnold kijkt elke dag uit naar de post, want zijn vader heeft beloofd te schrijven waar hij is… 

Boeken over ziekte

Beer is ziek van Bonny Becker / ill. Kady MacDonald Denton (Hoogland & Van Klaveren) 4+
Muis doet wat ze kan om de zwaar verkouden Beer op te vrolijken, maar die gaat het steeds somberder inzien…

Slijmbal, superman en soepjurk van Kolet Janssen / ill. Chantal Peten (Clavis) 9+
Mattis onderzoekt met twee vrienden een inbraak bij de overburen, maar dan speelt zijn taaislijmziekte hem parten.

Achtste groepers huilen niet van Jacques Vriens (Van Holkema & Warendorf) 10+
Akkie wordt zo ziek, dat ze naar het ziekenhuis moet. Heel groep acht leeft met haar mee, zeker als het steeds slechter met haar gaat.

Ziek van Gideon Samson (Leopold) 11+
De ernstig zieke Belle ligt in het ziekenhuis en heeft haar eigen kijk op alles en iedereen om haar heen.

Boeken over eenzaamheid

Het hondje dat Nino niet had van Edward van de Vendel / ill. Anton van Hertbruggen (De Eenhoorn) 4+
Nino heeft een fantasiehondje dat alles durft. Veel meer dan het echte hondje dat hij op een dag krijgt…

Sokkenthee en chocola van Mariken Jongman / ill. Heleen Brulot (Lemniscaat) 8+
In haar nieuwe buurt zijn geen kinderen om mee te spelen en het grote buurhuis staat ook al leeg. Dus gaat Wieske op zoek naar een geschikt gezin dat daar kan wonen.

Nooit meer lief van Anna van Praag (Leopold) 10+
Joni besluit het allerbeste rotkind te worden. Ze steelt en liegt en gaat steeds verder. Gek genoeg wordt ze steeds populairder, maar of dat nou echte vriendschap is?

Vlieg! van Marco Kunst / ill. Philip Hopman (Lemniscaat) 10+
Marius wordt best vaak gepest en thuis is er weinig aandacht voor hem. Gelukkig heeft hij zijn opa.

Boeken over rouw

Kikker en het vogeltje van Max Velthuijs (Leopold) 3+
Kikker heeft een dood vogeltje gevonden dat hij samen met Varkentje, Eend en Haas gaat begraven, terwijl in de boom een ander vogeltje een mooi lied zingt.

Doodgewoon van Bette Westera / ill. Sylvia Weve (Gottmer) 6+
Ruim vijftig gedichten over gemis en afscheid nemen, vanuit allerlei invalshoeken en verschillend van toon, ook luchtig.

Ik moet je iets heel jammers vertellen van Arno Bohlmeijer (Van Goor) 9+
Na een ernstig auto-ongeluk worden de gedachten en gevoelens van Rozemarijn beschreven zoals de angst en het verdriet om haar moeder, die uiteindelijk overlijdt.

Lucas in de sneeuw van Koos Meinderts / ill. Annette Fienieg (Lemniscaat) 10+
Op de laatste dag van het jaar sluipt Lucas vroeg het huis uit om in de sneeuw te gaan lopen en aan zijn vader terug te denken die dat jaar overleden is.

Boeken over echtscheiding

Soms woon ik bij mama en soms woon ik bij papa van Melanie Walsh (Memphis Belle) 3+
Een meisje vertelt hoe het is nu haar papa en mama niet meer bij elkaar wonen. Een ding is hetzelfde gebleven: papa en mama houden onveranderlijk van haar.

Dante danst oma blij van Twiggy Bossuyt / ill. Esther Platteeuw (De Eenhoorn) 5+
Oma is boos op opa omdat hij verliefd is op iemand anders, maar Dante weet haar op te vrolijken.

Uit elkaar van Veronique Puts (Leopold) 7+
Acht heeft het moeilijk met de scheiding van zijn ouders, maar gelukkig heeft hij opa en oma om mee te praten.

Hoe overleef ik met/zonder gescheiden ouders? van Francine Oomen (Querido) 10+
Het leven van Rosa staat op zijn kop als haar ouders na de nodige ruzies een time-out nemen en haar moeder een verhouding krijgt.

Boeken over pesten

Kleine Ezel en het zwarte schaapje van Rindert Kromhout / ill. Annemarie van Haeringen (Leopold) 4+
Kleine Ezel en Jakkie sluiten Schaapje buiten, want hij stinkt en doet altijd stoute dingen. Althans in hun optiek…

Vlo en Stiekel van Pieter Koolwijk / ill. Linde Faas (Lemniscaat) 7+
Floris is erg klein voor zijn leeftijd en wordt op school gepest. Totdat er een nog kleiner meisje in de klas komt, dat nergens bang voor is!

Bruno wordt een superheld van Håkon Øvreås / ill. Øyvind Torseter (Querido) 8+
Als pestkoppen de hut van Bruno en Arthur slopen, bedenkt Bruno een plan. Hij gaat er 's nachts als superheld op uit…

Godje van Daan Remmerts de Vries (Querido) 10+
Robin krijgt ruzie met zijn groepje van vijf omdat hij zo bazig is. Zijn magische schedel kan hem daarbij niet helpen.