Dossier Gillian Flynn

Dat zij vlak na haar debuutroman als tv- en filmrecensente van het tijdschrift Entertainment Weekly werd wegbezuinigd, mag dan ook ironisch worden genoemd. Helemaal als je bedenkt dat Gillian Flynn inmiddels ook een dozijn award-winnende filmscenario’s op haar naam heeft staan, waaronder die van haar eigen boekverfilmingen. Niet gek voor een meisje dat in haar jeugd zo verlegen was dat ze geen boodschap durfde te doen.

Verlegen


Het verhaal van de succesvolle schrijfster begint op 24 februari 1971 in Kansas City, Missouri, waar zij als Gillian Flynn ter wereld kwam. Haar vader en moeder gaven beiden les aan het Metropolitan Community College–Penn Valley: haar moeder, Judith Ann (geboren Schieber), gaf les in begrijpend lezen en haar vader Edwin Matthew Flynn doceerde filmwetenschappen. Zij stimuleerden de kleine Gillian om te lezen en films te kijken. En dat deed Gillian. Dagen, weken en jaren lang. Alleen in een hoekje of op de bank voor de televisie. Mede omdat ze te verlegen was om met andere kinderen om te gaan en buiten te spelen. Geen wonder dat ze later besloot literatuur en journalistiek te gaan studeren aan de Universiteit van Kansas.

Ze onderbrak haar studie voor een baantje bij een zakentijdschrift in Californië, waarna ze naar Chicago verhuisde om in 1997 alsnog af te studeren in de richting journalistiek. Nadat ze het idee had laten varen om misdaadverslaggeefster te worden, verhuisde ze naar New York waar ze tien jaar lang als tv- en filmrecensente voor Entertainment Weekly werkte. Omdat ze al tijdens haar studietijd enorm was geïnspireerd door Truman Capotes bestseller In Cold Blood, besloot Gillian om naast haar dagelijkse werk een thriller te schrijven. De mysterieuze psychologische thriller, Sharp Objects (Teerbemind), verscheen in 2006. Hij werd meteen genomineerd voor een Edgar Award en won twee (Engelse) Dagger Awards. Het boek stond veertig weken lang in de bestsellerlist van de New York Times. Het succes hielp haar om de donkere kant van het leven te verwerken, want kort na haar debuutroman werd ze ontslagen bij Entertainment Weekly. Daarmee werd een fulltime schrijfster geboren.

Teerbemind

Teerbemind speelt zich af in Wind Gap: een gehucht in het diepe zuiden van Amerika, daar waar het oude geld nog regeert, daar waar bijna elke tiener aan de drugs is, en de helft van de inwoners in dezelfde fabriek werkt. Het is het dorp waar journaliste Camille Preaker opgroeide, en waar ze vanwege een traumatische jeugd nooit meer naar terug wil keren. Ze woont nu in Chicago en voelt zich daar als een vis in het water. Maar als in Wind Gap twee jonge meisjes op gruwelijke wijze worden vermoord, moet Camille erheen om verslag te doen voor haar krant. Na jaren wordt ze geconfronteerd met haar moeder en haar dertienjarige halfzusje, een vroegrijp meisje met een verontrustende invloed op de jongeren in het stadje. Als Camille verstrikt raakt in het mysterie rond de moorden, haalt het verleden haar genadeloos in. Het heden en verleden, waan en werkelijkheid lopen steeds meer door elkaar. Want waarom identificeert zij zich met de dode meisjes? Wat is er gebeurd tussen Camille en haar moeder? En wat heeft dit allemaal te maken met de dood van haar zusje Marian, jaren geleden?

