Hebban interviewt Hebban Debuutprijs-genomineerde Forugh Karimi
De moeders van Mahipar
Forugh Karimi, uitgeverij Meridiaan
Ramín Sam Manzel (34) is radioloog. Als hij op vrijdag 6 januari 2017 terugkomt van zijn avonddienst treft hij zijn vrouw Sarah aan in een plas bloed bij hun appartement in Amsterdam-Oost. Ze is neergestoken en de verdachte is voortvluchtig...
Ramín is op zijn derde samen met zijn moeder Lolo als vluchteling naar Nederland gekomen en Lolo houdt tot in het graf zijn afkomst angstvallig voor hem verborgen. Mondjesmaat komt Ramín te weten wie hij is en vanwaar hij komt – maar pas als zijn grote liefde Saráh Lolo’s dagboeken voor hem vertaalt, valt alles op z’n plek. Stukje bij beetje wordt ook duidelijk wie de dader is van de aanslag op Saráh en dan komt alles in een heftige, maar ook ontroerende stroomversnelling.
Lezersreacties
Forugh Karimi is heel erg vereerd met de nominatie voor de shortlist van de Hebban Debuutprijs. Ze kende Hebban al, maar probeert er niet te vaak naar de recensies over haar eigen boek te kijken. Het boek is als een kind voor Karimi en dat mensen er verschillende meningen over hebben is alleen maar goed, maar het is ook kwetsbaar. 'Ik zoek het bewust niet op, ik weet dat het me iets gaat doen als de reacties negatief zijn.' Het zijn trouwens niet alleen de recensies over haar eigen boek die ze uit de weg gaat. 'Ik lees ook geen recensies van andere boeken. Ik heb één keer, toen ik zo’n honderd pagina’s van Een klein leven van Hanya Yanagihara gelezen had, zo’n destructieve recensie over dat boek gelezen dat ik er daarna niet meer van kon genieten, terwijl ik het de eerste honderd pagina’s echt fantastisch vond.'
De reacties van lezers die Karimi via LinkedIn en mail ontvangt zijn eigenlijk allemaal positief. 'Ik krijg veel interessante en persoonlijke reacties, lezers zijn geraakt door de taal en de dialogen en soms zelfs ontroerd. Ze nemen de tijd om hun persoonlijke verhalen met mij te delen.' Ook veel vakgenoten, medici, psychologen en psychiaters, lezen het boek. 'Het is een psychologische roman en een heftig verhaal. Ik denk dat mijn vakgenoten het niet alleen voor hun leesplezier lezen, maar er ook een diepere laag in vinden, de vergelijking met de mythe van Oedipus wordt soms gemaakt.'
En daar is Karimi blij om. 'Ik hoop dat lezers er meer uithalen dan alleen Afghanistan, het is bovenal een menselijk verhaal. Voorbij de geschiedenis van Afghanistan zijn er veel universele thema’s aanwezig in het verhaal, menselijke worstelingen en waardigheid bijvoorbeeld.' Karimi heeft veel verhalen te vertellen. 'Ik geloof in wereldliteratuur, daarin bestaan geen grenzen en het leven in verschillende talen en culturen is daarvoor uitermate geschikt. Schrijvers met een migratieachtergrond zijn in die zin een verrijking, ze brengen andere perspectieven, een inkijkje in andere mensen en nieuwe verhalen met zich mee. Ze zijn een verrijking qua verhalen, maar zeker ook qua taalvariaties.'
'Je creëert een wereld en dan spreken lezers ineens over jouw personages alsof ze echt bestaan, dat is heerlijk.'
Symboliek en poëzie
Karimi begon al heel jong met het schrijven van verhaaltjes en gedichten. De grote droom was het schrijven van een roman. 'In mijn vakgebied werk ik ook met verhalen van mensen, maar wanneer ik een verhaal kan verzinnen en mijn creativiteit kan loslaten, dan ben ik als een vis in het water. Het schrijven van non-fictie en essays is niet mijn ding.'
Een roman moet wel geloofwaardig blijven, wanneer je te veel afwijkt van de realiteit bij het schrijven, krijg je een ander genre. 'Dat wat mijn personages is overkomen gebeurt ook in de echte wereld, de referentie is niet vergezocht.' Het magisch realisme is in de literaire traditie van Afghanistan veel duidelijker aanwezig dan in die van Nederland. 'Ik denk dat dat komt omdat je daar minder vrij bent om realisme te schrijven, dus ga je als schrijver op zoek naar andere vormen.' Maar ook in De moeders van Mahipar zit de nodige symboliek verborgen. 'Het zijn de puzzelstukjes die het uiteindelijke plaatje compleet maken, maar niet in een chronologische opbouw. Ik kan ook niet chronologisch schrijven, zo denk ik ook niet, daar ben ik veel te ongeduldig voor.'
