Hebban interviewt Harland Prijs 2023-winnaar Susanne Lotstra
De winnaar van de Harland Prijs 2023
Susanne Lotstra (34) is in het dagelijks leven biochemisch analist. Ze zou graag vertellen dat ze als klein meisje al verhaaltjes schreef, maar helaas: ze was vooral buiten te vinden. Wel verzon ze allerlei avonturen die ze uitbeeldde met knuffels, poppetjes en al het andere dat ze kon vinden (waaronder enkele Flippo's en een gum in de vorm van een potlood). Ook zat ze vaak in haar eigen droomwereld, waarin ze personages schiep die tot op de dag van vandaag in haar hoofd leven. Tegenwoordig schrijft ze op wat zich in haar hoofd bevindt, omdat dat anders uit elkaar dreigt te barsten. Met uitzondering van de Harland Prijs 2023 heeft ze nog niet eerder verhalen gepubliceerd of prijzen gewonnen.
Zoals je zelf al zegt, ben je een relatieve nieuwkomer in de speculatieve schrijfwereld. En nu heb je de Harland Prijs gewonnen! Wat deed dat met je?
Het was een droom die uitkwam! Ik ben een ontzettende dagdromer en zwoeg al jaren om het grote verhaal dat 80% van mijn brein in beslag neemt op papier te zetten. Dat is een erg intiem en onzeker proces, waarin ik steeds heen en weer ga tussen 'wauw, dit is echt gaaf' en 'ik heb geen idee wat ik aan het doen ben, ik kan er niks van'. Ik raak zo geïnvesteerd in de personages en de wereld dat ik me soms de onervaren manager voel van een team specialisten. Alsof ik de personages niet het verhaal kan geven wat ze verdienen. Om dan een prijs als de Harland Prijs te winnen is een enorme veer in je derrière. Ik heb er ook veel van geleerd. Hoe je een verhaal echt afrondt in plaats van de verhaallijn alleen maar uit te breiden, en wanneer het prima is om iets niet tot in het kleinste detail te onderbouwen of uit te leggen. Het was ook heel onwerkelijk om ineens te winnen, want mijn doel was alleen hoger te eindigen dan vorig jaar, toen ik voor het eerst meedeed en ik 77e van de 150 werd.
Hoe ben je op het idee gekomen om juist dit verhaal te schrijven?
Ik ben meer van de fantasy dan van de sciencefiction, maar ik vind het heel moeilijk om een fantasyverhaal in 7.500 woorden te schrijven, omdat ik direct verzand in wereldbouw. Ik wil te veel van zo’n verhaal, ik prop er onnodig veel in waardoor het uit z’n voegen barst, dan verkort moet worden tot een specifiek aantal woorden en het dus niet meer werkt omdat niets echt meer goed tot z’n recht komt. Ik besloot een sciencefictionverhaal te schrijven omdat ik veel kon bouwen op wat al bestond. Ik wil niet beweren dat scifi schrijven daardoor makkelijker is dan fantasy, overigens!
Ik ben zelf graag in het bos, het liefst in een bos in de bergen, maar de Veluwe heeft ook absoluut zijn charme. Ik kwam ooit een meme tegen op Instagram die zei 'we mogen blij zijn dat paarden geen mensen eten'. Goh, dacht ik, wat zou nog meer een ontzettend probleem zijn als ze bewust zouden zijn of mogelijk mensen aten? Iets dat je overal hebt en waar dus niet aan te ontkomen valt. Bomen, bijvoorbeeld. Maar waarom zouden ze dat dan doen? Omdat ze boos zijn. Zo ging het balletje rollen. Ik vond het een origineel concept. Toen kwam de uitdaging van KISS: 'keep it simple, stupid'. Hoe maak ik dit verhaal functioneel en afgerond, met een conclusie, zonder dat meteen iedereen en z’n moeder een rol(letje) met backstory erin gaat krijgen? Dat was even knutselen, maar uiteindelijk is het kennelijk gelukt, haha. Twee personages en één wereld. Met veel bomen.
'Ik ben een ontzettende dagdromer en zwoeg al jaren om het grote verhaal dat 80% van mijn brein in beslag neemt op papier te zetten.'
Wat was het gekste, leukste, interessante of spannendste wat je ontdekt of ervaren hebt tijdens het schrijven (of researchen) van ‘Door de bomen, het bos’?
