Hebban bespreekt: Vrouwelijk karakter van Emmanuel Bove
Recensie: Sfeervolle en heftige melancholische roman
Emmanuel Bove (1898-1945), pseudoniem voor Emmanuel Bobovnikov, was de zoon van een joods Russische immigrant en een Luxemburgs kamermeisje. Hij groeide uit tot een Franse auteur wiens werk weliswaar na de oorlog in de vergetelheid raakte, maar hij werd wel ontdekt door de Franse schrijfster Colette en bewonderd door bekende schrijvers als Rainer Maria Rilke, Samuel Beckett, André Gide en Max Jacob. Hij schreef ook nog onder de pseudoniemen Pierre Dugast en Emmanuel Valois. In 1924 debuteerde hij met Mes amis, dat toen door uitgeefster Angèle Manteau in het Nederlands werd vertaald. Na een dertigtal publicaties stierf hij al op 47-jarige leeftijd. Bove was zelf steeds in geldnood en schreef ook over de armelui uit zijn wereld, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld zijn tijdsgenoot Marcel Proust, de grote intellectueel, romanschrijver en essayist die van rijke afkomst was. Pas in 1979 werd Boves papieren erfenis gevonden in een koffer, na de dood van zijn weduwe. Uit die koffer komt ook het manuscript van Vrouwelijk karakter. Hoewel het boek hier en daar wat inconsequenties telt en er zelfs een pagina ontbreekt, zou dit boek kenmerkend zijn voor Bove: een echte Boveaanse roman wordt de lezer beloofd.
Op de eerste pagina’s wordt er ingezoomd op een Parijs hoekappartement waar de luiken van twee ramen nog open zijn en die hun licht nog werpen op het trottoir. In dat appartement maken we kennis met de familie Bénac. Die wacht op de rijke verloofde van hun dochter Dénise, ook lid van het gezelschap, met name dokter Salmand. Zijn bezoek wordt echter ontsierd door de onverwachte komst van Colette Salmand, zijn dochter die hem uit Genève komt opzoeken omdat ze in geldgebrek zit. Zo verschuift de focus naar Colette en hoe ze in haar weinig benijdenswaardige positie is beland; dit is een originele kennismaking met de hoofdpersonages die pas in tweede instantie worden voorgesteld.
Het verhaal van Colette begint als ze de jonge Jacques Leshardouin leert kennen, die in de Eerste Wereldoorlog een granaatscherf in zijn hoofd heeft gekregen. Als zijn broer in de oorlog sterft, wil hij hem wreken, maar hij krijgt de keuringsarts er niet toe hem een medisch attest uit te reiken. Uit frustratie begaat hij dan een misdaad en vlucht naar Genève. Hij vraagt Colette om hem achterna te komen zonder haar op te biechten wat er juist gebeurd is. Haar vriend blijkt een melancholische slappe jongeling te zijn die zich door haar laat onderhouden. Hij blijkt het type personage te zijn dat je als lezer veelvuldig door elkaar zou willen schudden, hoewel je ook wel ergens medelijden met het koppel voelt, en vooral dan toch met haar.
Colette doet er namelijk alles aan om het hoofd boven water te houden en toch een redelijk bestaan op te bouwen. Innerlijke demonen kwellen beide hoofdpersonages, wat Bove als een ware meester aan het papier toevertrouwt. Colette is het sterke vrouwelijke karakter uit de titel ondanks alles. Ze krijgt veel tegenslagen te verwerken, maar kruipt telkens weer uit het dal. Ook al zal ze haar dromen en illusies gaandeweg verliezen. Soms worden de emoties onderdrukt voor de schone schijn, en dan weer zijn ze heftig en benadrukken ze het Franse temperament.
‘Het is jouw schuld’ zei Colette.
‘Wat!’ riep mevrouw Salmand, die niet begreep dat het respect dat Colette haar de afgelopen maanden had betoond, voorgoed verdwenen was, en dezelfde toon bleef aanslaan van iemand die denkt dat men haar dankbaarheid verschuldigd is en haar alleen daarom al niet voor het hoofd durft te stoten.
‘Ja, het is jouw schuld’, vervolgde Colette meedogenloos.
Colette zelf is ook nog niet echt standvastig te noemen maar ze leert door vallen en opstaan. En strijden doet ze zeker.
‘Eén waarheid speelde steeds opnieuw door haar hoofd: het leven is een voortdurende strijd. De mens kan nergens van op aan.’
Dit boek etaleert ondanks zijn beknoptheid het oog voor detail van de auteur, en de gedachten en de wanhoop van mensen die toch nog alles proberen om er het beste van te maken. Bove was blijkbaar gekend om zijn personages in het ongeluk te storten. Uit het nawoord van vertaalster Mirjam de Veth blijkt uit een boeiende biografie van Bove dat hij gebeurtenissen uit zijn eigen leven verweefde in zijn werk, en dat hij zelf geen gemakkelijk leven heeft geleid.
4 sterren, door Nathalie
Vrouwelijk karakter
Emmanuel Bove
Uitgeverij De Arbeiderspers
juli 2019
Hebban besprak ook...
- O ja! van Jan Rot (3 sterren, door Kristof)
- Darius de Grote is niet oké van Adib Khorram (3 sterren, door Janneke)
- De dromenweefster van Cristina Caboni (3 sterren, door Annette)
