Ghieperdepiep! Tosca Menten laat kinderen lezen.
Humor en fantasie, dat zijn de belangrijkste wapens van schrijfster Tosca Menten (1961). Sinds 2003 is ze fulltime kinderboekenschrijfster, daarvoor werkte ze jarenlang als docente in het voortgezet onderwijs. Dat ze weet wat kinderen willen blijkt wel uit het feit dat Menten meerdere malen getipt werd voor de Nederlandse Kinderjury en de prijs in 2016 ook won in de categorie 10 t/m 12 jaar met het boek Dummie de Mummie en de drums van Massoeba. Dit jaar kunnen kinderen zelfs op drie boeken van deze auteur stemmen: Dummie de Mummie en het geheim van Toemsa, Siem Subliem en Het Rode Gevaar en Gruwelijk Grappige Griezelverhalen (dat ze samen met Jozua Douglas en Manon Sikkel schreef) zijn geselecteerd voor de Nederlandse Kinderjury 2018.
‘Tosca Menten is een no-nonsense schrijfster. Ze schrijft grappige en gekke boeken, waaronder de reeks over Dummie de Mummie, die veel kinderen aanspreken. Haar werk is pretentieloos en ze behoort niet tot het literaire keurkorps, maar ze schrijft wel erg prettig en stilistisch beter dan sommige auteurs die vooral het grote publiek willen behagen,’ schreef JaapLeest eerder eens over de schrijfster.
En juist daarmee bereikt Menten een groot publiek. Van de serie werden inmiddels meer dan 430.000 exemplaren verkocht, er worden Dummie de Mummie-fandagen georganiseerd (op 2 april a.s. is de volgende editie in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden) en dit najaar wordt op 16 september het tienjarig jubileum gevierd met een groot feest vol Dummie-activiteiten én de gloednieuwe voorstelling Yah Maashi Mon! (inclusief vierkoppige reggaeband).
Een gheel ghroot avontuur
Darwishi Ur-Atum Msamaki Minkabh Ishaq Eboni heet hij eigenlijk, maar Dummie is toch een wat makkelijker uit te spreken naam. Dummie komt helemaal in Polderdam terecht, het allersaaiste dorp ter wereld, waar hij vriendschap sluit met de tienjarige Goos en zijn vader Klaas. Samen beleven ze een hele reeks boeken lang ‘gheel ghrote’ avonturen (zoals Dummie zou zeggen), niet alleen in de polder maar ook in Egypte, Oostenrijk, Rome en New York!
Dit voorjaar start uitgeverij Van Goor de feestelijkheden alvast door de eerste delen in de serie in midprice uit te brengen, waarna de overige delen volgen. De ruggen van deze uitgaven vormen samen een tekening, extra leuk dus om de reeks compleet te maken voor op de boekenplank. De boeken over Dummie zouden overigens niet hetzelfde zijn zonder de kleurige, karakteristieke illustraties van Elly Hees. Zij werkt nauw samen met Menten en verzorgt ook de vormgeving van haar boeken.
‘Een uitdaging was het in ieder geval toen ik gevraagd werd om een boek te illustreren waar een mummie de hoofdrol in zou gaan spelen,’ vertelde de illustrator eerder aan Hebban. ‘Hoe kon ik die zo levendig afbeelden zonder dat het een karikatuur zou worden? Ik zou alle stemmingen in de houdingen van het figuurtje moeten stoppen. Dat heb ik de loop van de reeks steeds meer weten te ontwikkelen.’
Inmiddels is de schrijfster – die overigens ook nog energie heeft voor standalones en die andere boekenserie ‘Siem Subliem’ – bij boek nummer 10 aanbeland, zijn er musicals over Dummie gemaakt en zijn er drie boeken verfilmd.
Toch is het niet alleen maar grappen en grollen; Menten vindt het belangrijk dat haar boeken ergens over gaan. ‘Ik ben niet de moraliserende, belerende auteur, maar ik vind natuurlijk wel wat. En wat ik vind kun je wel terugvinden in mijn boeken, maar altijd ergens tussen de regels,’ vertelt ze. Vaak worstelen kinderen in haar boeken met oplossingen voor problemen die worden veroorzaakt door volwassenen. ‘Die staan voor de normen en de waarden, en daar moeten kinderen dan mee dealen. Ik hou ook niet van moeders in boeken, want moeders zijn degenen die de dingen oplossen. Dus die moeten altijd meteen weg.’
Ze bedenkt die extra lagen overigens niet van tevoren, aldus de schrijfster. ‘Vaak ben ik al een tijdje met een boek bezig, en op een dag zie ik opeens waar het eigenlijk over gaat. Een dieper onderwerp dat er vanzelf in blijkt te zitten. Dan valt alles op zijn plek en is het heerlijk om verder te schrijven.’ Het belang van vriendschap en het leren kennen van andere culturen zijn slechts enkele van de thema’s die in de boeken naar voren komen.