Dat ik mijn personages eigenlijk allemaal één of enkele karaktereigenschap(pen) van mezelf of mensen die ik ken toebedeel en daar een overheersende emotie aan hang. Vanuit daar schrijf ik de dialoog alsof die twee emoties allebei gelijk willen krijgen, of juist samen vrede moeten sluiten, en de karaktereigenschappen daarin bevorderlijk of juist hinderlijk zijn. In het verhaal is Lot pittig en daadkrachtig, maar ook wantrouwend en 'wat de boer niet kent'. Wolf is zachtaardig en nieuwsgierig, maar ook principieel. Ze versterken elkaar, maar werken elkaar ook tegen. Lot is bozig en Wolf juist niet, maar later verandert dit. Het is een heel dynamisch proces waarin ik echt heb gemerkt dat schrijven vanuit de personages voor mij het beste werkt. Ik vind dat ook de leukste manier om verhalen te schrijven. Het zal geen verrassing zijn dat auteur Robin Hobb daarin mijn grote voorbeeld is. Wat ook leuk was, was dat mensen in mijn omgeving zeiden dat ze mij heel erg in de dialoog tussen Wolf en Lot herkenden. Oh, en er staat echt een sequoia in Brummen!
Wat heeft de winst van de Harland Awards je gebracht?
Een contract bij uitgeverij Luitingh-Sijthoff! Nee, grapje. Het hangt er vanaf hoe je het bekijkt. In letterlijke zin is er, behalve veel lof van vrienden en familie, twee interviews en een opgeblazen ego, niet veel veranderd. Dat had ik ook niet verwacht, eerlijk gezegd, omdat het nou eenmaal niet zo werkt dat de uitgevers zich aan je voeten werpen na het publiceren van één verhaal. Helaas!
In persoonlijke zin heeft het me heel veel gebracht. Het was fijn om te merken dat wat je schrijft goed ontvangen wordt. Nog veel leuker is het wanneer je merkt dat de kleine hints en details die je in zo’n verhaal hebt verstopt ook opgemerkt zijn. Het motiveert heel erg om door te blijven schrijven. Ik heb er wat volgers op instagram bij, velen die zelf ook schrijven, dat is leuk! Ik ben echter te verlegen c.q. bescheiden, denk ik, om echt regelmatig van me te laten horen op social media. Ik teken ook veel, vaak scènes of personages uit mijn verhalen of boek, dat durf ik inmiddels op Instagram te zetten.
Voorselecteur worden
Ben jij een lezer met ruime ervaring in het speculatieve genre en wil jij graag voorselecteur worden? Geef je dan nu op via onderstaande knop. De voorselectie zal plaatsvinden in oktober en november (ongeveer zes a zeven weken leestijd voor 20 tot 30 korte verhalen). Tip: laat in je Hebban-profiel goed zien wat je las, leest en wilt lezen, zodat we goed kunnen zien welke leeservaring je hebt binnen deze genres.
Je winnende verhaal is een mengeling van sciencefiction, horror en clifi (klimaatfictie). Schrijf je vooral in die genres, of heb je ook andere verhalen te vertellen?
Dit was de eerste keer dat ik überhaupt in één van die drie genres schreef. Ik probeer niet te erg in genres te denken, zo weet ik vaak pas wat het wordt nadat ik iets heb geschreven. Ik vond zelf Door de bomen, het bos geen horrorverhaal, dus zo zie je maar weer. Wel bevindt alles dat ik schrijf zich in de fantastische hoek. Voor realisme ga ik wel naar buiten, praat ik met vrienden of lees ik de krant. Niet dat ik me te goed voel voor non-fictie ofzo hoor, maar ik kan niet zo goed tegen hedendaagse problematiek in hobby-vorm. De reden waarom ik fantasy leuker vind dan realisme is dezelfde als waarom ik wel horror kijk en liever geen thrillers: thrillerverhalen gebeuren in het echte leven ook en al die mogelijk waargebeurde ellende kan mijn tere hartje niet aan. Doe me dan maar Hereditary (horrorfilm uit 2018, red.). Aan de andere kant, er kan zo veel met schrijven – misschien moet ik me wat meer openstellen voor niet-fantasygenres. Ook met thema’s ben ik niet echt bezig als ik schrijf. Ik schrijf gewoon en in het verhaal gebeuren dingen. Waar dat op aansluit in de echte wereld zie ik later vanzelf.
Kende je de Nederlandse speculatieve scene al een beetje, of ben je er door de Harland Prijs mee in aanraking gekomen?
