Hebban interviewt Jens Henrik Jensen
Gladiator
Jens Henrik Jensen, vertaald door Corry van Bree
Met tegenzin is voormalig topmilitair Niels Oxen begonnen aan de behandeling van de PTSS die hem al jaren plaagt. Een psycholoog haalt hem over om tijdens een survivaltrip naar een afgelegen gebied mentor te worden van een groep veteranen die ook lijden aan PTSS.
Als hij thuiskomt, wordt hij opgewacht door een oude bekende: Axel Mossman van PET, de Deense nationale Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. Hij is met tegenzin met pensioen gegaan, maar is door zijn opvolger gestuurd om Oxen te vragen PET te helpen in een explosieve zaak: een aantal oorlogsveteranen is op verschillende plaatsen in het land geliquideerd, en de vaardigheden van Oxen als ervaren soldaat en als scherpzinnig onderzoeker zijn nodig.
Wanneer Oxen akkoord gaat wordt hij herenigd met zijn oude partner en vriendin Margrethe Franck, en de twee proberen de vele draden van de complexe zaak te verbinden. Midden in het onderzoek verliest Margrethe Franck plotseling het contact met Oxen. Hij is ogenschijnlijk van de aardbodem verdwenen en zij begint aan een wanhopige zoektocht.
Oxen levert op zijn beurt een strijd op leven en dood met onbekende vijanden die geen enkele waarde lijken te hechten aan menselijk leven.
Gefeliciteerd met Gladiator, alweer het vijfde deel in de 'Oxen'-reeks. Hoe blijf je zo lang geïnspireerd door hetzelfde personage?
Het is best gemakkelijk om geïnspireerd te blijven. Sommige auteurs maken wel tien boeken over dezelfde figuur. In het geval van Niels Oxen is de manier waarop hij zich ontwikkelt als persoon een inspiratiebron, vanaf het eerste boek dat hij heel ziek was tot nu hij langzaam aan de beterende hand is. Zowel zijn mentale als fysieke staat zijn mijn focuspunten en van daaruit probeer ik hem steeds weer in een nieuw verhaal te zetten. En ik hoop iedere keer dat het niet alleen voor mij, maar ook voor de lezers een interessant verhaal is. Op die manier zijn de 'Oxen'-boeken geëvolueerd van een traditionele thriller naar een langlopend verhaal over deze oud-militair met PTSS.
Hoe ben je in eerste instantie op het idee gekomen voor Oxen?
Voordat ik fulltime schrijver werd, werkte ik als journalist en redacteur bij een Deense krant. Ik begeleidde journalisten die verslag deden van de oorlog op de Balkan. Zij volgden Deense soldaten toen die eenmaal terug waren in Denemarken. Op de Balkan hadden ze vreselijke dingen gezien en meegemaakt.
Even voor de duidelijkheid, wat deden Deense soldaten op de Balkan tijdens die oorlog?
Denemarken maakt deel uit van de Verenigde Naties. Net als andere VN-landen stuurde Denemarken soldaten naar de Balkan. Het was niet de bedoeling dat ze meevochten in de oorlog, maar dat ze observeerden en rapporteerden. Ook Nederlandse soldaten zaten er in die tijd. De vreselijke gebeurtenissen in Srebrenica zijn onderdeel van dezelfde oorlog. Ik volg het politieke nieuws daarover nog steeds.
Militairen keerden getraumatiseerd terug?
Klopt, alleen werd er niet goed voor hen gezorgd. De soldaten waren werknemers van de Deense overheid, net zoals ik werknemer was bij de krant, maar ze stonden er helemaal alleen voor. Hun werkgever hielp ze niet om te herstellen. De Deense overheid had helemaal geen ervaring met getraumatiseerde soldaten en de omstandigheden waarin ze gezeten hadden. Ze lieten hen eigenlijk maar aan hun lot over.
Waarom hielpen ze dan niet?
Ze wisten wel dat er iets moest gebeuren, maar ze wisten niet goed wat en hoe. Ze deden het gewoon niet goed genoeg. Het leger was niet voorbereid op zoveel soldaten met oorlogstrauma. Heel veel soldaten hadden de meest vreselijke dingen gezien, maar er waren geen psychologen in dienst om hen daarbij te ondersteunen. Er was ook gewoon niet voldoende bewustzijn van de ernst en de impact. Ik ken een verhaal van vijftig soldaten die net waren teruggekeerd en werden ontvangen door hun kolonel. Hij heette iedereen welkom en vroeg en plein public of een van hen last heeft van psychische klachten of nachtmerries. Nou, als je vijftig mannen bij elkaar zet en dat zo openlijk vraagt, gaat natuurlijk niemand z’n hand opsteken. Ze hadden gewoonweg geen idee van wat er in de hoofden van die mannen omging.
