Georges Simenon: meester van de whydunit
De Fransman (die hij eigenlijk niet was)
Op nota bene vrijdag de 13e (februari 1903) werd Georges Simenon geboren in Rue Léopold, een volksbuurt in het Belgische Luik. Simenon noemde het zelf ‘een wijk waarin mensen met een klein pensioen, kantoorbedienden en weduwen woonden, de kleine luiden’. Hoewel hij een gelukkige jeugd had, sprak zijn moeder een sterke voorkeur uit voor zijn jongere broer Christian. Het was zijn vader Désiré, een sociaal geëngageerde man, met wie Simenon goede gesprekken kon voeren.
De Gazette de Liège was de eerste stop voor Simenon om zich te ontwikkelen tot schrijver. Reportages die vaak hun oorsprong vonden in de nauwe steegjes, volkscafés, randgemeenten, maar vooral bij de gewone burger. ‘Ik begon met het schrijven over verongelukte honden. Daarna mocht ik van de hoofdredacteur een dagelijkse column schrijven. Ik was fier te zien hoe de lezers commentaar leverden en mijn vader zich verdiepte in mijn artikel om er 's avonds met mij over te praten,’ vertelde Simenon over deze beslissende periode in zijn leven.
In 1921 verhuisde Simenon naar Parijs, later ook standplaats van zijn beroemde personage commissaris Maigret, waar hij zich aansloot bij La Ligue des Chefs de Section et des Anciens Combattants. Hij bleef echter niet op één plek, kocht een boot en trok rond in Europa. Onderweg deed hij inspiratie op van de dingen die hij tegenkwam tijdens zijn reizen om ze vervolgens terug te laten komen in een roman of detectiveverhaal. In 1929 kwam de schrijver in problemen toen hij door Duitse agenten werd geconfronteerd, ze ontdekten zijn aantekeningen en typemachine. Simenon werd verdacht van spionage (destijds waren de verhoudingen tussen Duitsland en Frankrijk gespannen) en zocht een uitvlucht. Het werd Delfzijl waar zijn boot de Ostrogoth heen ging, de dichtstbijzijnde Nederlandse haven.
De Fransen beschouwden de schrijver op een zeker moment als één van hen en gaven hem op het toppunt van zijn roem de bijnaam ‘de auteur die het meest uit de Franse openbare bibliotheken gestolen wordt.’ Zijn beschrijvingen van de hoofdstad, vooral kenmerkend door scènes in de wijk Montmartre en de rivier de Seine, zorgden ervoor dat lezers vanuit hun luie stoel een stadswandeling konden maken.
In een café op de kade van Delfzijl
De vlucht naar Delfzijl was het startschot voor de creatie van zijn memorabele seriepersonage Jules Maigret. In zijn memoires schreef Simenon hoe hij op een zonnige ochtend in een café op de kade van Delfzijl, onder het genot van een paar glaasjes jenever, voor het eerst zijn personage voor zich zag:
'Een beetje slaperig, zie ik hoe de massieve, onverstoorbare gestalte van een heer zich begon af te tekenen die volgens mij een aanvaardbare commissaris zou kunnen zijn. Gedurende de rest van de dag voegde ik aan deze figuur een paar voorwerpen toe: een pijp, een bolhoed, een zware jas met een fluwelen kraag. En omdat er in mijn schuit een vochtige koude heerste, gaf ik hem voor zijn werkkamer een oude gietijzeren kachel.'
Simenon introduceerde zijn personage in de roman Maigret en de onbekende wreker. Met een memorabel boekenbal lanceerde hij zijn politiereeks in een Parijse nachtclub, waarmee hij niet onopgemerkt bleef bij de pers. Wilde de jonge schrijver zich nu wel of niet ontwikkelen tot literair auteur? Het stoorde Simenon niet en hij bleef maandelijks een roman of misdaadverhaal produceren, terwijl zijn succes en financiële situatie alleen maar piekten. In 1932 maakten Nederlandse lezers voor het eerst kennis met Maigret in Een misdaad in Holland (tevens uitgebracht als Maigret in Holland).
Maar na achttien Maigret-verhalen, vond Simenon het toch tijd voor een échte roman. Hij besloot op dat moment uitsluitend literaire boeken te gaan schrijven, de populaire Maigret-verhalen schreef hij uitsluitend voor de hoge opbrengsten. Toen hij 34 jaar oud was had hij 349 romans geschreven, maar zei hij zelf ‘nog niet begonnen te zijn aan het werk dat hij eigenlijk wilde doen.’ In 1945 werd de Maigret-reeks nieuw leven ingeblazen. Met elke nieuwe publicatie werd de naam van de inspecteur zelf in de titel vermeld, om verwarring met de romans van Simenon te voorkomen.
De allerlaatste Mairgret schreef hij in 1972, het zou tevens zijn laatste roman worden. De romancier in hem was gestorven en Simenon kon niet meer. Uiteindelijk zou hij 76 Maigret-romans en 28 kortverhalen over de inspecteur (later commissaris) schrijven. Simenon stierf in 1989 op 86-jarige leeftijd en ging de geschiedenisboeken in als de meest vertaalde Belgische auteur.
Voor wie Delfzijl binnenkort een bezoek brengt, kan een standbeeld van Maigret bewonderen (gemaakt door beeldhouwer Pieter d’Hont, tevens maker van de Edison, de muziekprijs). Simenon onthulde het beeld zelf in 1966, vergezeld door Maigretvertolkers uit vier verschillende landen. Het was uitgeverij A.W. Bruna die Pieter d'Hont de opdracht heeft gegeven om ter gelegenheid van de uitgave van de duizendste pocket uit de Zwarte Beertjes-reeks een beeld van Maigret te maken. Het was een uitdaging voor d'Hont om Maigret in brons om te zetten, maar dankzij de kenmerkende attributen van de speurder was het mogelijk om het beoogde effect te bereiken. Diep in zijn hart wilde d'Hont weten wat Simenon ervan vond, maar de uitgeverij had een drukke feestdag georganiseerd met een boottocht waarbij de alcohol rijkelijk vloeide. Toen de dag ten einde liep, en de rust weer een beetje wederkeerde, gebeurde waar d'Hont op had gehoopt. Georges Simenon vroeg hem samen naar het jaagpad langs het Damsterdiep te gaan om het beeld in alle rust nog eens te bekijken. Toen vertrouwde de Belgische schrijver hem toe: 'Jij hebt mijn Maigret gemaakt.' Voor d'Hont waren deze woorden het compliment van zijn leven.
Bij de onthulling ondertekende de burgemeester van Delfzijl een uittreksel van de burgerlijke stand, waarin staat dat Maigret in 1929 op 45-jarige leeftijd is geboren te Delfzijl. De vader is Simenon, de moeder is onbekend.
Lees verder op de volgende pagina: Meester van de whydunit
