Geniale Eimear McBride schrijft briljant moeilijke (en toch goed leesbare) pageturner

Bij sommige boeken krijg je bij lezing automatisch een beeld voor ogen van de auteur. Het debuut van Eimear McBride is zo’n roman. Bij haar Een meisje is maar half af  fantaseer je een vrouw die maar half af is. Na alle ellende die de hoofdpersoon overkomt, zou een gebroken auteur met slepende tred het Amsterdamse hotel voor een interview moeten betreden.
Want die hoofdpersoon (een jonge naamloze vrouw) krijgt nogal wat te verstouwen. De broer van de ik-verteller krijgt een tumor. Zijzelf heeft op haar dertiende seks met haar aangetrouwde oom. Als ze dat verklapt aan haar zwaargelovige moeder, breekt de hel los. Later als student beleeft ze vele ruige seksavonturen, waarbij de knuffeluitstapjes van 50 Shades of Grey verbleken. Pijn schenkt verlossing. Van het leven, of van haar schuldgevoelens? Dit alles wordt opgeschreven in een niet aflatende woordenstroom, die aan een modernist als James Joyce doet denken. Als de broer sterft, sterft zij ook een beetje. Waarom nog praten? Ze wordt ik-loos en verdwijnt, "mijn naam is verdwenen".

In de hotellobby komt een kloeke, vrolijk kijkende vrouw naar de verslaggever toelopen. Met een zangerig Iers accent begint ze meteen te vertellen over de Amsterdamse grachten, de wanhoop bij het leuren met haar manuscript en hoe vreemd het is om te praten over een roman die ze negen jaar geleden voltooide. Want geen enkele uitgever wilde zich aan haar kolkende woordenstroom wagen. Inmiddels heeft de Britse krant The Guardian haar boek geniaal genoemd en bestempelde de New York Times haar boek als een ‘toekomstige klassieker’. Aan de prijzenregen voor Een meisje is maar half af  lijkt geen einde te komen.

Went het al, zo’n internationale boekentoer?
"Het verraste me, al die aandacht. Ik was al bezig met een tweede boek, maar dat ligt nu helemaal stil."

Het is toch prettig om over de ontstaansgeschiedenis van dit boek te praten?
"Negen jaar falen vormen geen prettige herinnering. Na drie jaar zonder reacties van uitgeverijen startte ik met dat tweede boek. Ik moest beslissen of ik ondanks alles wilde doorgaan met het auteurschap."

Je had ook actrice kunnen blijven.
"Ik kwam er al snel achter dat dat niets voor mij is. Ik had in Londen de toneelschool gedaan en toen werd mijn broer ziek. Hij overleed, waardoor alles in mijn leven radicaal veranderde. Ik voelde me nogal richtingloos. Alleen dat schrijven, dat was iets wat ik al van kindsaf aan deed. Steeds durfde ik niet de stap te zetten om datgene te doen, waarvan ik wist dat het mijn missie in het leven is. Dus maakte ik omzwervende bewegingen en had allerlei tijdelijke baantjes. Rond 2000 woonde ik opeens in Rusland. Beetje klooien, nadenken. Eenmaal terug hier ging het weer de richting uit van 12 ambachten 13 mislukkingen. Tot mijn man als theaterregisseur een vet betaalde opdracht in Japan kreeg. Eenmaal terug zei hij: "met het geld dat we overhebben, bekostigen we jouw schrijftijd." Die tijd was zijn cadeautje aan mij."

Handig zo’n deadline, niet?
"Inderdaad, een godsgeschenk. Ik had al wat aantekeningen in verduimelde schriftjes liggen, maar die waren gestolen toen ik Japan zat. Achteraf een zegen, maar toen dacht ik dat mijn wereld instortte. Nu besef ik dat het mijn schrijven een unieke urgentie meegaf. Ik moest opnieuw beginnen op mijn 27ste, maar wel met hetzelfde idee. Drie weken blokkeerde ik totaal. Toen begonnen de woorden te stromen, toen wist ik dat ik iets te pakken had. Wat? Geen idee, maar ik kon door."

Heeft de muze je aangeraakt?
"Nee, nee. Bovennatuurlijke (al dan niet religieuze) verschijningen heb ik na mijn roomse jeugd uit mijn leven gebannen. Als autodidact begon ik gewoon in het blinde weg. Ik bedacht dat ik elke dag duizend woorden moest schrijven."

Dat is toch bizar veel?
"Het was ook veel. Er zat enorm veel troep tussen, maar ik moest het doen van mezelf. Iedere dag 850 woorden schrappen, dat schiet op. Uiteindelijk heb ik drie versies in zes maanden afgerond."

