Hebban bespreekt: Nieuwjaar van Juli Zeh
Recensie: Brengt het nieuwe jaar een ommekeer?
Van Juli Zeh (1974), die voor de roman Ons soort mensen (2016) genomineerd werd voor de Europese Literatuurprijs, verscheen in november 2019 de spannende roman Nieuwjaar. De mooie vertaling is van Annemarie Vlaming.
Henning, getrouwd met Theresa, werkt hard, slaapt slecht, deelt de zorg voor huishouden en kinderen, Jonas van vier en Bibbi van twee. Hij is druk bezig met de perfecte vader zijn, doet zijn best zich gelukkig te voelen, maar weet niet hoe dat moet. Sinds enige tijd wordt hij gekweld door aanvallen waarbij zijn hart op hol slaat, het zweet hem uitbreekt en hij geen andere uitweg ziet om het tot bedaren te brengen dan door als een gek in het rond te rennen. De kerstvakantie op Lanzarote moet voor de ontspanning zorgen die hij hard nodig heeft. Stevige klimtochten op de fiets moeten daarbij helpen, denkt hij. Want 'op de fiets is hij alleen met zichzelf.' Hoe waar! Tijdens de helse klim naar het hoog in de bergen gelegen dorpje Femés is de lezer op indringende wijze getuige van Hennings meest intieme gedachten en gevoelens over wat hem bezighoudt en kwelt. De steile, bijna onbegaanbare weg, de harde wind en felle zon, de fiets ongeschikt voor dit doel en de slechte voorbereiding nemen ongeveer de helft van de pagina’s in beslag; het laat zich goed samenvatten onder de noemer fysieke en geestelijke queeste.
Zeh legt, niet zomaar toevallig, veel nadruk op de klimatologische omstandigheden, op de overal aanwezige zwarte grindstenen, de flirt van zijn vrouw op oudejaarsavond, de leeftijd van zijn kinderen.
Hoog boven het dorpje aangekomen valt Henning uitgedroogd en hallucinerend neer bij een wit huis waar talloze spinnen op een raamloze muur zitten. 'Diep van binnen begint een alarmbel te rinkelen. Even vraagt Henning zich af of HET weer van zich laat horen, of er een aanval zit aan te komen. Maar dat is het niet. Er wordt iets wakker vanbinnen, vanuit diepten waar hij niet bij kan.' Aan de achterkant van het witte huis staat hem zijn volgende helletocht (die ongeveer de tweede helft van het boek beslaat) te wachten, wanneer zijn oog valt op een donker en diep gat: '(…) een rechthoekige uitsnede in de grond, groot genoeg om een mens te verslinden.' De eigenaresse van het huis (lachend): '"Er zal gerust weleens een kat in verdwenen zijn. Maar mensen vallen niet zomaar in gaten, weet je."'
Wat dit boek bijzonder maakt, is dat de auteur op twee fronten spanning creëert: in het buitenverhaal omdat de lezer zich tot het eind afvraagt of Henning zijn katharsis zal vinden en eindelijk gelukkig zal worden met vrouw en gezin. In het binnenverhaal omdat alles wat daarin gebeurt, afstevent op een dramatisch einde dat onafwendbaar lijkt en je bij het lezen ervan op het puntje van je stoel brengt.
Alles draait in deze roman om de hoofdpersoon; zijn herinneringen, zijn denkwereld en gevoelens staan centraal en meer heeft deze roman niet nodig; de bijfiguren hebben een dienende rol. Er is een goed evenwicht tussen korte en lange zinnen, er zijn geen dramatisch aandoende bijvoeglijke naamwoorden. De gebruikte beeldspraak is steeds heel mooi: 'Hij is alleen, opgesloten in zijn persoonlijke vagevuur.' Of: 'De plotselinge stilte is als een vonnis.'
De spanning en de fijne schrijfstijl dwingen de lezer dit boek in één adem uit te lezen. Maar het verdient zeker aanbeveling om dit boek te herlezen. Juist doordat je je haast naar het einde van het boek, zou het je kunnen ontgaan dat dit boek veel meer te bieden heeft dan een spannend verhaal. De knappe verteltechniek, het naadloos switchen tussen heden, verleden en langer geleden, de subtiele verwijzingen, de spiegeling van binnen- en buitenverhaal, de mooie beeldspraak, de onduidelijke scheidslijn tussen werkelijkheid en verbeelding, de psychologische diepgang maken Nieuwjaar tot een pracht van een literaire parel. Terecht wordt Juli Zeh beschouwd 'als een van de belangrijkste hedendaagse Duitse schrijvers'!
4 sterren, door Angèle
Nieuwjaar
Juli Zeh
Uitgeverij Ambo|Anthos
november 2019
