Gevlucht uit Noord-Korea om een verloren boek

Het is niet gemakkelijk een afspraak te maken met Jang Jin-sung. Elf jaar na zijn spraakmakende vlucht is hij een drukbezet man. Hij is dichter – de illegale gedichten die hij schreef toen hij nog in Noord-Korea leefde, persoonlijke gedichten die dus niet de Opperste Leider verheerlijkten maar over zijn eigen observaties gingen – zijn uitgegeven in Zuid-Korea. Hij startte het onafhankelijke nieuwsagentschap New Focus International dat bericht over Noord-Korea. En nu hij in Nederland is vanwege de release van het meeslepende en aangrijpende boek over zijn vlucht in 2004, willen veel mensen met hem praten. Via een tolk, dat wel, want Jang spreekt geen Engels.

Niet zomaar een vluchteling

Niet zo gek, want zijn verhaal is schokkend en bizar. Jang was namelijk niet zomaar een vluchteling. Hij maakte deel uit van de Noord-Koreaanse elite, hij werkte op het Verenigd Front Departement dat zich bezighield met spionage en infiltratie van Zuid-Korea en had daardoor toegang tot bijvoorbeeld Zuid-Koreaanse kranten. En het allerbelangrijkste: hij was een ‘intimus’ van Kim Jung-il. Zijn gedicht ‘De lente in de loop van het geweer van mijn Generaal’ had diepe indruk op de dictator gemaakt. Hij werd – middenin de nacht – uitgenodigd bij de dictator zelf. Deze schonk hem zelfs een glas wijn in – een glas dat vervolgens in de kast met familierelieken belandde. Het maakte dat hij voortaan als ‘intimus’ werd gezien en alleen nog maar gearresteerd kon worden na speciale toestemming van de dictator. En dat gaf hem maanden later de ruimte om te ontsnappen, toen zijn vriend een boek dat híj illegaal uit de bibliotheek van zijn werk had meegesmokkeld, verloor in de metro.

Schuld door associatie

Jang moest vluchten, want anders zou niet alleen hijzelf worden afgevoerd naar een concentratiekamp, maar ook zijn ouders en grootouders. ‘Schuld door associatie, heet dat in Noord-Korea,’ zegt Jang ernstig. ‘Je hele familie wordt gestraft. Het is een bizar systeem dat moet veranderen. Een systeem waarin één boek letterlijk de koers van je leven kan veranderen.’

Jang – ook weer door zijn connecties – wist reispassen te bemachtigen die hem naar de grensregio brachten. Met een vertraging van een week – naar verhouding een goede score - slaagde hij erin de bevroren grensrivier de Tumen over te steken. Maar in China wachtte hem een klopjacht door de Chinese veiligheidsdiensten, die geen enkel medelijden tonen met de Noord-Koreaanse vluchtelingen. Hij werd beschuldigd van moord – zijn vriend werd opgepakt en pleegt zelfmoord – maar hij weet uiteindelijk de ambassade in Beijing te bereiken door de hulp in te roepen van een Zuid-Koreaanse krant. Wat er van zijn familie is geworden, weet hij tot op de dag van vandaag niet.

‘Het is onmogelijk om iets over hen te weten te komen,’ zegt hij. ‘Natuurlijk heb ik dat geprobeerd, maar ik ben al zo vaak voor de gek gehouden.’ Verder zwijgt hij liever over hen, want stel dát ze nog leven. ‘Dan ben ik bang dat het regime hen zal gebruiken als een wapen tegen mij.’

Talloze geheimen over het Kim-regime

Want Jang is iemand om te bevechten. Niet alleen ontsnapte hij met kennis van talloze geheimen over hoe het Kim-regime werkt, nu bevecht hij datzelfde regime met zijn website New Focus International.

De dictatuur van Noord-Korea is volkomen bizar, blijkt uit Jangs boek. Welk land richt een heel departement in waar speciaal geselecteerde mensen Zuid-Koreaanse kranten mogen lezen, zodat ze pamfletten kunnen schrijven die zo Zuid-Koreaans mogelijk lijken, die dan verspreid worden onder de Zuid-Koreaanse democratiseringsbeweging om stiekem het Noord-Koreaanse gedachtengoed promoten? Welk land ontvoert Japanse tieners ontvoert om ze te indoctrineren en later terug te sturen? Laat zijn militairen op pamfletten laat schieten waar ongewenste teksten in staan? Welk land maakt gedichten tot nationale ‘literatuur’ omdat er niet genoeg papier is voor romans. Welk land bestraft een gedicht dat niet over de Opperste Leider gaat met het concentratiekamp?

En het gekke is: iedereen gelooft dat het normaal is. Dat de Opperste Leider het beste met zijn volk voorheeft. Dat het Westen Noord-Korea bewondert, weet Jang. ‘Zo werkt de psychologische en emotionele dictatuur. Ook ik geloofde alles wat me werd gezegd. Ik kón niet twijfelen. Twijfel alleen is al verraad. De Noord-Koreanen leven in een eigen wereld waarin het letterlijk het jaar 105 is. De systematische isolatie voorkomt dat ze zich kunnen vergelijken met anderen en vragen gaan stellen.’