Sommige namen kende ik natuurlijk, zoals Thomas Olde Heuvelt en Roderick Leeuwenhart. Ook Hebban-redacteur Martijn is geen onbekende, want ik heb nog les van hem gehad via de Schrijversacademie! Verder maakte ik me lang schuldig aan de aanname dat Engelse fantasy superieur is aan Nederlandse en dus is er een hele hoop namen aan me voorbij gegaan. Toen ik zelf serieus begon met schrijven, besloot ik het toch in het Nederlands te doen. Daaruit is voortgekomen dat ik me meer wil verdiepen in Nederlandstalige fantasy. Tegenwoordig zie ik zelfs wat vaker Nederlandse fantasyauteurs in boekwinkels! Ik hoop dat dat een trend is die zich doorzet. Verder lees ik tegenwoordig ook wat vaker Nederlandse vertalingen in plaats van de originele Engelse versies, vooral van wat oudere boeken. Het woordgebruik is daarin zo anders dan in nieuwe boeken. Echt ouderwetse woorden waarvan ik het bestaan niet wist: snoeven, luwen, brokaat, bijgoochem (die laatste is heel Amsterdams). Heerlijk. De Nederlandse taal en fantasy/sciencefiction verdienen wel wat meer liefde. Ik wilde ook graag naar Novio Magica in Nijmegen gaan, maar wegens een bruiloft is me dat niet gelukt!
'Zonder feedback is het erg moeilijk te bepalen waar je verbeteringen in kunt aanbrengen.'
Heb je tips voor deelnemers aan de volgende editie van de Harland Prijs?
Mijn tips zijn niet veranderd ten opzichte van wat ik in eerdere interviews zei: show, don’t tell, en schrijf iets waar je hart in ligt, iets dat je zelf echt gaaf vindt. Verder is het gewoon je best doen en ervoor gaan. Probeer dingen uit, zoals verschillende perspectieven en verschillende stijlen en kijk wat het beste werkt. Je krijgt sowieso feedback en dat is hartstikke waardevol, dat krijg je echt niet bij iedere wedstrijd. Zonder feedback is het erg moeilijk te bepalen waar je verbeteringen in kunt aanbrengen. Alleen daarvoor al zou ik gewoon de kans wagen en kijken waar je eindigt.
Wat kunnen we in de nabije toekomst van je verwachten? Kun je een tipje van de sluier oplichten van het boek waar je aan werkt?
Ik ben dus inderdaad bezig met een boek, maar dat is echt nog in de maak. Er liggen al 550 pagina’s en het verhaal is nog niet klaar! Ik werd echter afgeleid door een ander kort verhaal dat mijn hoofd uit moest (clifi, fantasy én scifi!) en er waren privé wat dingen gaande die veel energie hebben verbruikt, waardoor mijn boek even aan de zijlijn is beland. Het vervelende daarvan is dat ik nu uit de flow ben geraakt en dus een beetje ben vergeten wat ik ook alweer voor wie had bedacht. Ik schrijf iedere ingeving en ieder idee op en heb alles uitgedacht, maar soms mis je dan dat gevoel dat je bij het bedenken ervan had, waardoor het z’n glans verliest. Ik lees het dan later terug en krab mezelf achter mijn oor over wat ik er ook alweer mee wilde. In die schrijfflow zitten is wel echt mijn happy place, overigens.
Hoe dan ook, ik dwaal af. Het verhaal gaat over magie (verrassend), menselijkheid en tegenstrijdigheid. Hoe ver ga je om je plicht te vervullen? Wat als wat je wilt niet strookt met wat je mag of kunt? Wat nou als je degene met wie je niet overweg kunt het hardst nodig blijkt te hebben? Maar bovenal: wat als je van je held een slechterik hebt gemaakt? Ik hou erg van clichés hergebruiken of ombuigen, dus in dit boek is de held die de wereld moet redden iemand die veracht wordt. Tevens heeft de held de bijzondere eigenschap dat ze letterlijk onschendbaar is. Verder is het een verhaal boordevol vreemde krachten, enorme wezens, goden en een profetie waar niemand iets van snapt.
Boekentips van Susanne
Download het gratis ebook
Door de bomen, het bos en andere winnende verhalen
Hebban Schrijfwedstrijden
In deze bundel vind je de beste vijf verhalen van de Harland Prijs 2023.
1. Door de bomen, het bos door Susanne Lotstra
2. Paashaasaas door Oscar Peeze Binkhorst
3. De poort van Babylon door Wouter Klein Ikkink
4. Return on investment door Ilona Posthumus
5. De symbionten van Dorch door Marius van Bruggen
Lees meer over de winnaar, de uitslag en download het ebook.
Harland Prijs 2024
De Harland Prijs daagt de deelnemers uit een overtuigend verhaal te vertellen in 7.500 woorden. Onderwerp, stijl en subgenre zijn vrij, als het maar een speculatief element bevat zoals fantasy, sciencefiction, horror, magisch realisme en aanverwanten. De deadline voor 2024 is op 6 oktober en inzenden kan vanaf 6 september. Klik op onderstaande knop voor de planning, het reglement, de historie, alle vorige winnaars, en – ter inspiratie – een aantal gratis te downloaden ebundels met hoog geëindigde verhalen.