Broeierige sfeer

Teerbemind is een daverend debuut, waarin een aantal elementen zijn opgenomen die je ook in de volgende thrillers van Flynn tegenkomt. In de eerste plaats is er de broeierige dorpse sfeer, die zo kenmerkend is voor de arme en gesloten gemeenschappen in de zuidelijke staten van Amerika. Het is de sfeer die Truman Capote ook zo meesterlijk wist op te roepen in zijn misdaaddrama In Cold Blood.
In de tweede plaats is er de constante wisseling van perspectief waarbij je de gebeurtenissen door de ogen van andere personages ziet. Gillian Flynn gebruikt deze romantechniek als een vervreemdende factor waarbij de lezer geen idee meer heeft wie de waarheid spreekt en wie er liegt. Het zorgt voor een mysterieus en ongemakkelijk gevoel en steeds meer wordt duidelijk dat het drama niet alleen in het heden plaatsvindt, maar dat ook het verleden de nodige onopgeloste gruwelen in zich draagt. Het boek is realistisch en beklemmend en fileert genadeloos de vaak wonderlijke psyche van de hoofdrolspelers.
En in de derde plaats schrijft Gillian Flynn bij voorkeur in de ik-stijl. Dat heeft tot gevolg dat de lezer zich meteen met één personage kan identificeren en dat de innerlijke strijd, die minstens zo belangrijk is als de strijd met de buitenwereld om tot een oplossing van de moorden te komen, keihard kan doordreunen. Waanzin wordt werkelijkheid. Leven wordt overleven. Zelfbehoud staat voorop.

Dark Places (Duisternis)

Ook Flynn’s tweede psychologische thriller, Dark Places (Duisternis) uit 2009 werd een onverbiddelijke hit die maandenlang de bestsellerlijsten domineerde. Er wordt vaak gezegd dat je aan de eerste zin van een boek kunt zien of het een goed boek is of niet. Dat geldt zeker voor de intrigerende opening van Dark Places: “Er zit iets gemeens in me, even tastbaar als een orgaan. Als je mijn buik zou opensnijden, glijdt het misschien naar buiten, vlezig en donker. En valt het op de grond. Waar je het kunt vertrappen.” Het is een zin die geïnspireerd is door de vele horrorfilms waar Gillian’s vader haar in haar jeugd mee naar toe nam. Duister, angstaanjagend en meteen aangevend dat de ik-persoon (tevens hoofdpersoon) een donkere kant heeft. Flynn schrijft niet over helden, maar alleen over mensen bij wie de grens tussen goed en kwaad nauwelijks waarneembaar is. Schrijven is overigens hard werken vindt Gillian Flynn: “Wie denkt dat er een muze is, dat inspiratie uit de lucht komt vallen, heeft het mis. Schrijven is achter je computer gaan zitten en aan de slag gaan. Dat heb ik geleerd in mijn journalistentijd. Als ik geen journalist was geweest, was ik ook geen schrijfster geworden.”

Jeugdtrauma

Hoofdpersoon in Dark Places is Libby Day, een getraumatiseerde jonge vrouw die afkomstig is uit een straatarm gezin, waarvan de dronken vader was weggelopen en de alleenstaande moeder wanhopig probeerde om haar vier kinderen eten te kunnen geven. Op zevenjarige leeftijd was Libby er getuige van dat haar moeder en twee zussen op gruwelijke wijze werden vermoord. Dankzij Libby’s getuigenis werd haar 15-jarige broer Ben, die lid was van een groepje tieners die satan aanbidden, voor de moorden veroordeeld en in de gevangenis gezet. Libby werd een moeilijke meid die opgroeide in meerdere pleeggezinnen. Vanaf haar achttiende leefde zij van de giften die mensen haar uit medelijden gaven en van de opbrengsten van haar zelfhulpboek Brand New Day. Maar na 25 jaar waren haar inkomsten opgedroogd. Gelukkig voor haar werd zij benaderd door de Kill Club, een groep mensen die zich uit liefhebberij bezighoudt met moorden uit het verleden waarvan ze vermoeden dat de verkeerde persoon is aangewezen als dader. De Kill Club denkt dat Libby destijds heeft gelogen en dat haar broer Ben ten onrechte vastzit. Zij bieden haar geld om de nog levende betrokkenen van weleer op te zoeken en de waarheid te achterhalen. Tijdens Libby’s zoektocht worden de gebeurtenissen uit 1985 herbeleefd door de ogen van Libby’s familieleden (moeder Patty, haar zussen, broer Ben en diens vrienden). Stukje bij beetje vervagen de leugens en komt de onvoorstelbare waarheid boven water.

