Hebban interviewt Boek van de Maand-auteur Sandra Newman
Hebban Boek van de Maand ~ November
Julia
Sandra Newman, vertaald door Rob Kuitenbrouwer en Frank Lekens
Het is 1984. Julia Worthing is een monteur die werkt op het ministerie van Waarheid in Londen, de belangrijkste stad van Oceanië. Daar heerst de Partij en hun leider Big Brother. Julia overtreedt veelvuldig de regels, maar werkt ook samen met het regime wanneer dat haar goed uitkomt. Iedereen mag haar graag. Ze is lid van de Antiseks Liga (hoewel ze in het geheim seksueel actief is) en weet hoe ze moet overleven in een wereld van constante surveillance. Sterker nog, ze is gemáákt om te overleven. Maar dan raakt ze geïntrigeerd door een collega, een middenstander van de Buitenste Partij genaamd Winston Smith. In een opwelling overhandigt ze hem een briefje en vanaf dat moment is ze de grip op haar omgeving voorgoed verloren.
Een beroemde klassieker hervertellen vanuit een ander perspectief is een gewaagde keuze. Hoe is het idee ontstaan om George Orwells 1984 te herschrijven?
Het begon eigenlijk bij de Orwell Estate (de beheerders van Orwells literaire rechten, red.), die mij benaderde met de vraag of ik interesse had om het te schrijven. Of misschien is het beter om te zeggen dat het idee is ontstaan bij Orwells lezers. De roman gaat al zo lang rond dat talloze mensen al eens hebben voorgesteld een roman rond het personage Julia te schrijven. Julia is een personage dat incompleet en tegenstrijdig aanvoelt; je voelt dat daar een ander verhaal is, een die Orwell misschien had willen vertellen als hij daar de ruimte voor had gevonden in Winstons verhaal.
De Orwell Estate was in het verleden huiverig om iemand een roman over Julia te laten schrijven vanwege de lange geschiedenis van mensen die Orwells boodschap verdraaiden of goedkoop maakten of beide. Het was dus vleiend dat zij mij hiermee vertrouwden. Ik was ook dankbaar dat, toen ik er eenmaal mee instemde, ze me lieten doen wat ik wilde, zonder enige bemoeienis. Ik denk niet dat het ooit zou zijn gelukt als ze een veto over elk plotpunt hadden gewild.
Heb je inspiratie gehaald uit de tv-series, films, muziek of graphic novels van 1984?
Niet echt. Ik heb geen van de televisie- of filmbewerkingen gezien. Ik ben een pathologische boekengek.
Julia's verhaal volgt dat van Winston uit de oorspronkelijke 1984 op de voet, met uitzondering van het einde. Hoe ging je te werk?
Ik had 1984 de hele tijd open naast me liggen. Sommige scènes in Julia zijn letterlijk scènes uit 1984, met dezelfde dialoog en dezelfde gebeurtenissen. Ze betekenen alleen iets anders omdat de gehele context anders is en Julia's kijk op alles zo verschilt. De uitdaging was om het aan te laten voelen als dezelfde wereld maar ook om het te transformeren, zodat je mijn boek direct na 1984 zou kunnen lezen en nog steeds verrassingen vindt in elke scène.
Ook kon ik Julia naar delen van de wereld brengen die genoemd worden in 1984 maar die we nooit te zien hebben gekregen omdat Winston daar niet komt. Ze is lid van de Antiseks Liga, ze handelt op de zwarte markt en heeft meerdere affaires, ze heeft in Pornosec gewerkt om door de partij goedgekeurde pornografie te schrijven. Ze woont in een hostel en werkt met machines; haar hele sociale wereld is anders. Dat zit allemaal in 1984, maar Orwell stipt deze elementen alleen even heel kort aan. Ik hoefde dus geen personages of de wereld te veranderen; ik hoefde alleen maar gebruik te maken van de mogelijkheden die hij me gaf.
