Hebban interviewt Boek van de Maand-auteur Anne-Gine Goemans
Hebban Boek van de Maand ~ September
Wondermond
Anne-Gine Goemans
Boye de Koning lijkt verzekerd van een gouden toekomst totdat zijn vader wordt opgepakt voor beleggingsfraude. Samen met zijn moeder vlucht Boye van Bloemendaal naar zijn oma in het vissersgehucht Wondermond in Friesland, waar een oude scheepsramp de dorpelingen nog stevig in zijn greep houdt.
Wondermond is de naam van een fictief dorpje in Friesland, maar je bent voor het schrijven van deze roman geïnspireerd door een bestaande scheepsramp in de soortgelijke dorpjes Paesens-Moddergat. Wat ving je aandacht in dat stukje geschiedenis dat maakte dat je er een roman omheen wilde vertellen? Heb je een persoonlijke band met dit deel van Nederland, de (Friese) kust, vissersdorpen?
Ik hoorde vijf jaar geleden voor het eerst over de grote scheepsramp in 1883 waarbij alleen al uit Paesens en Moddergat drieëntachtig vissers omkwamen. Een groot deel van de werkende bevolking van deze dorpjes was weggevaagd, gezinnen bleven zonder inkomen achter. Instanties deden niks om te helpen. Het verhaal raakte mij: de wanhoop van de vrouwen en kinderen en de enorme armoede waarin zij terechtkwamen. De voedingsbodem voor misbruik.
Over mijn persoonlijke band met Friesland ... Als jong meisje verbleef ik in de zomers regelmatig bij mijn nichtje in Oudemirdum waar zij in een oude boerderij woonde. Mijn oom was in geen velden of wegen te bekennen. Op haar paarden draafden we langs het IJsselmeer en door de bossen. Ultieme vrijheid. Dat bestond niet bij mij in Heemstede. Ik droeg een leren cowboyhoed en voelde me groots als ik mijn paard aan het fietsenrek bij de buurtsuper vastbond en op rekening snoep kocht. De eigenaar was daar niet blij mee; mijn oom was een wanbetaler en de rekeningen liepen op.
De gemeenschap van Wondermond is een fascinerend samenraapsel van bijzondere mensen. Hoe kwam het dorp Wondermond tot stand? Heb je veel research gedaan, Friese kustdorpjes bezocht, met mensen gesproken?
De afgelopen vijf jaar ging ik regelmatig naar Paesens-Moddergat en verbleef in de vakantiehuisjes achter de dijk om research te doen. Het zijn twee wonderschone dorpjes waar vrijstaande huisjes veelal worden opgekocht en veranderen in Airbnbs. Ik dook in krantenarchieven, ging het drooggevallen wad op, verkende omliggende dorpen en stadjes zoals Dokkum, voer mee met een garnalenvisser, hing rond in de haven bij het lossen van ladingen en liet me uitleggen hoe de visafslag van Lauwersoog werkt. Ik sprak met scheepstimmerlieden en met familie van vissers die vroeger op walvisjacht gingen. De laatste keer in Paesens-Moddergat – mijn roman was bijna af – was magisch. Ik liep in mijn eigen boek rond. De vissershuisjes, de dijk met daarachter de Waddenzee: Paesens-Moddergat was definitief Wondermond geworden.
Het boek bevat aardig wat Friese taal en termen. Heb je zelf een connectie met Friesland en de Friezen?
Ik hou van de Friese cultuur, de taal, het weidse landschap, hun mentaliteit. Harde werkers, niet zeuren, niet te veel praten. Maar ik spreek geen woord Fries. De Friese redacteur bij Ambo|Anthos behoedde mij voor fouten in de roman.
Het boek begint met een nogal gruwelijke scène die zich in 1906 afspeelt. Een vissersdorp dat na een scheepsramp veel van haar mannen en zonen verliest, laat veel kwetsbare weduwen en dochters achter. Dat andere mannen daar een neus voor hebben en meteen misbruik maken van de situatie is schrijnend. Waarom wilde je dit fenomeen opnemen in je roman?
Over arme weduwen die werden misbruikt en uitgebuit om hun kinderen te kunnen onderhouden, daarover stond niets in de archieven. Vrouwen deden er in de negentiende eeuw sowieso niet toe, zij maakten zelden onderdeel uit van de geschiedenis. Maar er is weinig fantasie voor nodig om het je voor te stellen: een dorp vol alleenstaande vrouwen die het hoofd boven water moesten houden. In die tijd was Friesland de armste provincie van Nederland. Armoede lag en ligt vaak ten grondslag aan seksuele uitbuiting. Prostitutie was destijds een alomtegenwoordig fenomeen in heel ons land. Na de scheepsramp deden de staat en de kerk nauwelijks iets voor de nabestaanden. Dat vind ik schrijnend. Met mijn roman Wondermond heb ik dit taboe bespreekbaar willen maken.
Het boek bevat, zonder belerend te zijn, mooie thema's, zoals arm vs. rijk (maar ook stad en dorp). De ontwikkeling van Boye, eens stinkend rijk en verwend, nu stinkend naar vis en arm als een kerkrat, toont prachtig aan dat geld niet per se gelukkig maakt. Vriendschappen als rijke jongen of werkende jongeman, blijken toch anders in elkaar te zitten. Het thema komt ook terug in de tijdlijn een eeuw eerder. Wat wilde je doen met deze thema's?