'De Deense overheid had helemaal geen ervaring met getraumatiseerde soldaten en de omstandigheden waarin ze gezeten hadden.'
Terug naar Oxen, baseerde je hem op wat je gezien hebt?
Ik was niet zelf op de Balkan, want ik werkte als redacteur in die tijd. In die functie heb ik wel veel samengewerkt met journalisten die wel ter plaatse waren. Die schreven over de problemen van de Deense veteranen en de nasleep van het gebrek aan psychologische ondersteuning. Op die manier ben ik veel over het onderwerp te weten gekomen. Dat bracht me op het idee om een van die veteranen als personage te nemen.
Een personage met posttraumatische stressstoornis, een ingewikkeld ziektebeeld. Hoe heb je onderzoek gedaan hiernaar?
Er zijn heel veel boeken en rapporten die je over dit onderwerp kan lezen. Het is alleen de kunst om het juiste materiaal te vinden en te gebruiken, maar de rest weg te gooien. Als journalist ben ik gewend om onderzoek te doen, maar het is altijd een hele klus om iets te vinden wat écht voor je boek bruikbaar is.
Vooral bij PTSS is het lastig, omdat het op zoveel verschillende manieren eruit kan zien. Ik kon Oxen niet zó ziek maken dat hij niet meer kon functioneren, want dan zou hij geen deel kunnen nemen aan het verhaal. Hij doet allerlei dingen, sociale activiteiten, die andere mensen ook doen. En ook al heeft hij allerlei klachten, hij blijft op zijn best functioneren als hij in de rol van elitesoldaat zit. Hoe ziek je ook bent van PTSS, er blijft altijd een bepaalde routine die je het beste kan doen. Zoals bijvoorbeeld je werk als soldaat. Dat maakt Oxen een geloofwaardig personage en daarom denk ik dat het werkt.
Wat heeft je het meest geraakt tijdens je onderzoek naar PTSS?
Dat ogenschijnlijk normale en vrolijke dingen voor sommige mensen met PTSS verschrikkelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan oudejaarsavond. Door al het vuurwerk, de knallen en de lichtflitsen, kunnen oud-soldaten een herbeleving krijgen. Iets wat voor anderen een vrolijk samenzijn is, een feest, is voor hen een hele zware avond.
Er zitten heel erg veel details in je boeken. Is dat omdat je zo realistisch mogelijk wil zijn?
Ik houd zelf heel erg van verhalen met veel details. Ik vind het leuk om een boek te lezen voor mijn plezier, maar tegelijkertijd iets te leren over een bepaald onderwerp. Ik probeer zelf details op die manier te gebruiken.
Maar er zijn verschillende soorten details, en allemaal hebben ze een functie. Er zijn ook details die – hopelijk – de lezer overtuigen van de geloofwaardigheid van het verhaal. Ze moeten de lezer ervan overtuigen dat ze de schrijver van dat verhaal kunnen vertrouwen. Daarom moeten details precies zijn, je kan niet zomaar wat verzinnen.
Hoe heb je al die kennis met fictie verweven?
Sommige schrijvers doen eerst uitgebreid onderzoek, maken een storyboard en een schema voor de plot en beginnen dan met schrijven. Bij mij gebeuren al die processen tegelijkertijd. Ik ben meer aan het improviseren. Het duurt bij mij dan ook twee tot drie jaar voordat een boek af is.
Als ik toch probeer eerst de plot helemaal uit te denken, dan loop ik op een gegeven moment vast. Dan heb ik maanden geschreven zonder resultaat. Voor mij is het interessanter als het verhaal zichzelf voortstuwt. Als ik dan op een kruispunt kom, kan ik op dat moment bepalen of ik links of rechts ga. Als alles al vast lag, dan kun je niet meer zo goed bijsturen. Maar door mijn manier van werken kan ik ieder moment bepalen wat het spannendste en het beste is voor het verhaal.
'Ik houd zelf heel erg van verhalen met veel details. Ik vind het leuk om een boek te lezen voor mijn plezier, maar tegelijkertijd iets te leren over een bepaald onderwerp.'
