Hebban interviewt Gauke Andriesse

Dodelijke gelijkenis begint heftig. Meteen op de eerste pagina wordt een lobotomie beschreven, een praktijk die in de psychiatrie van de jaren zestig werd toegepast bij ernstig zieke patiënten. Door het voorhoofdsgedeelte van de hersenen los te maken van de rest, werd gedacht dat bepaalde ziektebeelden als schizofrenie verholpen zouden worden. De resultaten bleken echter teleurstellend en inmiddels is de ingreep in de meeste landen verboden. 'Als je een lobotomie beschrijft is dat inderdaad best heftig,' zegt Gauke Andriesse daarover. 'Maar ik was er niet op uit om opzettelijk extreme wreedheden te beschrijven. Het is gewoon hoe het ging in de jaren zestig. Daarnaast vond ik dit begin wel goed passen in de opbouw van het boek.'

(58)

Wil ik lezen

• Wil ik lezen
• Nu aan het lezen
• Gelezen
• Verwijderen
•   Favorieten
•   Verlanglijstje
•   In bezit
•   Uitgeleend
Challenges
  {{title}}
  {{title}}
• Nieuwe plank maken
• Loading
• De wijzigingen zijn opgeslagen

Dodelijke gelijkenis

Gauke Andriesse

Het is begin 1964 als een van de artsen van het Maryland Asylum for the Insane halfdood wordt aangetroffen in zijn eigen operatiezaal. Het lijkt erop dat hij het slachtoffer is geworden van een opzettelijk verkeerd uitgevoerde lobotomie, een ingreep waar hij zelf in gespecialiseerd was.

Leo Boorman, rechercheur van de divisie Moordzaken van de Baltimore Police Department, wordt op de zaak gezet, maar nog voordat het onderzoek echt is begonnen wordt er een volgend slachtoffer gevonden: ditmaal is het de hoofdzuster van het Asylum. Zij is eveneens 'behandeld' met een therapie die ze zelf toepaste op patiënten, en vervolgens om het leven gebracht. Niet lang daarna volgen meer doden, waaronder ook iemand uit de hoge kringen van de samenleving.

Tegen de achtergrond van de Vietnamoorlog en een maatschappij die in de ban is van raciale spanningen gaat Boorman op jacht naar deze wrede seriemoordenaar. Een race tegen de klok die hem niet alleen de wereld van de psychiatrische instellingen in voert, maar hem ook op het spoor brengt van enkele zelfmoorden onder leerlingen van een katholieke meisjesschool en een onopgeloste moord op een non.

Inspiratiebronnen

In het boek worden verschillende artsen van een psychiatrische instelling in het Amerikaanse Baltimore van de jaren zestig slachtoffer van moord. Die tijd en plaats lijken een bijzondere keuze voor een Nederlandse auteur. 'Ik lees altijd veel en kijk allerlei series,' vertelt Andriesse. 'Door wat ik lees of zie kan ik geïnspireerd raken. Dit verhaal werd getriggerd door twee Netflix-series. De eerste is The Keepers, over de moord op een non die het seksueel misbruik binnen de katholieke kerk in Baltimore aan de kaak wilde stellen. De andere is Tell Me Who I Am. Een van twee tweelingbroers raakt zijn geheugen kwijt na een ongeluk. De andere broer reconstrueert voor hem zijn geschiedenis, maar vertelt pas jaren later dat hij is misbruikt.'

De twee inspiratiebronnen zie je slechts vagelijk terug in Dodelijke gelijkenis. 'Ik heb de onderwerpen in mijn eigen verhaal verwerkt,' legt hij uit. 'Ik wilde het verhaal vertellen van een meisje dat slachtoffer wordt van seksueel misbruik, in combinatie met psychiatrische behandelingen uit de jaren zestig van de vorige eeuw, zoals insulinetherapie, warm-watertherapie of elektroshocks. Die laatste kun je overigens nog steeds krijgen, onder hele specifieke omstandigheden. Het heeft lange tijd in een kwaad daglicht gestaan, omdat het onzorgvuldig werd toegepast.'

En dus de lobotomie, de behandeling die lezers kunnen kennen uit One flew over the cuckoo’s nest van Ken Kesey. 'De hoofdpersoon krijgt uiteindelijk ook een lobotomie en verandert in een kasplantje,' zegt Andriesse. 'De ingreep zou in enkele gevallen wel geholpen kunnen hebben, om mensen op een bepaalde manier tot rust te brengen. Maar na zo’n ingreep voelt diegene niet echt emoties meer, dus het is misschien vooral rust voor de familie.'