Film

Van dit verhaal dat van alle boeken van Flynn het meeste de sfeer uitademt van Truman Capotes meesterwerk, is onlangs een film gemaakt met Charlize Theron in de rol van Libby Day. De film die sinds vorige week in de bioscoop te zien is, is zowel qua stijl als qua inhoud, een perfecte afspiegeling van het boek. Vervreemdend, mysterieus, angstaanjagend en meelijwekkend. Regisseur en scenarioschrijver  Gilles Paquet-Brenner heeft op trefzekere manier de bittere armoede in het zuiden weten te treffen. Hij laat satanisme een rol spelen zonder dat die de film overheerst en hij laat Charlize Theron schitteren ondanks het feit dat ze de hele film rondloopt in slobberkleren en een grote pet die haar ogen half afdekt. Libby is net als in het boek de wat egoïstische, gemakzuchtige en halfslachtige jonge vrouw die verstrikt is geraakt in haar eigen jeugdtrauma. Een vrouw met meerdere gezichten. In een interview zegt Gillian Flynn dat ze van al haar romanpersonages het meeste houdt van Libby.
“Zij is een van mijn karakters aan wie ik denk als een levend persoon. Soms doe ik dingen en vraag ik me gelijkertijd af wat Libby aan het doen is. Alsof ik elk moment bij haar op visite zou kunnen gaan. Ik heb geen leven gehad zoals zij, maar op de een of andere manier voel ik me verwant met haar. Ze heeft een complex karakter en het ontrafelen daarvan heeft gemaakt dat ik haar begrijp en van haar houd.” Al met al een boeiende vrouw in een intrigerende film vol schijnbewegingen, die er in slaagt om tot op het laatste moment te verbergen wat er zich op die bewuste dag in 1985 heeft afgespeeld. Een intrigerende boekverfilming met een verrassende climax.

Gone girl

Het zal geen verbazing wekken dat ook Gillian Flynn’s derde boek Gone Girl, in Nederland uitgebracht onder de titels Donker hart en Verloren vrouw een doorslaand succes werd. Het boek stond bijna twee jaar lang in de bestsellerlijst van de New York Times en er werden wereldwijd meer dan 15 miljoen exemplaren van verkocht. Het verhaal gaat over Nick Dunne die op de dag dat hij vijf jaar getrouwd is, bekendmaakt dat zijn beeldschone vrouw Amy verdwenen is. De politie verdenkt Nick die volgens vrienden een verhouding had met een andere vrouw. Probleem is dat er geen lijk is. Amy's vrienden onthullen dat Amy zwanger was en dat Nick daar allerminst blij mee was. Amy was bang voor haar man en had geheimen voor hem. Nick zweert dat hij zijn vrouw niets misdaan heeft, maar er komen steeds meer bewijzen boven water die hem als schuldige aanwijzen. Zijn computer bevat vreemde Google-vragen en er zijn verdachte oproepen op zijn mobiele telefoon. Wat is er gebeurd met Nicks mooie vrouw?

Briljante schrijfster

Gone girl is een hoogstandje zonder weerga. Stilistisch is Gillian Flynn onovertroffen. Zij hanteert op vloeiende wijze alle denkbare romantechnieken als flash backs, verschillende vertelperspectieven en monologue interieurs zonder dat het verhaal ook maar enigszins onderbroken wordt. Haar personages zijn levende wezens met alle goede en slechte eigenschappen die een mens in zich kan bergen. Net als in haar vorige boeken regeert de leugen en is het geheugen een onbetrouwbare getuige. Niemand lijkt te vertrouwen. De sfeer is ook nu weer broeierig en ongemakkelijk. Het borrelt en bruist in de modderpoel van het menselijk kwaad. En Gillian Flynn geeft daar op briljante wijze vorm aan.

Geen wonder dat 20th Century Fox besloot het boek te verfilmen. De film van David Fincher, met in de hoofdrollen Ben Affleck en Rosamund Pike, verscheen in 2014 en werd voor tal van awards genomineerd. Haar samenwerking met regisseur Pincher resulteerde tevens in een nieuw project: de tv-verfilming van haar debuutroman Teerbemind. Daarnaast schrijft ze samen met Steve McQueen aan het scenario voor diens nieuwe film Widows, gebaseerd op de gelijknamige tv-serie van misdaadauteur Lynda La Plante. Bij Gillian Flynn zijn het schrijven van boeken en films nauw met elkaar verweven. Een cadeau van haar vader en moeder die haar interesses in haar jeugd fanatiek stimuleerden. Wij, lezers en kijkers, zijn hen daar diep dankbaar voor.