Gezond eten en leven volgens de boeken

op 14 juni 2016 door Natascha van der Stelt 2 reacties

Stel, je wilt gezonder gaan leven, een paar kilootjes afvallen en je besluit naar de boekhandel of bibliotheek te gaan voor wat boeken over dit onderwerp. Dan is de kans groot dat je al snel door de bomen het bos niet meer ziet, zoveel verschillende publicaties over gezondheid en voeding zijn de afgelopen jaren verschenen. Hebban loodst je door het landschap.

Tegenwoordig kun je kiezen uit tientallen boeken over evenzoveel visies op gezondheid en voeding: het Paleodieet, rawfood, de Hormoonfactor, gluten-, zuivel- en suikervrij eten, het dieet van dr. Frank en niet te vergeten de Voedselzandloper. Het is duidelijk dat er in Nederland iets gaande is op het gebied van gezond leven en eten. Dit zou een reactie kunnen zijn op de vele berichten in de media over de obesitas-epidemie. Vele deskundigen bekijken vanuit evenzoveel kanten hoe deze tot stilstand kan worden gebracht. Helaas zijn deskundigen het niet met elkaar eens over de manier waarop dit moet gebeuren, laat staan dat ze het eens zijn over wat gezond eten precies is.

Gezond eten volgens de Schijf van Vijf

De Schijf van Vijf is door het Voedingscentrum ontwikkeld om mensen te helpen gezond te eten. ‘Als je volgens de Schijf van Vijf eet, neem je genoeg van alle producten die gezondheidswinst opleveren, plus alle benodigde voedingsstoffen om fit voor de dag te komen.’ Onlangs is de Schijf van Vijf vernieuwd en bestaat nu uit de volgende vakken: groente en fruit; brood, graanproducten en aardappelen (koolhydraten); vis, peulvruchten, vlees, ei, zuivel en noten (eiwitten); vetten; dranken. Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw krijgen mensen die willen afvallen het advies om de hoeveelheid (verzadigd) vet in hun voeding te minimaliseren en de benodigde energie vooral te halen uit ruime hoeveelheden koolhydraten (brood, aardappelen, rijst etc.) en in veel mindere mate uit eiwitten en vetten. Ook zijn er richtlijnen over de maximale hoeveelheid calorieën die iemand per dag binnen mag krijgen om af te vallen of om op gewicht te blijven.

De adviezen worden gegeven door artsen, diëtisten en het Voedingscentrum en zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. De laatste jaren klinken er echter steeds meer andere geluiden. De voedingsrichtlijnen gericht op minder vet zouden juist de oorzaak zijn van de enorme toename van het aantal mensen met obesitas en alle daarmee samenhangende gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Het advies om zo min mogelijk verzadigd vet toe te voegen aan de voeding gebaseerd zijn op slechts één onderzoek uit 1953 door Ancel Keys. Op het onderzoek is veel aan te merken. Zo zou de onderzoeker alleen die landen (zes van de tweeëntwintig) in zijn onderzoek hebben opgenomen waarvan de resultaten overeen kwamen met zijn theorie. Andere omstandigheden, zoals een grote toename van het aantal rokers na de Eerste Wereldoorlog, liet hij buiten beschouwing. Ook was hij een theoreticus en had hij nooit een patiënt behandeld.*

Uit nieuwe onderzoeken zou juist blijken dat mensen die willen afvallen in verhouding juist meer verzadigde vetten en eiwitten en veel minder koolhydraten moeten binnenkrijgen. Zelfs het ziekteproces van Diabetes type 2 zou met een dergelijk dieet omkeerbaar zijn.

Gezond leven en eten 2.0

Kun je het allemaal nog volgen? De laatste paar jaar zijn er vele boeken verschenen over voeding en gezondheid. Hoe verschillend die boeken ook zijn, toch valt er een rode draad te bespeuren. De meeste auteurs keren zich in hun boeken tegen de traditionele voedingsadviezen en komen met alternatieven. Bovendien word je aangeraden om zo min mogelijk bewerkt voedsel op te nemen in het dagelijks eten en junkfood van het menu te verbannen. Boeken waarin die alternatieven geboden worden zijn o.a. de ‘Zonder pakjes en zakjes’-reeks van Karin Luiten, Lekker en snel voor elke dag van Hemsley & Hemsley, Jamie’s Superfood van Jamie Oliver en Een nieuwe manier van koken van Anna Jones.

Een ander gemeenschappelijk punt is dat volgens deze nieuwe inzichten de verhouding tussen koolhydraten, eiwitten en vetten in de voeding moet worden aangepast, waarbij in geval minder koolhydraten en meer eiwitten gegeten worden. De hoeveelheid en het soort vet is nog onderwerp van discussie. Die nieuwe verhoudingen zijn te vinden in o.a. Grip op koolhydraten van Yvonne Lemmers, Foodsisters van Janneke en Amande Koeman, 100% suikervrij van Carola van Bemmelen, Diabetes type 2? Maak jezelf beter! van Hanno Pijl & Karine Hoenderdos en Zonder suiker van Anne Marie Reuzenaar.

En tot slot geven veel auteurs het advies om suiker, zuivel en gluten bij voorkeur in het geheel weg te laten uit het menu, zoals bijvoorbeeld in De voedselzandloper van Kris Verburgh en Natuurlijk samen koken van Irene Lelieveld.

Ondanks hun onderbouwingen, gebaseerd op (wetenschappelijk) onderzoek, hebben zij met name vanuit wetenschappelijke hoek veel kritiek gekregen op hun boeken. Om die reden verschijnen er ook steeds meer informatieve boeken van wetenschappers voor het grote publiek. Lees bijvoorbeeld het boek Voedingsmythes van Katan, Eet als een expert van platform I’m a foodie, Het voedsellabyrint van Jaap Seidell, 77 fabels en feiten over afvallen van Hans Kraak, Eet gewoon van Frans de Jong en Een pleidooi voor echt eten van Michael Pollan.