Hebban interviewt Boek van de Maand-auteur Renée van Marissing
Hebban Boek van de Maand ~ December
Gelukkige dagen
Renée van Marissing
Sil is zesenveertig en heeft de ziekte van Alzheimer. Met haar werk als bioloog heeft ze recent moeten stoppen. Ze slijt uren in herinneringen aan de groep vrienden met wie ze in haar jeugd toneelvoorstellingen maakte; dag en nacht brachten ze samen door en de toekomst leek onbegrensd. Tot hun vriend Ruben plotseling overleed. En nu moet Sil zich tot haar eigen kleine, eindige leven verhouden.
Haar geliefde Lina probeert met de hulp van Barbara en Pier, die ook tot de vroegere vriendengroep behoorden, zo goed als ze kan voor haar te zorgen, maar Sil glijdt steeds verder weg in verwarring en eenzaamheid.
Sil, je hoofdpersonage, krijgt op 46-jarige leeftijd te horen dat ze aan de ziekte van Alzheimer lijdt en dus steeds meer zal gaan vergeten en uiteindelijk ook (zeer vroegtijdig) aan deze ziekte zal gaan overlijden. Waarom wilde je een boek schrijven over alzheimer?
Ik wilde schrijven over iemand die langzaam de taal kwijtraakt. Dus heb ik een vriendin van mij, die neuroloog is, gevraagd wat zo iemand, van halverwege of eind veertig, zou kunnen 'hebben'. Zij kwam met een lijstje ziektes en aandoeningen, waaronder dementie. Dat vond ik interessant, omdat dementie vooral bekendstaat als een oude-mensen ziekte, maar in Nederland hebben zo'n 15.000 mensen jongdementie, wat betekent dat de diagnose dementie is vastgesteld voor het vijfenzestigste levensjaar. Ik ging hierover lezen en hoe meer ik erover te weten kwam, hoe meer ik voelde dat dit iets was waar ik over wilde schrijven.
Hoe heb je je research gedaan naar het verloop van deze ziekte en naar jongdementie?
In het begin heb ik vooral (medische) non-fictie gelezen en documentaires gekeken, om een beeld te krijgen van wat de ziekte inhoudt, wat het ziekteverloop is, dat soort dingen. En ook ervaringsverhalen van naasten, want de partner en beste vrienden van Sil spelen ook een grote rol in het boek. Toen ik enig idee had van wat alzheimer inhoudt, ben ik films gaan kijken en romans gaan lezen over dit thema, dus meer de fictie kant opgegaan.
De kenmerken van de ziekte en hoe iemand met alzheimer zich kan gedragen, doen denken dat je het hebt meegemaakt van dichtbij. Dit is óf een enorm compliment voor je researchtalenten of je hebt het daadwerkelijk zien gebeuren van nabij. Welke van de twee is het?
Dank voor het compliment! Mijn beide oma's leden aan het eind van hun leven aan dementie, maar die waren beiden toen al ruim over de tachtig.
Gelukkige dagen is niet je eerste roman, je schreef er al meerdere. Er is in al je romans een menselijk thema te bespeuren, waarin de bewegingen binnen een familie, vriendengroep of een relatie centraal staan. Wat fascineert je hieraan? En wat wil je onderzoeken met de aandacht voor hoe een mens in elkaar steekt?
Meer dan in groots opgezette verhalen ben ik geïnteresseerd in wat er zich tussen mensen afspeelt en ook in wat zich in een mens zelf afspeelt, het innerlijk conflict. Ik ben opgeleid als theaterschrijver en in het theater gaat het drama bijna altijd over wat zich tussen mensen afspeelt, hoe karakters, achtergronden, verwachtingen botsen en wat er dan gebeurt. Ik denk dat ik ook altijd iets probeer te onderzoeken van wat mijzelf is overkomen, of een bepaalde karaktereigenschap of specifiek gedrag van mezelf onder de loep wil nemen. Zo'n boek is voor mij ergens altijd ook een zelfonderzoek.
'In het geval van die seizoenen, die tijdsprongen, wilde ik [...] dat je als lezer (net als Sil) soms midden in een nieuwe situatie valt.'
Dit is de fameuze of wellicht zelfs beruchte vraag over je doel met dit boek. Je kunt je voorstellen dat de titel hint naar een boodschap als 'Leef je leven altijd op zijn gelukkigst, want je weet niet wanneer het voorbij is'. Een pluk de dag-thema. Heeft het boek inderdaad een boodschap en zo ja, welke?
Eerlijk gezegd heb ik niet bewust een boodschap in het boek willen stoppen, al kan ik me zeker voorstellen dat mensen er iets uithalen waar ze iets aan hebben.
Je hebt je verhaal opgebouwd in seizoenen, waarbij Sil elk volgend seizoen een sprongetje achteruit maakt. Dit geeft telkens een schok aan de lezer, omdat je Sil achterna springt en ziet dat ze toch nóg verwarder kan worden, hoe ver zo'n aftakeling kan gaan en op welke manieren alzheimer schade aanricht. Wat wil je dat de roman doet met de lezer?