Verboden gedichten

Bij Jang sloeg de twijfel pas toe, toen hij Kim Jung-il ontmoette en deze niet de vriendelijke, hartelijke man bleek te zijn die de tv van hem maakte. Bovendien at hij ook niet een enkel bolletje rijst, zoals hij zijn hongerende volk voorhield, maar een luxueus meergangendiner waarbij zelfs de belichting per gerecht wisselde. Toen Jang later naar zijn geboortedorp reisde om inspiratie op te doen voor een gedicht, zag hij hoe de mensen daar in bittere armoede leefden. En toch waren ze nog altijd bezorgd over de Generaal. Jang kreeg een kom rijst die bijeengespaard was door wekenlang bij elke maaltijd enkele korrels opzij te leggen, terwijl zijn rugzak volzat met snacks en cognac. Hulpgoederen uit het westen, uitgedeeld aan de elite.

Hij ging – verboden - gedichten schrijven over wat hij zag. Maar nog betrapte hij zichzelf op ergernis toen hij mensen zag sterven in de straten. ‘Ik dacht: waarom hebben ze niet wat beter hun best gedaan om niet te sterven?’

Nu schaamt hij zich daarvoor. ‘Ik had nog de luxe om emotie te voelen over wat ik zag. Ik schreef er poëzie over! De mensen op straat hadden zelfs dat niet meer. Ze konden niet meer nadenken. Ze leefden niet, ze probeerden enkel in leven te blijven. En als je zelfs dat niet meer kunt, dán verhonger je.’

Nu doet hij er alles aan om aandacht te vragen voor de situatie van de Noord-Koreanen, want de wereld kijkt de andere kant op. De Chinese politie achtervolgde hem wekenlang en zou hem linea recta teruggestuurd hebben als ze hem te pakken had gekregen. ‘China mag dan een groot land zijn qua macht, maar niet qua mensenrechten,’ zegt Jang een beetje bitter. ‘Tegenwoordig is het zelfs nog erger, want ze hebben een elektrisch hek aan hun kant van de grens gezet. De Chinezen hebben Noord-Korea nodig, want het laatste wat ze willen is dat Zuid-Koreaanse soldaten door Noord-Korea bij de grens zouden kunnen komen. En ze weten dat als ze mensen toestaan om te vluchten, het huidige regime ineen zou storten. Korea is gevangen door de politiek. China heeft geen enkel belang om iets te veranderen.’

Opperste leider

Andere landen lijken gewoon niet geïnteresseerd, of ze zijn bang voor het onvoorspelbare gedrag van de huidige leider Kim Jung-un, zijn dreigementen met kernproeven en provocerende taal. Maar het westen begrijpt Noord-Korea totaal verkeerd, denkt Jang. ‘Ze proberen met Noord-Korea om te gaan alsof het een gewone staat is, met een regime dat het nationaal belang nastreeft. Maar dat is het niet. Alles draait om het in stand houden van het systeem van de Opperste Leider. Wil je iets doen, dan moet je de belangen van het regime en het volk scheiden.’

Vandaar ook dat de politiek van hulpgoederen sturen, zodat de gesprekken gaande blijven, niet werkt. Noord-Korea geeft niet om gesprekken en luistert niet naar kritiek. En hulpgoederen belanden niet bij de hongerende bevolking, maar bij de elite.

De wereld zou ervoor moeten zorgen dat Noord-Koreanen contact kunnen leggen met de rest van de wereld, denkt Jang. ‘Niemand zendt uit in Noord-Korea,’ zegt hij. ‘Zelfs de BBC niet, terwijl ze het wel hebben aangekondigd. Maar het regime kan niet alle frequenties blokkeren. Het kán!’

Mensen denken veel te groot

Ook Facebook zou iets kunnen betekenen. Nu hebben Noord-Koreaanse telefoons geen internet, maar Facebook wil zijn bereik uitbreiden naar Afrika, dus waarom niet ook naar Noord-Korea. ‘Zulke technologie kan het systeem op de knieën brengen,’ denkt Jang. ‘Je hebt geen troepen nodig van de VS , of kernraketten. Mensen denken veel te groot.’

En ondertussen gaat Jang door met zijn strijd. Hij heeft een vrouw intussen, een kind. En langzaam raakt de horror van zijn verleden uit zijn systeem. ‘In Zuid-Korea wonen 28 000 vluchtelingen uit Noord-Korea,’ vertelt hij. ‘De meesten hebben vijf of zes jaar lang nachtmerries. Ik had ze zeven jaar. Ze zeggen dat pas als je dromen zich in in Zuid-Korea afspelen, dat je dan pas ontsnapt bent. Zo lang duurt het voordat je mentaal ontsnapt bent aan die psychologische wereld.’    

(c) auteursfoto: New Focus International