Ook voor dyslectische kids
De grootste succesfactor van de serie lijkt toch de stinkende, grappig pratende en excentrieke mummie te zijn. ‘Kinderen willen nu eenmaal heel graag Dummie zijn,' zegt Menten. 'Want Dummie is gewoon niet aangepast. Hij doet maar. Hij is ook een beetje megalomaan. Hij is bovendien de zoon van een farao. Hij neemt geen blad voor de mond. Bovendien is hij al dood dus er kan toch niets meer met hem gebeuren.’
Ook Iain (12, zie foto) en Fay (11) zijn groot fan van Dummie. Beiden waren in 2017 onderdeel van de groep ambassadeurs die de serie van Tosca Menten bij nog meer kinderen onder de aandacht brengt. Terwijl Fay de boeken via de bibliotheek ontdekte, was het de eerste film die Iain kennis liet maken met Dummie. 'Die vond ik heel leuk. In december 2015 was er het verjaardagsfeest van Dummie met de tweede film. Daar heb ik mijn eerste Dummieboek gekocht om te laten tekenen door Tosca Menten. Eerst ben ik samen met mijn moeder gaan lezen, elke avond een stukje. Ik vond het boek nog veel leuker dan de film en wilde nog meer lezen. Tegenwoordig lees ik zelf de boeken.’
Volgens Iain is Dummie de Mummie en de tombe van Achnetoet het allerleukst, ‘omdat het een mooi, grappig en avontuurlijk verhaal is en doet mij denken aan mijn vakanties in Egypte.’ Het favoriete boek van Fay is Dummie de mummie en de dans van de cobra, omdat er veel actie in zit en vanwege het contrast van zo'n klein jongetje (Dummie) in zo'n grote stad als New York.
Bijzonder is dat beide kinderen dyslectisch zijn. Toch kregen de boeken van Tosca Menten hen aan het lezen. Moeder Danielle vertelt: ‘Iain vond lezen echt niet leuk vroeger. Maar hij hield wel van verhalen en keek veel films. Ik las altijd heel veel voor. Hij vond de luisterboeken die Tosca zelf insprak ook helemaal geweldig.’ Toen Iain zijn dyslexieverklaring kreeg en zijn behandeling begon, startte hij langzaam zelf met lezen. ‘Eerst op school met een Dummie-boek. Over het eerste boek deed hij wel een maand of drie. Hij merkte zelf dat het steeds makkelijker ging en daardoor ook steeds meer plezier in het lezen krijgt. Hij vindt lezen nu zo leuk dat hij dit het liefst doet op school.’
Voor Fay verliep die ontdekkingstocht op bijna dezelfde manier. Fay kreeg tijdens haar dyslexie-les punten voor elk boek dat thuis gelezen of voorgelezen werd. Moeder Quirien: ‘Omdat de Dummie-boeken heel lekker zijn voor te lezen, was dat geen moeilijke opgave. We sjeesden door de boeken met het hele gezin. In de zomervakantie lazen we er wel vier, het leek wel een soort verslaving. Nu leest Fay zelf de boeken die ze al kent!’
Andere kinderen met dyslexie zouden de boeken volgens Fay en Iain dan ook eens moeten proberen. ‘Ik vind de boeken heel leuk en grappig geschreven,’ zegt Iain. ‘De verhalen zijn ook spannend en Dummie en Goos beleven heel veel avonturen. Als je eenmaal begonnen bent, kun je niet meer stoppen met lezen.’ Volgens Fay zijn het spannende boeken met veel actie. ‘Ook de luisterboeken, voorgelezen door Tosca zelf, zijn een grote aanrader voor andere (dyslectische) kinderen,’ aldus moeder Quirien.
Team Tosca
Om het leesplezier nog meer te verspreiden konden kinderen begin dit jaar gratis lid worden van Team Tosca. Dat doen ze door een spreekbeurt te houden over een van de boeken van de schrijfster. Zij krijgen bijzondere Team Tosca-post met een lidmaatschapscadeautje, tips en extraatjes voor de spreekbeurt. Daarna volgt drie keer per jaar bijzondere post met een leuke lees- of boekenopdracht, nieuw materiaal zodra er een nieuw boek verschijnt en uiteindelijk ook twee kaartjes voor een groot, exclusief Team Tosca-feest in de zomer mét theatervoorstelling. De actie was zo’n groot succes dat de kaartjes voor het feest in maart al allemaal zijn uitgedeeld.
Waarom de succesauteur dat doet? ‘Omdat ik iedereen wil overhalen om zoveel mogelijk te lezen. Lezen is belangrijk… Én leuk!’
De foto's van Tosca Menten bij dit artikel zijn verstrekt door uitgeverij Van Goor.
De foto van Iain is aangeleverd door de familie Former.