Poeh ... Ik vind het lastig daar iets over te zeggen, omdat je als schrijver maar voor een (klein) deel invloed hebt op wat de lezer voelt en denkt tijdens het lezen. Maar in het geval van die seizoenen, die tijdsprongen, wilde ik inderdaad dat je als lezer (net als Sil) soms midden in een nieuwe situatie valt. Maar een ander, voor mij belangrijker argument voor deze keuze is dat het voor mij een handige manier bleek om het verhaal te vertellen zonder dat ik álles, elke stap in het ziekteproces hoefde te vertellen. Dat zou niet te doen zijn, zowel voor mij als voor de lezer. En om het verloop van het verhaal voor de lezer zo natuurlijk mogelijk te laten voelen – althans, ik hoop dat dat zo is – heb ik voor deze vorm gekozen.
'Gelukkige dagen' is ook de vertaling van Happy Days, het toneelstuk van Samuel Beckett dat in je roman wordt uitgevoerd. Welke rol speelt dit stuk in Gelukkige dagen?
In Happy Days zit hoofdpersonage Winnie het hele stuk lang vast in een berg zand zonder het vooruitzicht dat haar situatie zal veranderen. Desalniettemin blijft ze hoop houden en vliegt ze elke dag optimistisch aan. Voor mij gaat Becketts tekst over het zoeken naar zingeving en daar keer op keer niet in slagen. En over je overgeven aan de situatie, over al dan niet meebewegen.
'Het denken en schrijven over afscheid nemen fascineerde me.'
Je citeert uit Slachthuis vijf van Kurt Vonnegut voorin je boek en dit citaat komt geparafraseerd terug in de roman. Sil weet ook niet goed welke periode van haar leven ze nu weer moet doormaken. Ze raakt 'uit de tijd' door haar ziekte. Ze weet niet goed meer wie ze is, maar ze weet ook niet meer goed wanneer ze is. Dit element heb je vormgegeven met herinneringen aan gelukkige studententijden en een overleden vriend. Waarom heb je Ruben deze verhaallijn gegeven?
Eerlijk gezegd is Ruben het startpunt geweest voor Gelukkige dagen. In het echt heet hij anders, maar hij was een vriend van mij en hij is vijf jaar geleden overleden. Sinds zijn dood zat het deel van mijn leven waarin hij zo'n grote rol heeft gespeeld steeds meer in mijn hoofd en ik vond het fijn over hem en over die tijd te schrijven. Nog niet met het idee dat het een boek zou worden, trouwens. Het denken en schrijven over afscheid nemen fascineerde me, dat wilde ik verder onderzoeken, net als de betekenis van vriendschap en de vraag wat de tijd doet met vriendschappen. Zo is het verhaal stukje bij beetje ontstaan
Je vorige roman, Onze kinderen uit 2021, stond op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs 2022. Wat heeft dat met je gedaan en natuurlijk vooral met jou als auteur?
Die nominatie heeft me vooral wat meer bekendheid gegeven. En ook meer zelfvertrouwen.
Je bent als schrijver actief in veel verschillende disciplines, zoals (muziek)theater, hoorspelen, korte verhalen, essays. Hoe jongleer je al die verschillende vormen van schrijven? Ondersteunen of voeden ze elkaar of moet je ze juist scherp scheiden van elkaar?
Ik kan gelukkig redelijk goed aan verschillende projecten tegelijk schrijven. Meestal bedenk ik van tevoren waar ik die week, of die dag aan wil werken en dan doe ik dat. De verschillende projecten zitten vaak in verschillende fases en zijn vaak verschillend qua lengte bijvoorbeeld, dat is wel prettig. Ongetwijfeld heeft het ene project invloed op het andere, of ze nu tegelijkertijd plaatsvinden of niet. Gevoelsmatig heeft alles wat ik maak met elkaar te maken, omdat ik het ben die het maakt, omdat het uit mijn hoofd komt.
Kun je een tipje van de sluier oplichten voor de lezers op Hebban en vertellen wat we in de nabije toekomst van je kunnen verwachten?
Momenteel ben ik aan het schrijven voor de net opgerichte uitgeverij Velvet Publishers, een nieuwe (en de enige) Nederlandse uitgever van les-bi-queer literatuur. In het late voorjaar verschijnt daar mijn boek(je) Ontkiemende liefde, het eerste deel in de 'Queer Pulpature'-reeks die zij hebben opgezet. Ik vind het heel leuk om me in dit genre, waar ik als schrijver totaal geen ervaring mee heb, te verdiepen.
Hebban Boek van de Maand Challenge en leesclub
Het Hebban Boek van de Maand staat de hele maand in de schijnwerpers. Zo kun je meedoen aan de Boek van de Maand Challenge, waarbij je tot eind 2024 alle zestien gekozen boeken met ons meeleest in je eigen tempo. Ook organiseren we een leesclub met de roman: sluit aan met je eigen exemplaar uit de bibliotheek of lokale boekhandel! Meld je in het Leescafé en discussieer met je medelezers over dit prachtige Boek van de Maand.
Naar de challenge Naar de leesclub Download de leesclubvragen
Auteursafbeelding: © Bart Grietens via uitgeverij Querido