Hoe ben je met dit moeilijke proza aan een uitgever gekomen?
"Een boekhandelaar uit Norwich stond te kletsen met mijn man, die vertelde over mijn vernederingen en mislukkingen in letterenland. Het taalgebruik vond men te moeilijk. Nou, die handelaar wilde zijn eigen kleine indie uitgeverij starten, dus ik moest het maar opsturen. Een jaar later belden ze: we gaan het doen. Ik dacht, dat wordt nooit meer dan duizend exemplaren. Maar ik kreeg gelukkig direct superpositieve recensies en het boek werd door uitgeverij Faber opgepikt."

Hoe is het nu, om continu over je privéleven en je broer te praten?
(fel) "Dit boek is geen autobiografie. De jongen in de roman is niet gebaseerd op mijn broer. Ik heb het boek aan mijn echte broer opgedragen, dat is het, meer niet. De strubbelingen tussen broers en zussen, die komen wel uit mijn leven."

Is de titel Een meisje is maar half af  een verwijzing naar het verhaal van Adam, die met een rib minder veranderde in een vrouw? Een verwijzing naar je Ierse religieuze roots?
"Niet echt. Het idee was te refereren aan het meisje, dat probeert vrouw te worden. Ze is pas halverwege en moet haar lichaam nog ontdekken. Als misbruikslachtoffer ziet ze dat als een object, zoals haar oom dat lijf ziet.
Ik wilde alle Ierse clichés vermijden en geen schaamte, seksuele obsessie of religie verwerken in het boek. Maar ja, al probeer je nog zo het te vermijden, je moet doen waar je hart en hoofd vol mee zitten. Nu zit ik er minder mee. Britse mannelijke schrijvers blijven herinneren aan de Tweede Wereldoorlog, nou laat mij dan de Ierse trauma’s rond de kerk aanpakken. Maar dan wel op een totaal andere manier. Normaal zijn vrouwen het slachtoffer: ze worden verliefd en gaan ten onder aan de alcohol en hun lover. Maar mijn hoofdpersoon wil helemaal niet verliefd worden, ze wil haar echte zelf ontdekken. Die andere helft."

Waarom die innerlijke monoloog?
"Ik wilde het verhaal van seksueel misbruik op mijn manier beschrijven. Geen vieze oude man achter de heg. Nee, de misbruiker is meestal een broer of een familielid. En het gaat er meestal niet zo extreem wreed aan toe. Het gebeurt langzaam. Dit meisje heeft op haar dertiende een crush op haar oom, een tienercrush. Daardoor voelt ze zich medeschuldig. En hij denkt tien jaar later nog steeds dat hij haar niet heeft gebruikt, dat zij het ook wilde. De oom is een saaie weke man. Hij weet dat hij zich beter had moeten gedragen, dat hij niet aan de verleiding had moeten toegeven."

Waarom dat modernistische taalgebruik? Dat hebben we na Joyce toch wel gehad?
"Ik ben en blijf een grote Joyce-fan. Hij was de poortwachter die de deuren heeft geopend. Door hem kunnen wij schrijvers doen wat wij willen. Er zijn geen grenzen. Als ik een monoloog wil schrijven, dan doe ik dat. Ik vond het wel handig, daardoor kon ik de toon steeds aanpassen. Van meisje naar tiener naar studente en jonge vrouw. Ik heb echt niet als een rebel het hedendaagse taalgebruik willen aanvallen. Als ik had beseft dat ik zo lang zou moeten leuren met dit boek…. Naïviteit heeft soms zo zijn voordelen."

Waarom heeft het meisje geen naam?
"Ik wist dat de personages geen naam zouden krijgen. Dan trek je de lezer nog dichter het verhaal in. Als ik over ene Elisabeth met butler in Kensington begin, identificeert de lezer zich er veel minder mee. Hoe minder details, hoe beter. Ik houd van boeken die me een klap tegen mijn kop geven. Boeken, waar je moeite voor moet doen om er iets van te begrijpen."

Komt het nog goed met de hoofdpersoon? Kan ze haar jeugd ontsnappen?
"Alleen als ze begrijpt wat er met haar aan de hand is. Dat weet ze niet, omdat ze er niet over mag praten. Alles met seks en incest is vies en omgeven met schaamte. Ze is het slachtoffer van een aasgier, ze kan geen afstand nemen. Ze wil geen slachtoffer zijn, daarom gaat ze rondhoereren tijdens haar studietijd. Controle over haar lichaam en over haar lovers. Daarna wordt ze toch weer destructief. Gelukkig zou dit haar anno nu niet meer overkomen. Tegenwoordig is de invloed van de kerk en de autoriteiten een stuk minder in Ierland. Na alle verhalen over kindermisbruik is mijn roman gelukkig een verslag over een tijdperk dat definitief voorbij is."