Hebban interviewt Boek van de Maand-auteur Peter Hammarbäck
Hebban Boek van de Maand ~ Mei
Fatsoenlijke mensen stelen olifanten
Peter Hammarbäck, vertaald door Edith Sybesma
Adam werkt als dierenverzorger is een Stockholmse dierentuin. Wanneer de directeur olifanten en leeuwen overneemt van een circus in een poging om bezoekers aan te trekken, komt hij in actie om de dieren te redden van een treurig bestaan.
Samen met collega en dierenvriend Natalie bekokstooft hij een grandioos plan om de exotische viervoeters vrij te laten in Kenia. Gaandeweg bloeit de liefde op tussen de twee ...
De oorspronkelijke titel van het boek is Zoopojken, wat letterlijk vertaald 'De dierentuinjongen' betekent. Dat is nogal een verschil met de Nederlandse titel. Wat vind je van de titel Fatsoenlijke mensen stelen olifanten? En hoe kijk je tegen die stelling aan?
De Nederlandse titel is fantastisch. De oorspronkelijk Zweedse titel vind ik ook leuk, maar Fatsoenlijke mensen stelen olifanten is zowel beschrijvend als poëtisch, en dat is geen geringe prestatie. Misschien heeft die titel wel een spoiler alert nodig? Het enige wat ik mis, is het woord 'zoo', dat ik altijd zowel visueel als fonetisch een prachtig woord heb gevonden.
Dit is je debuutroman. Waarom heb je gekozen te schrijven over een dierentuin en circusdieren?
Tijdens de pandemie bracht ik veel tijd door in een dierentuin in Stockholm met mijn twee kinderen, omdat de buitendierentuin toen vrijwel het enige was dat open was. De eerste en derde en vijfde keer keek ik naar de dieren, maar de zesde keer merkte ik dat ik, misschien op een beetje vreemde manier, naar een dierenverzorger staarde in plaats van naar de dieren. Ik begon na te denken over zijn baan en hoe vreemd het moet zijn om zo'n groot hart voor dieren te hebben terwijl je mee moet werken aan hen gevangen houden in zo'n onnatuurlijke omgeving. Ik wilde dat dualisme verder verkennen: wanneer het leven zich misschien niet ontvouwt op de manier waarop je had gehoopt – en of het mogelijk is daar iets aan te doen, om het juiste te doen. Daarbij zijn dieren superfascinerend en was het schrijven van dit boek voor mij een kans om meer te leren.
Je hebt op het Afrikaanse continent gewerkt. Hoe heeft je tijd daar je geïnspireerd om over Adams tijd in Kenia te schrijven?
Heel veel! Ik wist dat Afrika een plekje moest krijgen in het boek, en Kenia in het bijzonder. Iedereen die ooit in Afrika is geweest, weet dat dat continent iets bijzonders met je doet. Het is absoluut naïef om te zeggen, maar op een bepaalde manier voelde het als 'thuiskomen', wat gek is aangezien ik in het noorden van Zweden ben geboren, dat maar heel weinig gelijkenissen heeft met Nairobi. Het is al een flink aantal jaar geleden dat ik de kans heb gehad erheen te reizen en ik mis Afrika elke dag.
Najin en Fatu zijn echt de laatste witte neushoorns op de wereld. Heb jij kunnen ervaren wat Adam en Natalie hebben ervaren aan het einde van het boek? Heb je ze kunnen bezoeken?
Nee, ik heb ze nog nooit in het echt gezien. Ik las een aantal jaar geleden over ze in een fascinerend artikel in de New York Times en ik wist meteen dat ze een plekje moesten krijgen in het verhaal. Het symbolisme rondom hen is bijna te groot, want ze zijn opgegroeid in een dierentuin in Oost-Europa.
'Iedereen die ooit in Afrika is geweest, weet dat dat continent iets bijzonders met je doet.'
Een belangrijk thema in het boek is het welzijn van exotische dieren in gevangenschap, of dat nu in een dierentuin of een circus is. Wat is jouw persoonlijke kijk hierop?
Dat is een complexe vraag, voornamelijk omdat dierentuinen zo van elkaar kunnen verschillen. Vergeleken met andere dingen die mensen dieren aandoen, zijn dierentuinen misschien zo slecht nog niet, maar wat ik wel moeilijk vind, is het vermakelijke aspect ervan. Dieren opsluiten voor ons vermaak voelt niet meer als iets van deze tijd.
Een thema in het boek is je hart volgen, zelfs als dat soms moeilijk of eng is. Als puntje bij paaltje komt, moet je het juiste doen. Is dat wat je je lezers mee wilde geven om over na te denken?
Ja en nee! Dat was niet echt de boodschap die ik in mijn hoofd had toen ik begon met schrijven, maar het groeide organisch naarmate ik het hoofdpersonage Adam en zijn strijd leerde kennen. Het begon tot me door te dringen dat hij íéts moest doen. Aan het begin van het verhaal moest hij nogal passief zijn, bijna als een kluizenaar, en van daaruit moest hij zich ontwikkelen. Ik denk niet dat je mensen kunt opleggen het juiste te doen, want het kan erg moeilijk of eng zijn. Ik wil geen druk op lezers leggen. Het leven gaat gewoon door en dat is ook oké. Maar dat zou saaiere boeken opleveren, denk ik.