In Nederland leven vandaag de dag ongeveer een miljoen mensen onder de armoedegrens. Alleenstaande moeders lopen de meeste kans om in de armoede terecht te komen. Iedereen kan van het een op het andere moment alles kwijtraken. Dat weet ik uit eigen ervaring. Na de scheiding kwam mijn moeder er alleen voor te staan met drie jonge kinderen. Het was een kwestie van overleven. De angst en schaamte over onze onzekere situatie – zeker in een tijd dat scheiden nog weinig voorkwam – hebben mijn leven beïnvloed. Zorgeloos was mijn jeugd niet, maar ik ben er ook sterk en veerkrachtig door geworden. Die les leert mijn hoofdpersoon Boye ook.
'Anne wijst hem terloops de weg naar autonomie. Voor mij is dat de hoogste vorm van vrijheid.'
Een ander thema is de positie van vrouwen en dat komt sterk terug in zowel het heden als het verleden. Reina, de dame die net uit een villa is geschopt en in ruil voor haar dure designertas nog net de autorit naar Wondermond kon regelen, schudt uiteindelijk het luxe laagje van zich af, zet de schouders eronder en vloekt ineens als een piraat. Andere vrouwen hebben ook bijzondere dingen gedaan of beleefd. Wat vind jij van deze sterke vrouwen die je in je boek hebt geplaatst?
Ik heb diep respect voor deze vrouwen. Ondanks alle ellende en hun ondergeschikte positie zijn het allesbehalve slachtoffers. Ze nemen het heft in eigen handen, vechten zich soms letterlijk uit hun situaties. Zoals Nanna, de betovergrootmoeder van Boye. Op gruwelijke wijze neemt ze wraak op de dominee die misbruik van haar wanhoop maakt. Ook haar dochter Famke neemt hem uiteindelijk te grazen.
Binnen dat thema, waarom is die snotaap van een Boye het hoofdpersonage?
De zeventienjarige Boye de Koning is de buitenstaander. Een verwend Bloemendaals joch met vooroordelen over Friezen, de visserij, het platteland. Op die leeftijd denken jongeren vaak zwart-wit, dat weet ik uit eigen ervaring met inmiddels drie jongvolwassen kinderen. Voor mij was Boye een prachtig personage om kritiek te geven op zijn nieuwe omgeving en vervolgens langzaam te laten veranderen in een jongeman die genuanceerder over Wondermond en zijn inwoners gaat nadenken. In een jaar tijd ontdekt Boye dat hij niet zijn vriendenkring, de villa, het aanzien of de creditcard van zijn ouders is. Boye wordt autonoom. Een onafhankelijke en zelfstandig denkende adolescent.
Het boek bevat best wat ongemakkelijke (solo) seksscènes en momenten van geweld. Welke functie hebben deze in je verhaal?
Ik probeer alleen over seks en geweld te schrijven als het functioneel is. De onderdrukte vrouwen in Wondermond hadden met geweld en seksuele uitbuiting te maken. En Boye is zeventien jaar, hij is op seksueel gebied op ontdekkingstocht. Daarbij moet hij leren zich staande te houden, soms met zijn vuisten.
Het boek zit vol onvergetelijke personages die je misschien in eerste instantie graag zo snel mogelijk voorbij zou willen lopen, maar die je gaandeweg toch ook wel een beetje dierbaar worden, zoals de gebroeders Krab of Anne Blaauw. Welk nevenpersonage is jou dierbaar geworden?
Ik heb een zwak voor de vissersdrieling Krab, onbehouwen maar doodgoeie kerels. Ook Wiep, de beppe van Boye, vind ik een prachtige vrouw met al haar nuchterheid. Maar Anne Blaauw is denk ik mijn held. De bescheiden en wijze strandjutter die ook boegbeelden maakt voor op schepen en – zonder belerend te zijn – Boye onder zijn hoede neemt. Anne wijst hem terloops de weg naar autonomie. Voor mij is dat de hoogste vorm van vrijheid.
Wondermond is je vijfde roman. Hoe verhoudt dit boek zich tot je eerdere romans?
Voor mij sluit Wondermond naadloos aan bij mijn vier vorige romans. Mijn vertrekpunt is altijd een historische gebeurtenis; ik vind het belangrijk dat mijn romans stevig verankerd zijn in de geschiedenis en actualiteit. Vervolgens doe ik uitgebreid onderzoek, dat is denk ik de journalist in mij. Ik wil alles weten en lezen. Voor Honolulu King verdiepte ik me grondig in de Indische cultuur. Hoofdpersoon Hardy heeft een toko en om de gerechten te kennen liep ik bijvoorbeeld mee in de keuken van een Indisch restaurant. Voor Holy Trientje reisde ik de wereld over naar plekken getekend door kernongelukken en kernproeven. Japan, Amerika, de Marshalleilanden. Holy Trientje gaat over de dreiging door het allergrootste: kernwapens. Met als leidend figuur zuster Trientje, gemodelleerd naar een Amerikaanse non die tegen kernwapens vocht, een dappere vrouw die daarvoor in de gevangenis kwam. Een rode draad in mijn romans zijn onderdrukte vrouwen én mannen die het heft in eigen handen nemen en herrijzen.
Hebban Boek van de Maand Challenge en leesclub
Het Hebban Boek van de Maand staat de hele maand in de schijnwerpers. Zo kun je meedoen aan de Boek van de Maand Challenge, waarbij je tot eind 2024 alle zestien gekozen boeken met ons meeleest in je eigen tempo. Ook organiseren we een leesclub met de roman: sluit aan met je eigen exemplaar uit de bibliotheek of lokale boekhandel! Meld je in het Leescafé en discussieer met je medelezers over dit prachtige Boek van de Maand.
Auteursafbeelding: © Marc Brester via uitgeverij Ambo|Anthos