'Er is weinig dat [Julia] voor anderen kan doen, maar op de een of andere manier doet ze nét iets meer. In veel opzichten heb ik grenzeloze bewondering voor haar.'
Zou je het de lezer aanraden om eerst 1984 te (her)lezen en daarna pas Julia?
Ik denk niet dat dat nodig is, maar veel mensen vinden het wel leuk om de twee met elkaar te vergelijken.
Wanneer is het een goed idee om een nieuwe versie van een bekende klassieker aan te bieden en wanneer absoluut niet? Wat is jouw advies hierin aan je medeschrijvers?
Ik denk dat het altijd een goed idee is, zolang je maar iets nieuws te vertellen hebt. Historisch gezien is het hervertellen van verhalen veel gebruikelijker dan het vertellen van echt originele verhalen. In volksverhalen en in epische poëzie vertel je altijd een heel bekend verhaal na. Zelfs elk specifiek genre is een soort van hervertelling: wanneer je een feelgoodroman of detective schrijft is een deel van het verhaal al voor je gevormd. In feite is het maar de vraag of er zoiets bestaat als een origineel verhaal.
Julia is veel dingen: ze is menselijk, ze is superslim, ze is naïef, ze is een held, ze is een slachtoffer, ze is een verrader, ze is getraumatiseerd. De lezer zal haar niet snel vergeten. Wat hoopte jij dat lezers van haar zouden vinden?
Ik hoopte voornamelijk dat mensen zich met haar konden identificeren en begrijpen dat ze haar best doet met wat ze tot haar beschikking heeft. Ze is van nature iemand die gelukkig wil zijn en anderen blij wil maken, ook als daar een absoluut cynisme voor nodig is. Op de een of andere manier lukt het haar om elk systeem om de tuin te leiden; ze slaagt erin een goede vriendin te zijn in een wereld waar vriendschap onmogelijk zou moeten zijn, om anderen te helpen in een wereld waarin ze alleen de mogelijkheid zou moeten hebben ze pijn te doen. Er is weinig dat ze voor anderen kan doen, maar op de een of andere manier doet ze nét iets meer. In veel opzichten heb ik grenzeloze bewondering voor haar.
Wat is de boodschap die je aan de wereld wil meegeven met Julia? Is het anders dan de oorspronkelijke boodschap van Orwell?
Sommige boodschappen zijn hetzelfde. De belangrijkste opgave van 1984 is om de lezer te laten inzien hoe slecht totalitarisme kan zijn. Ik leg andere nadrukken, maar richt me wel ook hierop. Er zijn belangrijke verschillen, waarvan sommige voortkomen uit het feit dat ik schrijf vanuit een vrouwelijk oogpunt en de vrouwelijke ervaring in dit soort situaties vanzelfsprekend anders is. Daarnaast richtte Orwell zich volledig op de drang naar ideologische zuiverheid en de terreur die mensen ingeprent is door de angst te worden afgestraft als je iets verkeerds zei of zelfs maar dacht. Tot op zekere hoogte heb ik hem daarin gevolgd, maar ik wilde ook laten zien dat veel van de mensen die aan de macht waren in zo'n samenleving helemaal nergens in geloofden en alleen maar probeerden te overleven en omhoog te klimmen in de machtsverhoudingen. Dat was onderdeel van het stalinisme, de alomtegenwoordige valsheid en corruptie en diefstal die sommige mensen bevoordeelden en anderen niet. En in het echte leven gebeurden publieke veroordelingen om allerlei redenen – omdat je boos was op je buren of omdat iemand je baan of appartement wilde afpakken of vanwege seksuele jaloezie. Ik vond het belangrijk dat allemaal te laten zien, gedeeltelijk omdat we tegenwoordig veel makkelijker kunnen zien dat totalitaire regimes venijnig en egoïstisch zijn. Dit maakt ze echter niet minder gevaarlijk en ik wil dat mensen dat begrijpen.
1984 is geschreven in 1948. Jij schreef Julia zo'n zeventig jaar later. Orwell speculeerde over wat het jaar 1984 zou kunnen brengen. Heb jij nog recente ontwikkelingen gebruikt voor Julia?