Bijzondere plek vol spanningen

Psychiatrie fascineerde Andriesse altijd al. Zijn reeds opgedane kennis hielp hem bij het schrijven van dit boek. 'Ik heb een kast vol boeken over psychiatrie en psychiatrische instellingen,' vertelt hij. 'Dus ik las er altijd al over. Verder heb ik veel boeken gelezen over de jaren zestig en Baltimore, om de tijdgeest te leren kennen. Het is een bijzondere plek, omdat er verschillende bevolkingsgroepen samenleefden. Er waren arme witte mensen die vanuit de Appalachen waren gekomen, arme zwarte mensen die vanuit het zuiden naar Baltimore trokken, joodse mensen en mensen van Ierse komaf. Dat leverde spanningen op, vooral in een tijd waarin er nog serieus werd nagedacht over segregatie als mogelijke oplossing.'

Andriesse vindt Baltimore en de jaren zestig zo interessant, dat hij voornemens is een trilogie te maken. 'Het is een hele interessante periode,' zegt hij, 'want je hebt Martin Luther King en Malcolm X, maar ook de Vietnamoorlog wordt steeds groter. Tegen die achtergrond heb ik een keer geen privédetective gezet, maar een rechercheur bij de afdeling moordzaken, Leo Boorman. Hij heeft weer zijn eigen achtergrond en bagage. Dat bij elkaar levert mij genoeg inspiratie en mogelijkheden om in drie boeken op terug te grijpen.'

Dodelijke gelijkenis is het eerste deel in de trilogie, maar het achtste boek van Andriesse. Zijn vorige boek, Nu ik er niet meer ben, stamt alweer uit 2013. Toch heeft de schrijver niet stilgezeten de afgelopen jaren. 'Tussen dat boek en het huidige boek heb ik twee boeken onder pseudoniem uitgebracht,' legt hij uit. 'Ik schreef onder de naam Felix Weber, dus ik ben niet helemaal weggeweest. Daarnaast heb ik een magisch-realistische thriller geschreven, over een joodse tweeling die in een concentratiekamp per ongeluk hetzelfde nummer getatoeëerd krijgen. Helaas vond mijn uitgever het te experimenteel.'

Onrechtvaardigheid

Een overeenkomst tussen al zijn boeken is onrecht. 'Al mijn boeken gaan over een bepaald soort onrechtvaardigheid,' vertelt Andriesse. 'Zo heb ik geschreven over joodse roofkunst die na de Tweede Wereldoorlog maar niet werd teruggegeven. Musea keken gewoon de andere kant op. Maar ik heb ook geschreven over een vrouw die slachtoffer wordt van een medische misser en haar is tot op de dag van vandaag geen recht gedaan. Hoewel de meeste spannende boeken vooral als entertainment worden gezien, vind ik dat mijn boeken ook ergens over moeten gaan.'

De combinatie van een historische gebeurtenis en een spannend verhaal werkt dan ook heel goed voor Andriesse. 'Het spanningselement zorgt ervoor dat de lezer wil doorlezen,' legt hij uit, 'maar tegelijkertijd krijg je ook allerlei historische feiten mee. Maar die feiten moeten er niet te dik bovenop liggen, want dan haken lezers weer af. Je moet niet belerend zijn. Ik gebruik de visie van mijn personages om verschillende kanten van een historische periode te belichten.'

De Vietnamoorlog is de periode die in het tweede deel van zijn trilogie veel aandacht krijgt. 'Daar werd natuurlijk ook heel verschillend over gedacht,' zegt Andriesse, 'vooral naarmate de oorlog langer duurde. In het tweede deel laat ik die twee kampen zien. Een van de personages is een jongen die gevochten heeft in Vietnam en geestelijk verward terugkeert naar de VS. Maar Boorman vindt dat de communisten aangepakt moeten worden, hij kijkt vooral naar de zaak vanuit de achtergrond van de Koude Oorlog.'

Leestips

Voordat het zover is, moeten liefhebbers nog even wachten. Andriesse heeft nog wel een paar leestips voor de tussentijd. 'Ik doe gemiddeld twee jaar over een boek en dan komt er nog het redactieproces achteraan,' legt hij uit. 'Mijn leestip voor de tussentijd is Matterhorn, van Karl Marlantes. Het is een roman die gaat over de Vietnamoorlog. De schrijver is zelf marinier geweest en heeft een heel erg indrukwekkende roman geschreven, fictie, maar gebaseerd op historische feiten.'

Auteursafbeelding: Geert Snoeijer via uitgeverij Volt