Er gebeuren wat absurde dingen in het verhaal, zoals de verkoop van paars voedsel en gorilla's en leeuwen die overnachten in een appartement. Was het moeilijk om het verhaal niet té absurd te maken? Is er een bizar element waarbij je er uiteindelijk voor hebt gekozen het niet in het verhaal te verwerken omdat het misschien te veel werd, maar dat je eigenlijk wel graag had willen toevoegen?
Ik heb veel lol gehad met die details. Het korte antwoord op de vraag of het moeilijk was om niet te ver te gaan is: ja. Om even geheel open te zijn: ik heb Sting gebruikt als komische noot, omdat hij de favoriete artiest is van Adams overleden moeder en nu dus ook die van Adam zelf. Er was eigenlijk een seksscène met Sting in een eerdere versie van het boek. Ik ben blij dat dat eruit geknipt is. Humor komt het beste tot zijn recht in iets subtielere vormen dan een tantrische seksscène met Sting.
Adam is een bijzondere jongen. Hij vindt het moeilijk vrienden te maken en zichzelf te uiten, en hij praat niet gemakkelijk over wat hij voelt. Zie je iets van jezelf terug in hem?
Ja, Adam lijkt erg op mij toen ik twintiger was. Hij is een beetje afstandelijk en heeft moeite een connectie te vinden met de rest van de wereld en daar herken ik mezelf in. Omdat ik ouder ben geworden is dat voor mij wel veranderd. O, en omdat ik een aantal jaar in therapie heb gezeten. Het was of dat, of een stel olifanten stelen.
'Dieren opsluiten voor ons vermaak voelt niet meer als iets van deze tijd.'
Adam heeft moeilijke momenten moeten doorstaan in zijn leven, waaronder de dood van zijn ouders en later ook de dood van zijn eerste grote liefde. Deze gebeurtenissen vormen zijn achtergrondverhaal, maar het doet hem als personage ook eenzaam en zielig aanvoelen. Waarom moest hij zo'n verdrietige geschiedenis hebben?
Goede vraag. Misschien hóéfde hij niet per se zo'n verdrietige geschiedenis te hebben, maar ik wilde dat hij zich eenzaam en afgezonderd van het leven zou voelen. En als hij zich alleen eenzaam en verdrietig voelde zonder specifieke reden, was het misschien moeilijk geweest om met hem te sympathiseren? Eigenlijk weet ik het niet zo goed, ik moet er nog over nadenken.
We hadden allemaal erg veel medelijden met de dieren die zijn achtergebleven in de dierentuin. Kun je iets verklappen over hoe het nu met hen gesteld is?
Ha ha, mooi, dat betekent dat het boek heeft gewerkt! Goed dan, de dieren zijn superblij en krijgen de zoetste mais op de wereld te eten (of eucalyptus of ... biefstuk) en spelen de hele dag door en worden niet meer door het personeel opgejaagd! Dus jullie kunnen relaxen.
David zit vol wilde ideeën en zal er gedurende zijn leven nog wel veel meer krijgen, kunnen we ons zo voorstellen. Het hele reddingsplan is wel het wildste idee uit het boek. Wat is het wildste idee dat jij ooit hebt gehad?
Heel wat ideeën van Adam waren eerst de mijne voordat het zijn ideeën werden. Maar goed, hier is er een van mij: ik wilde een online goed doel beginnen met de naam Green Casino, met net iets betere kansen om te winnen dan andere online casino's, want op die manier zou het het grootste casino ter wereld worden. Het zou nog steeds erg winstgevend zijn, maar hier gaat het om: alle winst van het casino zou terechtkomen bij projecten die het klimaat helpen, bomen planten, de natuur herstellen en dieren beschermen. Dat is nog steeds een heel goed idee, dus als iemand die dit leest weet hoe je een online casino begint, stuur mij een mailtje en dan maken we er werk van!
Natuurlijk zijn we heel nieuwsgierig naar nieuwe verhalen en boeken van jouw hand. Dit is jouw debuutroman en voor sommige schrijvers is het schrijven van een Tweede Boek extreem moeilijk, voornamelijk als de eerste een succes was. Wat kunnen we in de toekomst van jou als schrijver verwachten?
Op dit moment ben ik bezig met het schrijven van iets nieuws en ik hoop dat het mijn tweede boek wordt. Op een bepaalde manier gaat het over dezelfde thema's: de naïviteit van gewone mensen die botst met de rest van de wereld, en verwikkeld raken bij gebeurtenissen met een sneeuwbaleffect. Hopelijk kan ik er binnenkort meer over vertellen. En ja, de druk voor een Tweede Boek is hoog. Misschien heb ik wel nog meer therapie nodig.
Hebban Boek van de Maand Challenge en leesclub
Het Hebban Boek van de Maand staat de hele maand in de schijnwerpers. Zo kun je meedoen aan de Boek van de Maand Challenge, waarbij je tot eind 2024 alle zestien gekozen boeken met ons meeleest in je eigen tempo. Ook organiseren we een leesclub met de roman: sluit aan met je eigen exemplaar uit de bibliotheek of lokale boekhandel! Meld je in het Leescafé en discussieer met je medelezers over dit prachtige Boek van de Maand.
Naar de challenge Naar de leesclub Download de leesclubvragen
Auteursafbeelding: © Christopher Hunt via uitgeverij Mozaïek