Hoe weet je dan wanneer het af is?
Soms moet je als schrijver gewoon besluiten dat een serie klaar is. Voordat ik aan de 'Oxen'-serie begon schreef ik drie boeken over een CIA-agent en drie over de Deense vrouwelijke politieagente. Op een gegeven moment voel ik dat ik verder moet met een nieuw hoofdpersoon en nieuwe ervaringen. Na drie boeken over Nina Portland, de agente, besloot ik dat het tijd was voor een nieuwe hoofdpersoon. Maar het is niet eenvoudig om zomaar een nieuw personage te ontwikkelen. Het zou zomaar kunnen dat je meerdere boeken over dat personage schrijft en je er vijf tot tien jaar mee moet leven. Dus het moet wel een boeiend personage zijn, iemand die iets aan zijn hoofd heeft én iets op z’n hart.
Maar met Oxen ben je nog niet klaar?
Op dit moment ben ik aan een nieuw 'Oxen'-boek bezig. Ik weet dat ik nog veel meer onderzoek moet doen, zo ga ik over een paar weken naar een van de plekken die een rol speelt in het verhaal. Ik ben nog niet zo lang geleden begonnen met schrijven, dus ik kan er inhoudelijk niet te veel over vertellen. Ik hoop dat de losse eindjes uit de eerdere boeken opgelost worden.
Ga je ooit iets in een ander genre schrijven, denk je?
Misschien, als ik tijd over heb. Ik heb een klein verhaal in mijn hoofd wat absoluut geen thriller of misdaadverhaal is. Maar ik heb eerst nog een hoop werk te doen aan Oxen en misschien komt Nina Portland ook nog terug. Bovendien wordt in augustus gestart met de verfilming van de 'Oxen'-boeken. Een beroemd Deens filmkoppel heeft het scenario geschreven. Ik moet het verhaal dus uit handen geven, maar ik kijk er wel naar uit om de set te bezoeken. Ik hoop dat Nederlandse lezers uiteindelijk ook van de serie kunnen genieten.
Je vertelde al dat je verschillende werelden gecreëerd hebt, voor verschillende hoofdpersonages. Met welk boek zouden lezers volgens jou het beste kunnen beginnen als ze je werk nog niet kennen?
Ik denk met het eerste 'Oxen'-boek. Als schrijver zou ik graag willen dat lezers bij het begin beginnen, omdat je dan zijn proces kan volgen. Maar als je liever bij het nieuwste boek begint, is dat natuurlijk ook geen probleem. Ik begin soms zelf ook middenin een serie. Als ik het dan goed en interessant genoeg vind, ga ik terug naar het begin.
Heb je dat ook met boeken? Of lees je niet veel?
In mijn jongere jaren wel. Toen ik journalist werd las ik zo’n vijf kranten per dag, dus toen bleef er geen tijd over voor boeken. Ik vond mijn weg terug naar fictie toen ik zelf begon te schrijven. Ik was vergeten hoe leuk het is om te lezen en je eigen weg te vinden in een verhaal. Maar ik ben niet het type dat twintig boeken per jaar leest. Als ik zelf aan een boek werk, lees ik eigenlijk geen andere fictie. Op een gekke manier verstoort het mijn manier van denken en schrijven. En ik ben bang dat ik onbewust te veel beïnvloed raak door dat andere verhaal.
Heb je desondanks een leestip voor ons?
Ja, toch wel! Kind 44 van Tom Rob Smith, een Amerikaanse schrijver. Het is een soort thriller die zich afspeelt in het oude Rusland. Het is heel erg spannend, maar je leert er ook nieuwe dingen van.
Leesfragment
Sta je inmiddels te popelen om alvast een sneak preview van Gladiator te lezen, de vijfde los te lezen thriller rond Niels Oxen? Hieronder vind je de eerste hoofdstukken. Spreekt het boek je aan? Schrijf je dan in voor de Hebban winactie.
Winactie
Maakt het interview met Jens Henrik Jensen je nieuwsgierig en ben je altijd op zoek naar nieuwe thrillerauteurs om te ontdekken? Misschien heb je de reeks juist wel op de voet gevolgd en mag dit nieuwe deel niet in je boekenkast ontbreken. Maak nu kans om Gladiator te winnen: Hebban mag in samenwerking met Uitgeverij A.W. Bruna vijf exemplaren weggeven. Kijk snel hoe je mee kunt doen.
Auteursafbeelding: © Red Star Photo via A.W. Bruna