Het was een bewuste keuze voor Karimi om in het Nederlands te schrijven. 'Ik schrijf toch ook met het publiek in het achterhoofd, de uitleg van de situatie in Afghanistan is anders dan wanneer ik eenzelfde boek in het Farsi geschreven zou hebben en het daarna vertaald zou zijn. Al heb ik me ook een beetje ingehouden, het Farsi is een heel metaforische taal, het Nederlands leent zich toch minder voor dat poëtische.'
'Ik ben een trage lezer, maar wel een intensieve lezer. Als ik er echt van geniet, dan maak ik er mijn eigen film van in mijn hoofd.' Lezen in het Farsi gaat nu eenmaal nog steeds sneller dan in het Nederlands, Karimi leest veel klassieke dichters in het Farsi, evenals boeken die naar het Farsi vertaald zijn, maar ook Nederlandse vertalingen worden veel gelezen. Een boekentip? Misdaad en straf van Fjodor Dostojevski. 'Dat zijn boeken die nooit over de datum gaan, die worden nooit oud.'
'Ik had graag gestructureerder willen zijn, maar mijn brein lijkt altijd het vertrouwen te hebben dat het wel komt en dan lukt het uiteindelijk ook altijd wel.'
Een tweede roman
Het schrijven van haar debuutroman ging Karimi goed af. 'Het verhaal ging vanzelf, de hoofdpersonages waren solide en natuurlijk was het even puzzelen met de juiste jaartallen en de geschiedenis, maar uiteindelijk zat ik er helemaal in. Tussen het schrijven en het werken door deed ik research, zo kreeg ik bijvoorbeeld een rondleiding in het AMC in Amsterdam. Je moet het als schrijver zien en snappen. Als het voor jou vaag blijft, dan blijft het dat voor de lezer ook,' vertelt ze. 'Ik zou graag fulltime schrijver willen zijn, het is een aantrekkelijk idee en het lijkt me heerlijk en tegelijk is mijn carrière als psychiater ook onderdeel van mijn identiteit en het zou bijna onwerkelijk zijn om dat op te geven. Het contact met mijn patiënten zou ik niet zomaar kunnen missen.'
Nu de droom van de eerste roman werkelijkheid is geworden is het tijd voor de volgende droom: een tweede roman. 'Mijn novelle Nargis komt in september uit als Brabants Boekpresent, maar ik werk ook aan een nieuwe roman. Daar kan ik nog niet zoveel over zeggen, dat is echt een proces, soms gaat het heel snel en dan weer heel langzaam. Ik werk niet gedisciplineerd of gestructureerd wat dat betreft. Ik had graag gestructureerder willen zijn, maar mijn brein lijkt altijd het vertrouwen te hebben dat het wel komt en dan lukt het uiteindelijk ook altijd wel. De ontvangst van mijn eerste roman geeft wel moed voor de tweede.'
Het meest verrassend voor Karimi blijven de discussies met lezers over haar eigen personages. 'Je creëert een wereld en dan spreken lezers ineens over jouw personages alsof ze echt bestaan, dat is heerlijk. Ik geloof ook dat dat de kracht van literatuur is, het maakt dat je je kunt inleven in de medemens. Als je het verhaal van Lolo in het gewone leven zou horen dan heb je daar gelijk een oordeel bij, maar bij het lezen van de roman ga je haar acties logisch vinden, ook al is wat ze doet bij wet verboden.
Hebban Debuutprijs 2023
De Hebban Debuutprijs is een aanmoedigingsprijs voor debutanten en richt zich op Nederlandstalige literaire fictie. Het is samen met de Hebban Thrillerprijs de enige juryprijs van Nederland en Vlaanderen met een grote invloed van lezers. In 2023 wordt de prijs voor de achtste keer uitgereikt. Nieuw dit jaar is de wildcard; de vijftiende nominatie op de longlist werd bepaald door Hebban-leden. De winnaar wordt op 1 september bekendgemaakt tijdens het Debutantenbal.
Looplabb is hoofdsponsor van de Hebban Debuutprijs.
Auteursafbeelding: © Tessa Posthuma de Boer