Ja, maar voornamelijk op een subtiele manier. We weten bijvoorbeeld hoe het is om te leven met Orwells televisieschermen; ze zijn overal in ons leven aanwezig. We weten dus dat televisieschermen niet per se helemaal negatief zouden worden opgevat. Bewaking kan aan het publiek uitgelegd worden als een veiligheidsmaatregel tegen criminaliteit en daarnaast is propaganda ook vermaak. Als je iemand ziet die eenzaam is, voel jij je minder alleen. En als je iemand ziet die lijdt, is dat een afleiding voor je.
Dus ik heb de televisieschermen – of elk ander aspect – niet technologisch veranderd. Dat zou in strijd zijn met de wereld die Orwell heeft gemaakt. Daarnaast was het ook niet nodig om de politieke aspecten heel erg te veranderen om het verhaal actueel te maken. De totalitairen van vandaag lijken griezelig veel op die van de jaren 40.
'Ik wil dat mensen nadenken over de compromissen die ze maken en hoe ze leven als politieke of apolitieke onderdanen.'
Het einde van het boek liet ons met een koud hart achter. Wat hoop jij dat de lezer meeneemt van dit einde?
Ik denk dat ik wil dat mensen nadenken over de compromissen die ze maken en hoe ze leven als politieke of apolitieke onderdanen. Veel te veel mensen reageren instinctief op bedreigingen als klimaatverandering of totalitarisme door zich manieren voor te stellen waarop ze persoonlijk kunnen overleven, ontsnappen of zelfs ervan kunnen profiteren. Julia gaat deels over hoe menselijk dat is – en hoe gevaarlijk.
Er zijn tijden waarin we niet in staat zijn om invloed te hebben op het politieke landschap, wanneer het redelijk is dat we alleen aan onszelf denken. Dit is niet zo'n periode, voor mensen in het Westen. Het is moeilijk voor ons om macht uit te oefenen, maar het is niet onmogelijk. En er zíjn regimes waarin je al je macht verliest, zelfs de macht om je eigen leven te redden, ongeacht hoe egoïstisch je probeert te zijn. Dat is een van de boodschappen van zowel 1984 als Julia.
Julia is je zesde roman en eerste Nederlandse vertaling. Welk ander werk zou je nog graag naar het Nederlands vertaald zien?
Een van mijn favoriete andere boeken is The Country of Ice Cream Star, maar dat is enorm moeilijk te vertalen omdat het geschreven is in een verzonnen patois (een taalvariant die niet aan de normen van de standaardtaal voldoet, red.) en daarnaast ook nog eens zeshonderd pagina's lang is. Dus ik denk dat een meer realistische keuze The Heavens zou zijn, wat een favoriet onder mijn lezers is.
Wat kunnen we in de toekomst van je verwachten?
Ik weet het nog niet. Op dit moment heb ik zeven verschillende ideeën voor een volgend boek en ik probeer uit te vogelen welke ik wil uitwerken. Ik vind ze alle zeven leuk, maar ik weet niet of ik de geschikte persoon ben om ze te schrijven. Het is voor mij altijd een kwestie van de eerste twee hoofdstukken van verschillende ideeën uit te schrijven om daarna te kijken wat er interessant uit begint te zien.
Hebban Boek van de Maand Challenge en leesclub
Het Hebban Boek van de Maand staat de hele maand in de schijnwerpers. Zo kun je meedoen aan de Boek van de Maand Challenge, waarbij je tot eind 2024 alle zestien gekozen boeken met ons meeleest in je eigen tempo. Ook organiseren we een leesclub met de roman: sluit aan met je eigen exemplaar uit de bibliotheek of lokale boekhandel! Meld je in het Leescafé en discussieer met je medelezers over dit prachtige Boek van de Maand.
Naar de challenge Naar de leesclub Download de leesclubvragen
Auteursafbeelding: Cristóbal Vivar
