Hebban Awards 2015: de beste non-fictie

Beste non-fictie (Nederlandstalig)

Op 25 oktober schreef journaliste Annegreet van Bergen op haar website: ‘Ik had natuurlijk dolgraag de Libris Geschiedenis prijs 2015 gewonnen, maar ik kan uit de grond van mijn hart zeggen dat de winnaar, De Stamhouder van Alexander Munninghoff, een schitterend en meeslepend boek is.’ Nu krijgt Van Bergen haar revanche met deze Hebban Award en heeft medegenomineerde Munninghof het nakijken. 

Van Bergen (1954) leeft sinds 1982 van haar pen. Ze begon haar loopbaan bij de Volkskrant en Elsevier. Ze is econoom en schrijft regelmatig over economie, mens en werk. Eerder publiceerde ze boeken over zelfbeschikking en burn-out. Maar haar grote klapper maakte ze met Gouden jaren waarin ze met talloze voorbeelden aangeeft hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw tijd onvoorstelbaar is veranderd. Zo werd de wekelijkse schrobbeurt in een teil een dagelijkse douche, het papieren loonzakje een digitale bankrekening en de boterham met tevredenheid een broodje ‘gezond’, hoewel die ‘gezondheidsclaim’ nu al weer lijkt achterhaald. Vertrouwde beroepen verdwenen, nieuwe deden hun intrede. Wie had er in de jaren vijftig bijvoorbeeld gehoord van mondhygiëniste of activiteitenbegeleider?

Historicus Maarten van Rossem (1943) las Van Bergens boek en werd door herinneringen overvallen, zo schrijft hij op zijn website. ‘Ik herinner me ook de komst van de ijskast en de wasmachine, (…) maar dat waren geen zaken die mij vrolijk stemden. Wel moet ik toegeven dat het handig was dat door de komst van de ijskast de melk niet voortdurend zuur werd.’ 

Van Rossems ouders hadden niets met het fenomeen televisie. ‘Ik ben pas tv gaan kijken in 1966, toen ik in een studentenhuis ging wonen. Een kleurentelevisie heb ik pas in 1976 gekocht. Die vond ik geweldig; ik heb toen zelfs enkele weken naar de Fabeltjeskrant gekeken.’

Een recensent schreef: ‘Gouden jaren is niet nostalgisch, maar daar juist een geneesmiddel tegen. Het is een ontnuchterend boek. En dat is nodig, want nostalgie maakt je, net als de utopie, blind voor de vooruitgang die sluipenderwijs is geboekt – eigenlijk maakt die je blind voor de alledaagse realiteit.’

Annegreet van Bergen – Gouden jaren. Uitgave Atlas Contact

Beste non-fictie (vertaald)

De mooie voedselmachine van de Duitse geneeskundestudente Giulia Enders is een ontdekkingsreis door de slokdarm, de kronkelige dunne darm, de mollige dikke darm en de volstrekt nutteloze blindedarm. Onderwijl verhaalt ze over voeding, de wereld van de micro-organismen, het immuunsysteem en onze bacteriën en het belang van probiotica.

In het boek heeft Enders het gewoon over ‘kakken’ in plaats van ‘stoelgang’ en die aardse benadering verklaart wellicht het succes van De mooie voedselmachine, of Darm mit Charme, zoals het oorspronkelijk heet. Enders’ werk werd met één miljoen verkochte exemplaren in 2014 het beste verkochte non-fictieboek. Volgens haar uitgeverij is het boek aan meer dan dertig landen verkocht.  Eigenlijk was ze niet eens van plan een boek te schrijven. Maar na het winnen van de Science slam van Berlijn in 2012, waarin studenten een paar minuten de tijd krijgen om over hun onderzoek te spreken ging haar video over darmen viraal en kreeg ze prompt een contract aangeboden bij een uitgeverij. Of ze alsjeblieft een boek wilde schrijven.

En zo geschiedde. Giulia Enders legt op een toegankelijke manier en in een humoristische toon, toegelicht met grappige illustraties van zus Jill, uit hoe je gezonder kunt worden door beter voor je darmen te zorgen. Enders’ boek behandelt de beste poephouding (half gehurkt staan, voorkomt aambeien), drollen, aarsmaden en scheten. En daar willen we alles over weten. Een scheet mag wellicht wat ongemakkelijk zijn, maar zijn tocht door de darmen is ‘zo elegant als die van een balletdanser’. 

Toen Enders 17 was kreeg ze last van eczeem. Ze las over een man die een huidziekte had gekregen na een antibioticakuur, net als zij zelf. Enders maakte de klik: ze begon haar eczeem niet meer als huidziekte te benaderen, maar als darmziekte. Ze experimenteerde met haar eetpatroon en kreeg zo haar ziekte onder controle. 

Giulia Enders – De mooie voedselmachine. Uitgave Luitingh-Sijthoff. Vertaling: Jolande te Lindert