Hebban bespreekt: Benny van Bert Moerman
Recensie: Wie is het probleem? Benny?
Bert Moerman (1987) oogstte veel waardering met zijn debuutroman Niet dat het iets uitmaakt. Hij won er in 2018 de Bronzen Uil Publieksprijs mee. Het verhaal in zijn nieuwe, meeslepende roman Benny wordt verteld vanuit het perspectief van Daniël (in de ik-vorm). Het verhaal kruipt onder je huid.
Wat gebeurt er met iemand als hij zijn zekerheden kwijt dreigt te raken? Dat is het grote thema in deze psychologische roman. Subthema’s zijn (on)zekerheid, openstaan voor iets nieuws, oordelen en veroordelen, zelfvertrouwen hebben, op een andere manier naar mensen kijken.
Het verhaal ontwikkelt zich langs een aantal verhaallijnen: die van de ik-verteller Daniël en die van de personages (vanuit het perspectief van de alwetende verteller) die hem uit het verleden kennen. Zij geven in hoofdstukken met hun naam hun versie van het verhaal: oud-klasgenoten, maar ook zijn echtgenote Suzy. De vormgever heeft de namen van die personages over twee pagina’s door laten lopen. Zo wordt hun verhaal verbonden met dat van Daniël. Qua vormgeving een vondst.
Die verschillende verhaallijnen geven enerzijds steeds nieuwe impulsen, wendingen aan het verhaal, en zorgen er anderzijds voor dat er een ‘totaalbeeld’ ontstaat. Door het wisselende perspectief kom je erachter dat de werkelijkheid complexer is dan Daniël denkt. Het verleden speelt een belangrijke rol in het verhaal.
Het motto van het boek ‘there will come a time gigantic / waves will crush the junk / that I have saved’ is van Mark Linkous, het enige vaste lid van de Amerikaanse band Sparklehorse. Linkous zou grote persoonlijke problemen gehad hebben en pleegde in 2010 zelfmoord.
Problemen lijkt het hoofdpersonage Daniël ook te hebben. In het eerste hoofdstuk breekt hij in zijn eigen woning in, pakt de foto’s van zijn kinderen en zegt ‘Hier moet ik zijn.’ Drie weken eerder heeft hij Benny, een oud-klasgenoot, toevallig teruggezien. Hij is ervan overtuigd dat Benny van dit alles de schuld is.
‘Stomme fucking Benny. Het is me nu wel helemaal duidelijk dat het toen begonnen is.’
Daniël, succesvol zakenman in de bouw, woont met zijn vrouw Suzy – die onderwijzeres is – en zijn twee kinderen in een prachtig huis, SUV voor de deur. Hij is een gewoontedier, het leven verloopt altijd in hetzelfde ritme, daar voelt hij zich het veiligst bij. Dan ontmoet hij in de kroeg, op weg naar huis, oud-klasgenoot Benny. Die ontmoeting laat hem niet los. Benny was vroeger ‘een gemiddelde klasloser’. Hij werd een beetje gemeden en de klas deed ‘epidemisch tikkertje’ met hem, Bennytitus, bedacht door Daniël. Er lijkt vriendschap tussen Benny en Daniël te ontstaan. Benny is een computerexpert en als de laptop van Daniëls dochter Sophie het begeeft repareert Benny hem. Benny komt zelfs bij Daniël thuis. Er gebeuren allerlei op zichzelf onbetekenende dingen, die Daniël uit balans brengen. Hij krijgt het gevoel dat Benny daar iets mee te maken heeft en raakt daardoor compleet ontregeld. Een vloedgolf (zie het motto van het boek) lijkt Daniël te overspoelen.
Steeds geeft Moerman wat meer informatie over de achtergrond van de personages en kleurt ze daarmee in. Zijn personages zijn geloofwaardig, hebben een eigen toon. Door het wisselende perspectief zorgt hij ervoor dat lezer zich met hen kan identificeren, ze begrijpt. Daniël is wel erg ‘ik’. Hij haat veranderingen, raakt dan in de war, lijkt autistische trekken te vertonen. Maar klopt het wel dat hij overal de gevierde man is? Heeft hij wel echt contact met anderen? En steeds is er het probleem Benny, die in zijn leven, zijn vriendenclub, in zijn gezin weet binnen te dringen. Waarom? Aan het eind van het boek wordt dat duidelijk en snapt de lezer het motto van het boek en het eerste hoofdstuk. Niets is wat het lijkt.
Bert Moerman schrijft in heldere taal, to the point, vlot, eigentijds, beeldend. De roman zindert van de spanning. Suggestieve zinnetjes voeren de spanning op.
‘Hij had een tandenstoker in zijn mond waarmee hij artistieke gymnastiek deed met zijn tanden.’
Benny is een heerlijk boek. Je leest het in één adem uit en blijft dan verbluft achter.
4 sterren, door Jan
Benny
Bert Moerman
Uitgeverij Polis
september 2019
